Kıbrıs Türk toplumunun meseleleri ve toplumlar arası ilişkiler ile ilgili olarak AKEL’in önerileri
Kıbrıs Türk toplumunu ve toplumlar arası ilişkileri ilgilendiren konularda AKEL’in bir dizi önerisini içeren ve AKEL Genel Sekreteri Stefanos Stefanu tarafından Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis’e gönderilen mektubu basın ve kamuoyu ile paylaşıyoruz:
25 Mayıs 2023
Ekselansları Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Sayın Nikos Hristodulidis
KONU: Kıbrıs Türk toplumunun meseleleri ve toplumlar arası ilişkiler ile ilgili öneriler
Ulusal Konsey’in son oturumunda önerdiğimiz üzere, Kıbrıs Türk toplumunu ve toplumlar arası ilişkileri ilgilendiren konularda bir dizi öneriyi size gönderiyoruz.
Kıbrıs Cumhuriyeti, Kıbrıs halkının ayrılmaz bir parçası olan Kıbrıs Türk toplumuyla ilişkilerin korunması ve Kıbrıs Türk toplumunu ilgilendiren meselelerin çözümü gibi önemli bir siyasi göreve sahiptir. Ayrıca kabul edilemez taksimci statüko koşulları devam etmekteyken, ülkemizin yeniden birleşmesi perspektifi hem Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kıbrıslı Türklerle uyumlu ilişkisinin sağlanmasını hem de Kıbrıs sorununun kapsamlı çözümüne yönelik çabalar çerçevesinde iki toplum arasındaki güvenin güçlendirilmesini gerektirmektedir.
İşgal altındaki bölgede sosyoekonomik durum, kültürel ve ekonomik asimilasyon politikaları ve Türkiye’ye daha geniş bağımlılık Kıbrıs Türk toplumunun çok yönlü sorunlarını derinleştirmektedir. Bu bağlamda, Kıbrıslı Türklerin karşılaştıkları çeşitli sorunların çözümü için Türkiye’ye değil, Kıbrıs Cumhuriyeti’ne yönelmeleri amacıyla Kıbrıs Cumhuriyeti’nin -mevcut siyasi koşulların izin verdiği ölçüde- bir çıkış yolu sunmak gibi ek bir rolü de vardır.
Bunlara ek olarak, BM Genel Sekreteri’nin yakın tarihteki raporunda yer alan “taraflar toplumlar arası temasların önünde var olan engelleri azaltmaya çağrılmakta” ve “Kıbrıs sorununun çözümü için olumlu bir ortamın oluşmasına katkıda bulunabilecek daha fazla Güven Artırıcı Önlemler için anlaşma ve uygulama” konuları yönünde tarafların teşvik edilmesi tezi ciddi olarak dikkate alınmalıdır.
Hem Kıbrıslı Türklerin Kıbrıs Cumhuriyeti ile ilişkilerini hem de toplumlar arası ilişkileri ilgilendiren konularda bir dizi öneri aşağıda sunulmaktadır:
- Kamu hizmetleri ve Türkçe dili
- Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kıbrıs Türk toplumu ile ilişkilerine ilişkin konuları ele almak üzere bir Kıbrıs Türk İşleri Bürosu kurulması.
- Acil ihtiyaç hizmetlerinde (polis, itfaiye, hastane vb.) Türkçe konuşanlar için özel telefon hattı.
- Kamu evraklarında, başvurularında ve belgelerinde Türkçe kullanımının yaygınlaştırılması. Birçok başvuru formunun Türkçe olarak var olmadığı tespit edilmiştir.
- Kıbrıs Türk toplumunu ilgilendiren meselelerin çözümü açısından gerekli görülen alanlarda Kıbrıslı Türklerin kamu sektörüne daha fazla katılımı (örneğin okullarda, Devlet Eğitim Enstitüleri’nde Türkçe öğretimi vb.)
- Yeşil Hat Tüzüğü
- Yeşil Hat Yönetmeliği kapsamında izin verilen ürünlerin ve hizmetlerin listesinin genişletilmesi.
- Kıbrıs Cumhuriyeti’nin (örneğin Devlet Genel Kimya Laboratuvarı, Tarım Bakanlığı vb.) ilgili kurumlarının katılımıyla Avrupa müktesebatına uyum hakkında Kıbrıslı Türk üreticilere/tüccarlara yönelik eğitim kursları.
- Barikatlar
- Yeni barikatların açılması: Lefkoşa’da yayalar ve araçlar için (Baf Kapısı, Mağusa Kapısı, Mia Milia), Piroi ve Kokkina barikatlarının açılması için yetkili İki Toplumlu Teknik Komite düzeyindeki görüşmelerin hızlandırılması.
- Araç sigortası: Vurgunculuk[1] olgusuna karşı koyulabilmesi için işgal altındaki bölgede hareket eden Kıbrıslı Rum araçların sigortalanma şeklinin yetkili Teknik Komite aracılığıyla düzenlenmesi.
- Özgür bölgede çalışan, okuyan veya çocuklarını okullara götüren Kıbrıslı Türklerin barikatlardan daha hızlı geçişi için düzenlemeler (fast track işlemler)[2].
- Çalışma yaşamı
- Kıbrıslı Türklerin Sosyal Sigortalar Fonu’ndaki haklarından yararlanmaları sırasında çeşitli belgelerle ilgili olarak yaşanan sorunların çözülmesi (örneğin evlilik cüzdanı vb.)
- İnsan kaynağı ihtiyacı olan mesleklerde Kıbrıslı Türkleri eğitim almaya teşvik edilmesi.
- Kıbrıslı Türkler için tıbbi bakım
Genel Sağlık Sistemi-GESY’ye kayıtlı olmayan Kıbrıslı Türklerin de kapsam dahilinde olabilmesi için kronik ve ciddi hastalıklardan başlanılarak hastalık kategorilerinin genişletilmesi.
- İki toplumlu inisiyatiflerin desteklenmesi
- Toplumlar arası işbirliği inisiyatiflerini ekonomik olarak destekleyecek bir Fon kurulması.
- Kültür: İki toplumlu kültürel yaratıcılığı ekonomik olarak destekleyecek programların oluşturulması. Kültür Bakanlığı Müsteşarlığı özel fonlar kurabilir.
- Spor
- Kıbrıslı Türk sporcuların yer aldığı takımların/federasyonların ekonomik olarak desteklenmesi.
- Özgür bölgede faaliyet gösteren federasyonlara/takımlara katılmaları için Kıbrıslı Türk sporculara yönelik teşviklerin oluşturulması (örneğin ulaşım maliyetlerinin karşılanması vb.).
- Medya – İletişim
- Her iki toplumu da ilgilendiren/içeren televizyon, radyo ve çevrimiçi programların ekonomik olarak desteklenmesi.
- RİK’in iki toplumlu programlarının geliştirilmesi.
- Diğer inisiyatifler: Temel özelliği toplumlar arası işbirliği (örneğin çevre, eğitim, girişimcilik faaliyetleri vb.) olan toplum düzeyindeki çeşitli inisiyatiflerin ekonomik olarak desteklenmesine yönelik programlar.
- İki Toplumlu Teknik Komiteler
- Çalışmaları zayıflamış olan Teknik Komitelerin etkinleştirilmesi.
- Çalışmalarının değerlendirilmesinin ardından gerekiyorsa komitelerin yapısının yenilenmesi.
- Uzlaşı ve karşılıklı anlayış ortamı: İki toplumun sıkça bir araya geldiği yerlerde hoşgörüsüzlüğü içeren mesajların kaldırılması. Kıbrıs sorununun barışçıl ve diplomatik bir şekilde çözülmesine yönelik Kıbrıs Rum tarafının niyetinin gösterilmesi özellikle önem taşımaktadır.
- Eğitim
- Kıbrıs’ın tüm toplumlarını/dini gruplarını kapsayacak eğitim programlarının ve yeniden yakınlaşma hedefinin öne çıkarılması.
- Devlet Üniversitelerinde ve Lise Sonrası Eğitim Merkezlerinde Kıbrıslı Türklerin eğitim ve öğretimi için kolaylıklar sağlanması.
- IDEP [3] aracılığıyla Kıbrıslı Türk orta ve yüksek öğrenim öğrencilerinin Avrupa Erasmus programına katılım imkanının incelenmesi.
- Kıbrıs Cumhuriyeti Vatandaşlığı
Yerleşiklerle veya başka kökenli bireylerle yapılmış olan karma evliliklerin çocukları gibi, kendilerine Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşlığı verilmeyen bazı Kıbrıslı Türklerin kategorileri meselesini -aynı zamanda nüfusun demografik değişim tehlikesinin yol açtığı siyasi güçlüğü de dikkate alarak- derinlemesine incelemeliyiz.
Kanaatimizce yukarıdaki öneriler devlet tarafından çözülmesi veya öne çıkarılması gereken konuların en temel alanlarını teşkil etmektedir. AKEL olarak, yukarıdakilerle ilgili somut meselelerde daha fazla açıklama ve ek öneriler sunmaya hazırız.
Saygılarımla,
AKEL Komitesi Genel Sekreteri
Stefanos Stefanu
[1] İşgal altındaki bölgede Kıbrıslı Türk araçların sigorta fiyatlarının neredeyse altı katına varan fiyatlarla barikatlarda zorunlu sigorta yapılmasının dayatılması sonucu bu konuda bir yıldır vurgunculuk olgusu gözlemlemektedir.
[2] Bahsedilen kişilerin kategorilerine günlük bazda barikatlardan geçenlere kolaylık sunma amacıyla başka kategoriler de eklenebilir.
[3]” ”Avrupa Yaşam Boyu Öğrenim Programları Yönetim Vakfı”. Erasmus programına katılan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin resmi kurumu.
