AKEL’in Kuruluşu ve Faşizme Karşı Mücadele

 

 İkinci Dünya Savaşı’na gönüllü olarak katılan
AKEL kadro ve üyeleri

     İkinci Dünya Savaşı’nın ardından başlayan dönemde Kıbrıs Komünist Partisi faaliyetini yasadışı olarak sürdürüyordu. Halkların büyük anti-faşist mücadeleleri yeni koşullar yaratmıştı. Kıbrıs’ta da Palmer diktatörlüğünün almış olduğu önlemler gevşemeye başlamıştı.

     KKP, yeni koşullarda yasal faaliyet için koşulların oluştuğu yönünde doğru bir değerlendirme yaparak, bu koşulları değerlendirmeye karar verdi. Burjuva sınıfının ilerici unsurları ile birlikte, yeni bir partinin kurulması için girişim üstlendi. 14 Nisan 1941’de Emekçi Halkın İlerici Partisi’nin (AKEL) kurulması kararının alındığı Skarinu Kongresi örgütlendi. Kongre açıklamasında yeni parti, «demokratik, anti-faşist, Hitler karşıtı» olarak nitelendirildi. AKEL, kuruluşunun ilk gününden itibaren, ideolojik ve politik olarak, Hitler faşizmine karşı savaşan güçlerle birlikte olduğunun işaretini verdi.

     İlk üç yıl boyunca KKP illegal, AKEL legal olarak paralel çalışmalar yaptılar. 1944’te işçi sınıfının iki partiye ihtiyacı olmadığına karar verildi ve iki parti AKEL bünyesinde birleşti. Böylece, sadece işçi hareketine değil, tüm Kıbrıs tarihine silinmez bir şekilde damgasını vuran KKP’nin yaşamı ve eyleminin devamcısı AKEL oldu.

     AKEL kuruluşundan itibaren, 2. Dünya Savaşı süresince halkımızın faşizme karşı mücadelesinde öncü rol oynadı. Bu savaşa katılımla, AKEL’in ideolojik-politik konumu güçlendi. AKEL’in faşizme karşı mücadelesindeki doruk noktası, Yunanistan’ın ve esaret altındaki ülkelerin Hitler zulmünden kurtulmaları, adanın ulusal, siyasal ve sosyal geleceğini kazanması için verilen mücadelenin güçlendirilmesi için, 16 Haziran 1943’te  parti kadro ve üyelerinin ve Hitler faşizmine karşı savaşmak amacıyla gönüllüler ordusuna katılma kararını almaları oldu. Bu çağrıya çok sayıda yanıt alındı. Merkez Komitesi’nin 18 üyesinden 11’i ve 800 parti üyesi orduya kaydoldu. Onları örnek alan daha nice kişi orduya katıldı. AKEL üyeleri Avrupa ve Ortadoğu’nun birçok farklı cephesinde savaştılar. Hitler faşizmine karşı savaş, AKEL için halkımızın kendi kaderini tayin mücadelesi, self-determinasyon savaşıydı.

     Faşizme karşı mücadelenin bir başka boyutu da, kendi sömürgecilik çıkarlarına hizmet edilmesini sağlamayı isteyen ve sömürgeciliğe karşı mücadeleyi boğmayı amaçlayan İngilizlerin , Kıbrıslı gönüllüleri sömürge ordusu içerisinde tutmasına karşı verilen terhis mücadelesiydi. AKEL’liler bu mücadelenin de önderliğini yaptı. Takis Kuthreotis bu mücadelede yaşamını verdi. Yüzlerce AKEL’li Kıbrıs’ta, Mısır’da ve Ortadoğu’da toplama kamplarına ve hapse atıldılar. 2. Dünya Savaşı sonrası self-determinasyon için mücadelenin başında terhis kavgası vardı.