Κυρία Πρόεδρε,

Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,

Χρειάζεται –και το γνωρίζουν όλοι σε αυτή την αίθουσα– τεράστια προσπάθεια για να χωρέσεις από την μια τις σκέψεις, τις απόψεις, τις προτάσεις έναντι του κρατικού προϋπολογισμού και ταυτόχρονα να προσπαθήσεις να συγκρατήσεις τα συναισθήματα, την αγωνία και εν πολλοίς τα βάσανα που σέρνουν μαζί τους οι πρόσφυγες για μισό αιώνα.

Φτάσαμε 50 χρόνια πρόσφυγες. 50 χρόνια να ψάχνουμε αγνοούμενους. 50 χρόνια να αναζητούμε ελπίδα.

Τα σπίτια στους συνοικισμούς που φτιάχτηκαν για να στεγάσουν προσωρινά τους παππούδες και τους γονείς μας, έχουν γίνει πατρικά μας. Έχουν αρχίσει να καταρρέουν. Και το κράτος; Απαντά ότι βοήθησε. Ότι δεν δικαιούστε συνέχεια βοήθεια. Άσχετο αν οι πιο πολλοί εκτοπισμένοι άφησαν πίσω τους περιουσίες. Άφησαν χωριά, γειτονιές, ανθρώπους. Το κράτος βοήθησε. Το ακούμε κάποτε και αυτό. Μέχρι πότε θα ζητάτε ενίσχυση; Μέχρι πότε θα υπάρχουν πρόσφυγες; Θα υπάρχουν όσο θέλουμε να έχουμε πατρίδα. Γιατί όποιος αποφασίσει να ξεγράψει την ανάγκη στήριξης των προσφύγων, να ξεγράψει τους πρόσφυγες, θα σημάνει την αρχή του τέλους για να ξεγραφτεί η μισή μας πατρίδα.

Από τα πρώτα ζητήματα που είχαμε να διαχειριστούμε το 2023 ήταν το επιπρόσθετο επίδομα για τους παθόντες και αιχμαλώτους του 1974. Δεν ήταν τόσο εύκολο όσο θα έπρεπε να ήταν. Χρειάστηκε να παλέψουμε για να κερδίσουμε τα αυτονόητα. Να περιληφθούν στον κατάλογο οι γυναίκες που κακοποιήθηκαν και δεν έχουν ακόμα φωνή να διεκδικήσουν κάτι, να περιληφθούν οι παθόντες αντιστασιακοί και οι παθόντες του 1963-64.

Και ακολούθησε η παροχή φροντίδας στους γονείς και συζύγους αγνοουμένων και πεσόντων που λογικά θα έπρεπε να βρισκόταν στην κορυφή των σχεδίων κοινωνικής πρόνοιας. Ούτε αυτό. Για μισό εκατομμύριο ευρώ, για τούτους τους ανθρώπους μας έβγαλε την ψυχή μας η κυβέρνηση. Πείσαμε στην αρχή το Υφυπουργείο Πρόνοιας, αλλά αντιδρούσε και απέρριπτε το Υπουργείο Οικονομικών. Πηγαινοέρχονταν στην Επιτροπή Προσφύγων για να εξηγούμε τα πάθη, τα βάσανα των συζύγων και γονιών των αγνοουμένων και να προσπαθούμε να πείσουμε την Κυβέρνηση ότι δεν μπορεί να μεταφραστεί σε οικονομικούς όρους, δεν μπορεί να εξηγηθεί με την γλώσσα των τραπεζιτών, των ευρωπαϊκών θεσμών, του ευρωπαϊκού εξαμήνου, των οροφών στις δαπάνες, το δράμα μιας μάνας που εκτοπίστηκε, χρειάστηκε να κτίσει από την αρχή τη ζωή της μονογονεϊκής οικογένειάς της, σε ένα σπίτι στον συνοικισμό, με ένα εισόδημα. Τα πρωινά να δουλεύει και τα απογεύματα να νυχτοξημερώνεται, να υπομένει το αγιάζι, το κρύο και τους καύσωνες στα οδοφράγματα με μια φωτογραφία στο χέρι. Ποια είναι η ισοτιμία τούτου του πόνου. Ποιος μπορεί να αποφασίσει ποια είναι η οροφή της στήριξης οικονομικής και μη προς αυτές τις οικογένειες; Τελικώς ανακοινώθηκε η παραχώρηση του δικαιώματος φροντίδας σε μια εκδήλωση της οργάνωσης αιχμαλώτων πολέμου, με ένα αχρείαστα πανηγυρικό ύφος ως ένα καινοτόμο ευεργέτημα. Καλώς παραχωρήθηκε. Αλλά δεν χρειαζόταν να αναποδογυρίσουμε το κόσμο για να καταλάβει η κυβέρνηση ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και γιατί δεν έπρεπε να μπει στη διαδικασία να κάνει παζαρέματα.

Και μιας και είμαι στο θέμα των αγνοουμένων, θέλω να σας πω ότι οι προσπάθειες της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους περνούν από χίλια μύρια κύματα. Έχουμε ακόμα 900 κύπριους αγνοουμένους. Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Και δεν θα ξεχωρίσω πόσοι είναι οι Ε/Κ και πόσοι οι Τ/Κ. Είναι άνθρωποι που έχουν χαθεί και οι οικογένειές τους, τους περιμένουν. Ναι, ακόμα κάποιοι περιμένουν.

Στους πίνακες εξέλιξης της δουλειάς της ΔΕΑ θα δείτε ότι στην πορεία των χρόνων παρουσιάζονται όλο και λιγότερες πετυχημένες εκταφές. Αυτό δεν συνδέεται ούτε με την ποιότητα της δουλειάς της ΔΕΑ, ούτε και με την ποσότητα των εργασιών της. Είναι αποτέλεσμα αντικειμενικών προβλημάτων που έχουν να κάνουν με την ηλικία πλέον των μαρτύρων, την αλλαγή της τοπογραφίας της περιοχής, την οικιστική και εμπορική ανάπτυξη.

Υπάρχουν, όμως, και ουσιαστικά αντικειμενικά κριτήρια και έχουν να κάνουν με την άρνηση της Τουρκίας να συνεργαστεί και να δώσει πληροφορίες μέσα από τα αρχεία του στρατού της.  Μιλάμε ταυτόχρονα και για πληροφορίες μετακίνησης οστών, κάτι που είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα σε αυτή την προσπάθεια. Εκεί είναι που πρέπει να κατευθυνθούν οι διπλωματικές πιέσεις προς την Τουρκία.

Αυτό κάναμε κατά τις επαφές που είχε αντιπροσωπεία της Επιτροπής Προσφύγων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα, με εκπροσώπους πολιτικών ομάδων, με την αρμόδια Επιτροπή της Libe και της εισηγήτριας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το θέμα των αγνοουμένων, Ιζαμπέλ Σάντος. Μας κατέθεσε ένα κείμενο εργασίας. Υπάρχουν σημεία που χρίζουν διευκρινήσεων. Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον Γενικό Γραμματέα του ΑΚΕΛ, Στέφανο Στεφάνου, που αμέσως μετά επεδίωξε και είχε συνάντηση στις Βρυξέλλες για το θέμα με την κυρία Σάντος, αλλά και την Πρόεδρο της Βουλής, Αννίτα Δημητρίου, που ζήτησε ενημέρωση από εμάς για το ζήτημα και επικοινώνησε με την εισηγήτρια.

Στο στεγαστικό τα δεδομένα είναι το ίδιο περίπλοκα όπως και στα άλλα ζητήματα που αφορούν τον προσφυγικό κόσμο. Η μόνη βοήθεια που δεν κατάργησε η κυβέρνηση Αναστασιάδη-Συναγερμού, αλλά την μείωσε σχεδόν στο μισό, είναι η βοήθεια από την Υπηρεσία Μέριμνας. Και ενώ τουλάχιστον οι αιτήσεις εξετάζονταν σε διάστημα 4 με 6 μηνών, φθάσαμε σήμερα να περιμένουμε 12 μήνες στη Λάρνακα-Αμμόχωστο, 15 μήνες στην Λευκωσία και 18 μήνες παρακαλώ σε Λεμεσό-Πάφο. Για να εξεταστεί μια αίτηση. Και δεν ρίχνω τις ευθύνες στους υπαλλήλους. Στα γραφεία της Λεμεσού για παράδειγμα υπάρχουν αυτή τη στιγμή 4 υπάλληλοι όλοι κι όλοι. Αν δεν αποφασίσουν ότι πρέπει να στελεχώσουν την υπηρεσία Μέριμνας και να εκσυγχρονίσουν-απλοποιήσουν την διαδικασία, τότε σιγά σιγά θα την καταργήσουν.

Παράλληλα, όμως, διεκδικούμε αύξηση των χορηγιών και αναθεώρηση των εισοδηματικών κριτηρίων. Ακούστε τι παράδοξο συμβαίνει. Για να δικαιούσαι την χορηγία πρέπει να αποδείξεις ότι έχεις τα λεφτά για την απόκτηση στέγης ή ότι έχεις την δυνατότητα σύναψης δανείου. Αν έχεις την δυνατότητα σύναψης δανείου, τότε μάλλον θα υπερβαίνεις τα εισοδηματικά κριτήρια και άρα δεν θα πάρεις την βοήθεια της μέριμνας. Αν είσαι όμως εντός των εισοδηματικών κριτηρίων, τότε τα εισοδήματά σου θα είναι χαμηλά και η τράπεζα θα σε κρίνει μη βιώσιμο. Δηλαδή, όπου φτωχός και η μοίρα του. Όλος αυτός ο κόσμος πάει δηλαδή στο ενοίκιο για να έχουν πελάτες οι εισοδηματίες. Τα ενοίκια αφού αυξάνεται η ζήτηση πάνε προς τα πάνω, έφθασε το δυάρι τα €1500, αλλά η χορηγία της μέριμνας για ενοίκιο παραμένει σταθερή. €125 το μήνα. Και εάν το μηνιαίο εισόδημα ενός νέου ζευγαριού είναι κάπου εκεί; Πως θα ζήσει;

Ανάλογο πρόβλημα υπάρχει και για τις επιδιορθώσεις στους προσφυγικούς οικισμούς και τους Συνοικισμούς αυτοστέγασης. Τα σπίτια που κτίστηκαν την δεκαετία του ‘70 και του ‘80 δεν αντέχουν πλέον. Δεν είναι δυνατόν να χρειάζονται αιτήσεις και κόντρα αιτήσεις για να αντιληφθούν οι αρμόδιοι ότι τα σπιτάκια αυτά θα πέσουν από πάνω μας. Πρέπει να διατεθεί ποσό για τις συντηρήσεις. Αντί αυτού, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έκοψε και το πρόγραμμα εγκατάστασης ανελκυστήρων. Όχι πως υπήρχε βέβαια επί Αναστασιάδη. Υπήρχε στα χαρτιά. Όμως προφασιζόμενοι το Σχέδιο Κτίζω, ανέστειλαν τις διαδικασίες εγκατάστασης ανελκυστήρων. Έτσι. Μπορεί κάποιος σήμερα να δηλώσει με βεβαιότητα ότι εάν, με βάση τον νέο σχεδιασμό του Υπουργείου Εσωτερικών, αναθέσουμε σε μια ηλικιωμένη γυναίκα 70-80 ετών να συνεννοηθεί με τους υπόλοιπους ιδιοκτήτες της πολυκατοικίας της, θα κάμψει την άρνηση των κατοίκων στο ισόγειο και όλοι αυτοί θα βρουν εργολάβο να εγκαταστήσει ανελκυστήρα στην πολυκατοικία;

Μπορούμε σήμερα να ψηφίσουμε με περηφάνια ένα προϋπολογισμό που δεν θα αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα;  Που θα επισημοποιεί ότι το μέσο μετακίνησης των ηλικιωμένων στις προσφυγικές πολυκατοικίες δεν θα είναι η πυροσβεστική; Ότι δεν θα κατεβάζουμε τους νεκρούς μας από τις πολυκατοικίες σε τόνενες καρέκλες; Οι ανελκυστήρες στοιχίζουν. Στοιχίζουν αξιοπρέπεια.

Τουλάχιστον με μια σειρά τροπολογιών, επί των σχετικών νομοθεσιών έχουμε άρει πριν  2 βδομάδες όλες τις επιφυλάξεις που  υπήρχαν για την έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας και πιστοποιητικών μίσθωσης για όλες τις κατοικίες στους συνοικισμούς που εκκρεμούσαν εδώ και χρόνια.

Επειδή, όμως, στο ΑΚΕΛ μηδενιστές δεν είμαστε και δεν θα γίνουμε για μικροπολιτικά οφέλη, οφείλουμε να καταγράψουμε την άμεση ανταπόκριση του Υπουργού Εσωτερικών σε σχέση με το σχέδιο Κτίζω. Ο Υπουργός κατανόησε τον ντόρο που γινόταν στην Επιτροπή, αντιλήφθηκε τη σημασία του θέματος και αναγνώρισε ότι οι πιέσεις από την Επιτροπή μας είχαν βάση. Με τη σειρά μας, ως ΑΚΕΛ,  ανταποκριθήκαμε στην ετοιμότητα του  Υπουργείου να παρέμβει καταθέτοντας σειρά προτάσεων, η πλειοψηφία των οποίων έχει υιοθετηθεί.

Το Σχέδιο, όπως ξέρω προχωρά, υπάρχει ανταπόκριση, αλλά θέλω να σημειώσω ότι παρατηρούμε μια μικρή καθυστέρηση στην υλοποίηση. Οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να αλλάξουν ταχύτητα. Ο κόσμος που μετακινήθηκε από τα σπίτια του πρέπει να επιστρέψει το συντομότερο.

Φυσικά στο θέμα των προσφυγικών πολυκατοικιών ίσως να βοήθησε ότι μετά τις προεδρικές εκλογές είδαν επιτέλους την επικινδυνότητα στις πολυκατοικίες και οι συνάδελφοι στον ΔΗ.ΣΥ που μέχρι εκείνη τη στιγμή έκαναν πλάτες στον κ. Νουρή. Ο οποίος, τέως Υπουργός, είχε και το θράσος να διεκδικήσει την πατρότητα του σχεδίου, ασχέτως εάν ξέρουν και οι πέτρες ότι καμία ευαισθησία δεν είχε για τα προβλήματα των προσφύγων. Ότι είχε θάψει τις προτάσεις της Πολεοδομίας για την αναδόμηση των συνοικισμών, όπως είχε θάψει και τα κριτήρια για εκσυγχρονισμό της διαχείρισης τουρκοκυπριακών περιουσιών, όπως έβαζε όσα εμπόδια μπορούσε στη λειτουργία σχεδίου για αποζημίωση της απώλειας χρήσης, όπως έθαψε και την παραχώρηση των ήδη διαχωρισμένων αντισταθμιστικών οικοπέδων σε χρήστες τουρκοκυπριακών κατοικιών.

Στην Διαχείριση Τουρκοκυπριακών Περιουσιών δεν υπάρχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Μιλούμε για περιουσία που εκτιμάται μέχρι τα 15 δις ευρώ. Δεν υπάρχει άλλος οργανισμός στην Κύπρο που να διαχειρίζεται περιουσία τόσης αξίας. Και όμως η κρατική χορηγία στον προϋπολογισμό της σταδιακά μειώνεται και είναι μονίμως ελλειμματικός σε σχέση με τις ανάγκες. Και πως να μην είναι. Όποτε εξετάσουμε, όποια πτυχή του θέματος και να δούμε, θα αποκαλυφθεί σκάνδαλο. Τίποτα δεν μας εκπλήσσει πια. Ο Γενικός Ελεγκτής διαπιστώνει χαριστικές παραχωρήσεις, χαριστικά ενοίκια, ανύπαρκτες διαδικασίες. Ανύπαρκτες για όσους έχουν μέσο. Αυστηρές και κατά γράμμα για τον φτωχό τον κόσμο. 9 χρόνια περιμένουμε κριτήρια. Όσο θυμούμαι, κάθε Δεκέμβρη που έχουμε προϋπολογισμούς μας λένε ότι τα κριτήρια είναι έτοιμα και θα κατατεθούν τον Γενάρη στην Επιτροπή Προσφύγων. Οφείλω να πω πως η Χριστουγεννιάτικη παράδοση τηρήθηκε και φέτος. Την περασμένη Τρίτη ακούσαμε τα ίδια.

Εδώ και χρόνια διεκδικούμε αναβάθμιση των σχεδίων του Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών. Τα νέα σχέδια έχουν εγκριθεί και θα αρχίσουν να υλοποιούνται από φέτος. Επίσης από φέτος ο Φορέας θα κληθεί να αυξήσει την επιδότηση επιτοκίου για τα στεγαστικά δάνεια, λόγω της γενικότερης αύξησης των επιτοκίων. Από 1,5% κατά μέσο όρο που ισχύει φέτος, η επιδότηση θα φθάσει μέχρι και το 3,5% . Είναι στη βάση αυτών των δεδομένων που επιμέναμε ότι το Υπουργείο Οικονομικών δεν έπρεπε να περικόψει τα 20 εκ του Φορέα από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, τα οποία στο τέλος μπήκαν έστω υπό μορφή σημείωσης στον προϋπολογισμό με κυβερνητική τροπολογία επί του προϋπολογισμού στις 5 Δεκεμβρίου.

Και τι θα γίνει με τις εκτιμήσεις του Κτηματολογίου επί των ακινήτων στα κατεχόμενα. Ξέρετε ότι μέχρι να πάρουν απάντηση οι αιτητές από τον Φορέα μπορεί να χρειαστούν 18 μήνες; Ναι 18. Γιατί καθυστερεί να δώσει την εκτίμηση το Κτηματολόγιο. Αν δεν μπορούν να στελεχώσουν το Κτηματολόγιο, γιατί δεν υιοθετούν μια φόρμουλα εκτίμησης ανάλογα με την κάθε περιοχή; Είναι δυνατόν να χρειάζονται 18 μήνες για δύο σκάλες στη Μεσαορία και άλλους 18 μήνες για άλλες δύο σκάλες στο διπλανό χωράφι; Αυτό είναι παραλογισμός.

Όμως, επιτέλους, το Υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να ξεκαθαρίσει και πως θα προχωρήσει με την απώλεια χρήσης. Το 0,4% επί των πωλήσεων ακίνητης ιδιοκτησίας εισπράττεται προς όφελος του Φορέα. Υπάρχουν ήδη πέραν των 25 εκατομμυρίων. Ξέρουμε ότι δεν αρκούν. Θα πρέπει και η κυβέρνηση να συνεισφέρει. Διαφορετικά δεν θα εφαρμοστεί ποτέ σχέδιο για την απώλεια χρήσης. Και ο Νίκος Χριστοδουλίδης θα αποδειχθεί στο τέλος άξιος συνεχιστής του προκατόχου του, που δεσμευόταν για την απώλεια χρήσης, όποτε διανύαμε προεκλογική περίοδο.

Στο θέμα των εγκλωβισμένων και των επανεγκατασταθέντων μας στην Καρπασία και στα Μαρωνίτικα χωριά, διεκδικούμε αύξηση του επιδόματος που παραμένει εδώ και αρκετά χρόνια στα 371 ευρώ, αλλά και διευθέτηση του ζητήματος που προέκυψε με την επιδότηση του ΚΟΑΠ για τις γεωργικές καλλιέργειες. Εάν προχωρήσει τον Γενάρη ο σχεδιασμός που υπήρχε αρχικά και οι διαδικασίες που προνοούνται, τότε οι εγκλωβισμένοι ή επανεγκατασταθέντες γεωργοί, σίγουρα χάνουν την επιδότηση. Για το πρώτο θέμα που αφορά την αύξηση του επιδόματος, η επικεφαλής ανθρωπιστικών θεμάτων μας διαβεβαίωσε ότι σύντομα θα υπάρξει ανακοίνωση για αύξηση. Περιμένουμε. Για το ζήτημα των γεωργών, ο Υπουργός επίσης διαβεβαίωσε ότι εντός Ιανουαρίου θα διευθετηθεί στη βάση της ρύθμισης των προηγούμενων χρόνων. Περιμένουμε. Και θα παρακολουθούμε.

 

Κυρία Πρόεδρε,

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,

Για να το μαζεύω, το ΑΚΕΛ θα καταψηφίσει και τον φετινό προϋπολογισμό. Όχι γιατί βρίσκεται στην αντιπολίτευση, αλλά γιατί ούτε και ο φετινός προϋπολογισμός ξεφεύγει από τα τετριμμένα μιας νεοφιλελεύθερης Κυβέρνησης. Τα δημόσια νοσοκομεία χρειάζονται στήριξη, το γραφείο ευημερίας χρειάζεται ανασύνταξη και αναδιοργάνωση, η στεγαστική πολιτική χρειάζεται παρεμβατικότητα άμεση και όχι μόνο μέσω επιδομάτων. Χρειάζεται δηλαδή το κράτος να ξεκινήσει να κτίζει κατοικίες και διαμερίσματα, οργανωμένα, συντονισμένα με συμφέρουσες προσφορές που να επηρεάζουν την εξίσωση της τιμής από το κομμάτι της προσφοράς.

Καταψηφίζουμε συνάδελφοι, όχι γιατί ο προϋπολογισμός δεν είναι δικός μας αλλά γιατί ο προϋπολογισμός δεν εξυπηρετεί έστω ένα τυπικό προσανατολισμό ενός συσταρισμένου μεν κράτους, αλλά που να έχει στο επίκεντρο του τον πολίτη, την ευημερία και τις ανάγκες του.

Σας ευχαριστώ.