Ομιλία Χρίστου Χριστόφια, κατά τη συζήτηση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2026
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,
Είναι φυσιολογικό και αυτονόητο όταν συζητούμε για τον Κρατικό Προϋπολογισμό, να συζητούμε γι’ αριθμούς. Οι αριθμοί πράγματι είναι θετικοί. Το ΑΕΠ καταγράφει σταθερή αύξηση. Το δημόσιο χρέος μειώνεται. Υπάρχουν πλεονάσματα στα δημόσια οικονομικά. Υποθέτω, ότι αυτοί οι αριθμοί είναι που ώθησαν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να δηλώσει πριν από λίγες μέρες ότι «βρισκόμαστε στην καλύτερη οικονομική κατάσταση των τελευταίων δεκαετιών».
Άραγε, αν ο κ. Χριστοδουλίδης και οι Υπουργοί του βγουν έξω στον δρόμο και πουν σε δέκα ανθρώπους που θα βρουν μπροστά τους «ξέρετε, είμαστε στην καλύτερη οικονομική κατάσταση των τελευταίων δεκαετιών», τι απαντήσεις θα λάβουν;
Θα τους πουν άραγε όλα όσα ακούμε και βλέπουμε εμείς μες τις δουλειές, τις γειτονιές, τα Πανεπιστήμια, τους δρόμους;
Θα σταθούν ν’ ακούσουν για τους μισθούς των 900 ευρώ, που μόλις και φτάνουν για το σούπερμαρκετ;
Θ’ αντέξουν ν’ ακούσουν πως περνά μια οικογένεια με μισθούς των 1700 ακάθαρτα, για να πληρώνει ενοίκια, δόσεις, φροντιστήρια, καύσιμα και βασικά είδη ανάγκης;
Θα φτάσει κοντά τους η φωνή των συνταξιούχων με τις συντάξεις των 500 ευρώ, που πρέπει να καλύψουν επιβίωση, φάρμακα που είναι εκτός ΓΕΣΥ; Κατ’ οίκον φροντίδα ούτε για συζήτηση. Αν υπάρχουν παιδιά να βοηθήσουν έχει καλώς, αλλιώς θα πεθάνουν ήσυχοι και ξεχασμένοι σε μια γωνιά.
Θα συνειδητοποιήσουν τι σημαίνει για τους νέους να τους αυξάνει σε μια καλή μέρα τη δόση του στεγαστικού η τράπεζα κατά 300 ευρώ;
Θα κατανοήσουν τι σημαίνει για τους νέους να πληρώνονται με 1000 ευρώ, αλλά να θέλουν για ενοίκιο 1200 ευρώ;
Θα συμμεριστούν την αγωνία των δεκάδων δανειοληπτών, που τους κρατούν τα funds από το λαιμό και θέλουν να τους εκποιήσουν και τον αέρα που αναπνέουν;
Και επειδή δικαίως, τώρα που έφερε ο φούρνος την πυρά, γίνεται μεγάλη συζήτηση για τις εκποιήσεις, να φρεσκάρουμε κάποια πράγματα:
- Ποιος υπερψήφισε το νομοσχέδιο Αναστασιάδη για να πωλούνται τα δάνεια σε επενδυτικά ταμεία το 2015;
Ο ΔΗΣΥ και το ΔΗΚΟ.
- Ποιος απέρριψε, τον ίδιο χρόνο, τις προτάσεις του ΑΚΕΛ για προστασία κύριας κατοικίας και επαγγελματικής στέγης, απαλλαγή εγγυητών μετά την εκποίηση, απαλλαγή μικρο-οφειλετών μετά την εκποίηση, απαγόρευση πώλησης δανείων σε επενδυτικά ταμεία, κατοχύρωση του εγγυητή έναντι του δανειολήπτη, δυνατότητα επιλογής στον δανειολήπτη ανάμεσα σε εκτίμηση της τράπεζας ή του κτηματολογίου, απαγόρευση εκποίησης ακινήτων που έχουν αποπληρωθεί από αγοραστές εξαιτίας αφερέγγυων developers που τα υποθήκευσαν, όλα αυτά, που υπερψήφισαν όλα τα κόμματα εκτός τον ΔΗΣΥ;
Ο κ. Αναστασιάδης.
- Ποιος απέρριψε τις προτάσεις που επανέφερε το ΑΚΕΛ το 2019 και που υπερψηφίστηκαν για να δοθεί δυνατότητα στον δανειολήπτη ν’αποταθεί στο δικαστήριο ζητώντας, τεκμηριωμένα, αναστολή της εκποίησης περιουσίας του;
Ο κ. Αναστασιάδης.
- Ποιος απέρριψε τις προτάσεις του ΑΚΕΛ για παράταση αναστολής εκποιήσεων τον Απρίλιο του 2021;
Ο κ. Αναστασιάδης.
- Ποιοι καταψήφισαν τον Μάρτη του 2023 την πρόταση του ΑΚΕΛ για στοχευμένη αναστολή των εκποιήσεων;
Ο ΔΗΣΥ, το ΔΗΚΟ και η ΔΗΠΑ.
- Ποιοι καταψήφισαν τον Ιούλη του 2023 την πρόταση Νόμου του ΑΚΕΛ, που έδινε δικαίωμα στους δανειολήπτες να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη για υπερχρεώσεις και καταχρηστικές ρήτρες τερματίζοντας με διάταγμα τη διαδικασία της εκποίησης μέχρι την απόφαση του Δικαστηρίου;
Ο ΔΗΣΥ, το ΔΗΚΟ και η ΔΗΠΑ.
Κάθε πρόταση που έφερνε το ΑΚΕΛ εδώ σε αυτή την αίθουσα για προστασία των δανειοληπτών και στήριξή τους, έπεφτε πάνω στο τείχος αυτών, που σήμερα θίγονται κιόλας όταν τους λέμε ότι είναι σωματοφύλακες των τραπεζών.
Μα δεν θίγονται, όταν βλέπουν σήμερα ανθρώπους μόνους, ευάλωτους, ηλικιωμένους που ξεσπιτώνονται.
Δεν θίγονται, όταν ακούν καθημερινά ιστορίες οικογενειών που πέφτουν στα χέρια των funds αβοήθητες.
Δεν θίγονται, όταν ανακοινώνουν οι τράπεζες συνολικά σε δύο χρονιές κέρδη 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ – από τα υπερκέρδη επειδή σε μια νύχτα αύξησαν τα επιτόκια- αλλά θίγονται επειδή ζητά το ΑΚΕΛ από αυτά τα δισεκατομμύρια να δοθούν 100 εκατομμύρια για τη στήριξη των δανειοληπτών.
Εδώ είναι η ουσία της πολιτικής αντιπαράθεσης των τελευταίων χρόνων.
Από τη μια το ΑΚΕΛ, που επιμένει να λέει ότι πρέπει επιτέλους να δοθεί στήριξη στους δανειολήπτες, στα μεσαία και στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα.
Από την άλλη, όσοι θεωρούν, ότι θα πατήσουμε πάνω στην Αγία Τράπεζα αν πειράξουμε τα υπερκέρδη.
Όμως, δεν απαντούν το κρίσιμο ερώτημα: η πλειοψηφία της κοινωνίας πώς θα καταφέρει να ορθοποδήσει αν δεν στηριχθεί;
Με βάση το ονομαστικό ΑΕΠ η Κύπρος βρίσκεται στη 13η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι δηλαδή η 13η πλουσιότερη χώρα.
Όμως, σε σχέση με την αγοραστική δύναμη των μέσων μισθών η Κύπρος είναι οκτώ θέσεις πιο κάτω, στην 21η θέση.
Τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους αμείβονται με μισθούς κάτω των 1700 ευρώ.
Είναι γι’ αυτό, που το ΑΚΕΛ επιμένει και θα συνεχίσει να επιμένει, για επέκταση των συλλογικών συμβάσεων, για να καλύπτονται όλοι οι εργαζόμενοι από τους όρους τους, για να εισαχθεί πρόνοια στο διάταγμα για τον Κατώτατο Μισθό που να διασφαλίζει ότι στους κλάδους που υπάρχουν συμφωνημένα μίνιμουμ πρόσληψης, μέσα σε αυτά θα είναι ο υποχρεωτικός Κατώτατος Μισθός.
Είναι γι’ αυτό, που το ΑΚΕΛ επιμένει και για το πονεμένο κεφάλαιο της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης. Για εμάς μεταρρύθμιση που δεν θα διασφαλίζει αξιοπρεπείς συντάξεις σε όλους και δεν αντιμετωπίζει το θέμα του κρατικού χρέους προς το Ταμείο, δε λογαριάζεται μεταρρύθμιση. Το ίδιο ισχύει και για το ζήτημα του πέναλτι του 12%, αλλά και για τα ζητήματα των κριτηρίων για τις συντάξεις ανικανότητας και της σύνταξης χηρείας στους άντρες. Είχαμε τη δέσμευση της Κυβέρνησης, ότι τέλος του μήνα θα καταθέσει νομοσχέδια. Ακόμα περιμένουμε.
Στον κρίσιμο τομέα της Παιδείας τώρα, προβλέπεται ότι θα πέσουμε και πάλι στην ίδια παγίδα. Βλέπουμε μόνο όσα έχουμε μπροστά μας και κλείνουμε πεισματικά τα μάτια και τ’ αυτιά σε αυτά που έρχονται.
Επικαλούμαι μόνο ένα αριθμό. 12,9% των νέων μεταξύ 15 με 29 χρόνων είναι εκτός εκπαιδευτικού συστήματος και εκτός αγοράς εργασίας. Η Κύπρος του σήμερα – αυτή με την «καλύτερη οικονομική κατάσταση των τελευταίων δεκαετιών» – καταγράφει το πέμπτο ψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση στους νέους, που μένουν εκτός σχολείου και εκτός δουλειάς.
Όταν αυτοί οι νέοι θα ξεσπάσουν για την περιθωριοποίησή τους, οι αρμόδιοι θα συσκεφτούν να ψάχνουν που είναι το λάθος.
Νέο σύστημα διορισμού εκπαιδευτικών και κατάργηση καταλόγου διοριστέων το 2027. Γνωρίζουν εκ των προτέρων, ότι υπάρχει θέμα και είμαστε μόλις ένα χρόνο μακριά από την προθεσμία που μας δίνει ο νόμος. Θα φτάσουν στο παρά πέντε και ακόμα θα διερωτώνται τι θα κάνουν.
Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ήδη ορισμένοι ακαδημαϊκοί αναφέρθηκαν σε «φούσκα» στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Νιώθω πολλές φορές, ότι ο σκοπός είναι να εμπορευθούν ορισμένοι τα όνειρα των νέων ανθρώπων και τους κόπους των γονιών τους. Πολύ φοβάμαι, ότι αν συνεχίσουμε να επιτρέπουμε την ίδρυση νέων ιδρυμάτων χωρίς στρατηγική σκέψη, θα δημιουργήσουμε μια γενιά χαμένων ονείρων. Γι’ αυτό εξάλλου θέσαμε την ανάγκη ενός capacity plan και στον τομέα της Παιδείας.
Για να μην σπάσει ακόμα μια φούσκα σε αυτό τον τόπο και να λένε οι αρμόδιοι «ξέρετε εμείς, εν τζιαι».
Όση σπουδή όμως δείχνουν ορισμένοι για την ίδρυση νέων πανεπιστημίων τμημάτων κλπ, τόσο λιγότερη δείχνουν και για ένα θέμα που σχεδόν δε μιλά κανένας.
Για την επένδυση στη Γνώση.
Θυμούμαι, που πανηγύριζε ο ΔΗΣΥ όταν ιδρύθηκαν τα καζίνο, ότι επιτέλους έγινε η μεγαλύτερη επένδυση για τον τόπο. Η ίδρυση των καζίνο.
Έτσι μετρούν την ανάπτυξη. Με τα χρυσά διαβατήρια και τα καζίνο.
Εμείς τη μετρούμε με την επένδυση στην παιδεία, την υγεία, τον πολιτισμό, τη γνώση.
Για επένδυση στη γνώση, ούτε λόγος. Ούτε από την Κυβέρνηση Αναστασιάδη, ούτε από την Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη. Επενδύεται στην Έρευνα και στην Ανάπτυξη το 0,68%. Σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπως η Φιλανδία, η Δανία και η Σουηδία, που κατάφεραν με την κρατική επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη να προωθήσουν την κοινωνική καινοτομία, να δημιουργήσουν κοινωνικό όφελος, να προάξουν την κοινωνική και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη. Έχουμε πραγματικά τεράστιες δυνατότητες σε αυτό τον τομέα. Σπουδαίους επιστήμονες, που τους βάζει στην άκρη η πολιτική που ακολουθείται. Τεράστιες προκλήσεις στις οποίες μπορούμε ν’ απαντήσουμε προς όφελος της κοινωνίας και των αναπτυξιακών στόχων. Αλλά δεν το κάνουμε. Και γι’ αυτό θα έρθει ο λογαριασμός και θα ψάχνουμε τί πήγε λάθος.
Σε ό,τι αφορά στην κοινωνική πολιτική, αναγκαστικά θ’ αναφερθώ μόνο σε ορισμένα ζητήματα. Για την κοινωνική πολιτική της κυβέρνησης κανονικά κάμνεις μιαν ομιλία από μόνη της.
Εξαγγέλθηκε πέρσι σε πανηγυρικό τόνο η προετοιμασία ενιαίας νομοθεσίας για την Αναπηρία, που να συνάδει με την σύμβαση του ΟΗΕ την οποία κυρώσαμε ως κράτος από το 2011. Μεταξύ άλλων, θα περιλαμβάνει – κατά τα λεγόμενα – την αποσύνδεση των Ατόμων με Αναπηρία από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. Αυτά, ήταν πάγια αιτήματα του ΑΚΕΛ για χρόνια. Φτάσαμε στο δια ταύτα, για να δούμε ότι τελικά η Κυβέρνηση διαθέτει για το εγχείρημα στον Προϋπολογισμό του 2026, μόλις 26 εκατομμύρια ευρώ. Τι σημαίνει αυτό; Η εξαγγελία του Προέδρου θα μείνει στα χαρτιά. Αυτό υπογραμμίζει και το αναπηρικό κίνημα, που επισημαίνει ότι θα έπρεπε να δοθεί τουλάχιστον τριπλάσιο πόσο. Η απάντηση του Υφυπουργείου ήταν ότι τουλάχιστον «αυτό είναι μια καλή αρχή». Αυτή την απάντηση θα δώσουμε στα Άτομα Με Αναπηρία; Ότι λεφτά υπάρχουν για να ξαλαφρώσουμε φορολογικά τους μεγαλοεισοδηματίες, λεφτά υπάρχουν για στρατιές συμβούλων και παρασυμβούλων, λεφτά υπάρχουν για να χαρίζουμε το τέλος στις μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά για να στηριχθούν τα Άτομα Με Αναπηρία έχουμε απλώς μια καλή πρόθεση για μια καλή αρχή;
Αυτή η στάση προσβάλλει τα Άτομα με Αναπηρία και εκθέτει όλους μας – την Πολιτεία, το κράτος, την Κυβέρνηση – ανεπανόρθωτα. Τι να τα κάμουν τα μεγάλα λόγια και τις εξαγγελίες, τι να τα κάμουν τα γκαλά και τις φιλανθρωπικές βραδιές; Τα Άτομα Με Αναπηρία δεν επαιτούν. Απαιτούν και δικαιούνται σεβασμό και συμπερίληψη. Και την επόμενη φορά, που ο Πρόεδρος ή κάποιος από την Κυβέρνηση, θα βγει με στόμφο να μας πει για την «εμβληματική δράση» αποσύνδεσης των ΑμεΑ από το ΕΕΕ, θα του θυμίσουμε ότι πλέον η Κύπρος – με το χρυσό ΑΕΠ – είναι στην προτελευταία θέση στις δαπάνες για ΑμεΑ.
Ξέρετε, με όλο το σεβασμό και από τη μικρή κοινοβουλευτική μου πείρα, κατέληξα σ’ ένα πικρό συμπέρασμα: τούτες οι ομιλίες κατέληξαν τα τελευταία χρόνια όπως τα κάλαντα.
Κάθε χρόνο λέμε τα ίδια.
Κάθε χρόνο ο Πρόεδρος εξαγγέλλει.
Κάθε χρόνο επιστρέφουμε για να ξαναπούμε τα ίδια.
- Νόμος περί Παιδιών, νόμος περί Υιοθεσιών, νόμος για τη λειτουργία Στεγών Ηλικιωμένων και Αναπήρων. Κάθε χρόνο ζητούμε αλλαγή των απαρχαιωμένων διατάξεών τους.
- Ύψος φοιτητικής χορηγίας. Κάθε χρόνο επισημαίνουμε ότι η μία μετά την άλλη, η κυβέρνηση Αναστασιάδη και έπειτα η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, κρατούν μειωμένο το κονδύλι και αρνούνται ν’ αναθεωρήσουν τα κριτήρια.
- Ύψος επιδομάτων βασικών αναγκών, φροντίδας, ενοικίου. Κάθε χρόνο επιμένουμε ότι πρέπει ν’ αυξηθούν για ν’ ανταποκρίνονται στο κόστος ζωής σήμερα.
- Η κατάσταση στη δημόσια υγεία. Χάσαμε το μέτρημα με το πόσες δηλώσεις, επιστολές, δημόσιες εκκλήσεις κάνει το ΑΚΕΛ για την κατάσταση στη δημόσια υγεία, την ανάγκη να γίνει επιτέλους το capacity plan και να λάβει μέτρα η Κυβέρνηση απέναντι στην επιθετική εξαγορά νοσηλευτηρίων και κέντρων από ξένα ταμεία. Φωνή βοώντος εν τη ερήμω.
- Υποχρηματοδότηση του Πολιτισμού. Κάθε χρόνο επισημαίνουμε ότι η χρηματοδότηση του Πολιτισμού είναι μηδαμινή. Κάθε χρόνο κυμαίνεται στα ίδια μηδαμινά επίπεδα.
- Κατοχύρωση επαγγέλματος του καλλιτέχνη. Το 2023 μάς το υποσχέθηκαν για το 2024, το 2024 μάς το υποσχέθηκαν για το 2025. Πάμε για το 2026 με βάρκα την ελπίδα.
Τέλος, δεν ξέρω πόσοι συνάδελφοι της Επιτροπής Προσφύγων δέχθηκαν τηλεφωνήματα από κόσμο που περίμενε να εγκριθεί η πρόταση του ΑΚΕΛ για να μην υπάρχει προθεσμία για υποβολή αίτησης για επιδότηση επιτοκίου από τον Φορέα. Εμείς δεχθήκαμε πάρα πολλά. Με ένα μόνο ερώτημα: «γιατί;». Γιατί να ψηφίσει το ΔΗΣΥ, το ΔΗΚΟ, το ΕΛΑΜ να μην στηριχθούν οι δανειολήπτες πρόσφυγες; Κονδύλια υπάρχουν. Το θέμα της στελέχωσης του Φορέα μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί. Το συμπέρασμα είναι ένα: πήγε θύμα χιλιάδες κόσμου με αυτή την ιστορία. Γιατί; Για σκοπούς μικροπολιτικής.
Κλείνοντας.
Μακάρι η χρονιά που έρχεται να φέρει εξελίξεις για το Κυπριακό. Μακάρι να δυναμώσει την προοπτική για τερματισμό της κατοχής, απελευθέρωση και επανένωση του τόπου μας. Μπαίνουμε πια στο 2026.
Περνούν τα χρόνια. Αλλάζουν οι γενιές.
Μένουν τα «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ» ξεχασμένα συνθήματα πάνω σε μαθητικά τετράδια.
Για κάποιους. Όχι για εμάς. Για εμάς είναι λέξεις χαραγμένες στη συνείδησή μας. Χρέος, που παραλάβαμε από τους γονείς μας που έζησαν πρόσφυγες, πέθαναν πρόσφυγες και άφησαν στα χέρια μας διαθήκη να σηκώσουμε τα συρματοπλέγματα, να διώξουμε τους στρατούς, να κλείσουμε τις πληγές της προδοσίας.
Μια ευχή λοιπόν μόνο.
Ίσως γραφική για όσους κοιτάζουν τον Πενταδάχτυλο από τα ρετιρέ και τους πύργους.
Μα όχι γι’ αυτούς που ήπιαν από το πικρό ποτήρι της δανεικής κουβέρτας, του τσιατιρκού και του συνοικισμού. Τους παππούδες μας. Τους γονιούς μας.
Τζιαι του χρόνου έσσω μας.
Στους τόπους μας.
