Χαιρετισμός Στέφανου Στεφάνου, στην εκδήλωση με θέμα «Κυπριακό Γυναικείο Κίνημα: Η ιστορία που δεν γράφτηκε»
Παρασκευή 26 Μαΐου 2023 και ώρα 18:30, Παλιά Αγορά Παλλουριώτισσας
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας διεθνώς αλλά και στον τόπο μας, παραμένει η καταπολέμηση των έμφυλων διακρίσεων. Μέσα σε ένα κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο το οποίο θέτει την γυναίκα σε διπλή καταπίεση και «δεύτερη μοίρα», η συμβολή των γυναικών στην εξελικτική πορεία της ιστορίας μπήκε στο περιθώριο της συλλογικής κοινωνικής συνείδησης.
Αναγνωρίζοντας λοιπόν ότι η άγνοια και η ημιμάθεια συντηρούν και ανατροφοδοτούν τα αφηγήματα που θέλουν τη γυναίκα καθηλωμένη ή να διαδραματίζει εκείνους τους ρόλους που της αποδίδονται εντός ενός συστήματος καταπίεσης, εκμετάλλευσης και ανισότητας αποφασίσαμε ότι μια συζήτηση όπως η σημερινή είναι απαραίτητη.
Προφανώς δεν αρκεί να αναγνωρίζουμε ότι οι έμφυλες ανισότητες παραμένουν βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία μας. Αντίθετα, οφείλουμε να «διαβάσουμε» την ιστορία μας και μέσα από μια έμφυλη οπτική. Κάτι το οποίο σήμερα θα επιχειρήσουμε.
Είμαι βέβαιος ότι οι επιστημονικές και εμπεριστατωμένες εισηγήσεις που θα ακολουθήσουν αφενός θα μας διαφωτίσουν και αφετέρου θα θέσουν το υπόβαθρο για περαιτέρω συζήτηση και προβληματισμό. Στόχος μας είναι όχι μόνο να καταγραφεί η ιστορία γυναικών και του γυναικείου κινήματος, αλλά να κατανοηθούν οι συνέπειες της μη καταγραφής της ως προς τη διαιώνιση των στερεότυπων αντιλήψεων και συνακόλουθα των έμφυλων διακρίσεων.
Η απουσία της γυναίκας ως μετέχουσας στην ιστορική εξέλιξη, καθώς και της οπτικής γυναικών για τις κοινωνικές, οικονομικές και άλλες εξελίξεις στις διάφορες ιστορικές περιόδους, οφείλεται και στις πολλαπλές εκφράσεις της πατριαρχίας. Οφείλεται στις εγγενείς κοινωνικές διακρίσεις που προκαλεί και οι οποίες διαχρονικά κατηγοριοποιούν τη γυναίκα, όπως έλεγε και η Σιμόν Ντε Μποβουάρ, ως «το δεύτερο φύλο», αυτό που βρίσκεται στη σκιά του άντρα. Όπως οφείλεται επίσης στην ανδροκρατούμενη και ανδροκεντρική συγγραφή της ιστοριογραφίας και άλλων συναφών επιστημονικών κλάδων, οι οποίοι έχουν συστηματικά αγνοήσει τη γυναίκα, τη δράση γυναικών αλλά και τον ρόλο των γυναικείων κινημάτων στην εξέλιξη της ανθρωπότητας – προάγοντας σχεδόν εξ’ ολοκλήρου το πρότυπο του άντρα ηγέτη, του άντρα πολιτικού, του άντρα επαναστάτη, του άντρα λόγιου, του άντρα επιστήμονα.
Έχουν οι γυναίκες ιστορία; Είχαν και έχουν οι γυναίκες ιστορία. Είχαν και έχουν δράση. Είχαν και έχουν συμμετοχή στους κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες. Είχαν και έχουν συμβολή στην παραγωγή, στην πρόοδο της επιστήμης, στη λογοτεχνία, στις τέχνες, στη συλλογική εξελικτική πορεία κάθε κοινωνίας.
Κραυγαλέο παράδειγμα, η συμμετοχή πρωτοπόρων γυναικών όπως η Κλειώ Χριστοδουλίδου και η Κατίνα Νικολάου στην συγκρότηση της Αριστεράς στην Κύπρο. Σε εποχές που η γυναικεία χειραφέτηση, η οργάνωση των γυναικών και η εμπλοκή στην πολιτική δράση μα και σε άλλες σημαντικές εκφάνσεις της δημόσιας ζωής φάνταζαν ως ακραίες, εξόχως επαναστατικές διεκδικήσεις. «Έταξα σαν όρο στη ζωή μου να δουλέψω για να ξυπνήσει η γυναίκα, που είχε τη σκλαβιά του άντρα, τις προλήψεις και προκαταλήψεις της κοινωνίας και του ίδιου του εαυτού της» έλεγε η Κατίνα Νικολάου, προσθέτοντας ότι «τις πρώτες αγωνίστριες τις θεωρούσαν ανήθικες. Η ζωή μας ήταν γεμάτη περιπέτειες και δυσκολίες».
Κι όμως κατάφεραν να σχηματίσουν τους πρώτους κομμουνιστικούς και συνδικαλιστικούς πυρήνες οργάνωσης των εργαζόμενων γυναικών διεκδικώντας δίπλα στους άντρες συντρόφους τους καλύτερες συνθήκες δουλειάς. Αντιτάχθηκαν ενεργά στην Παλμεροκρατία, συμμετείχαν στην αντιαποικιακή πάλη, καθώς και στους μεγάλους απεργιακούς αγώνες των μεταλλωρύχων του 1948. Την ίδια χρονιά άρχισαν να ιδρύουν τις πρώτες «Προοδευτικές Οργανώσεις Γυναικών», για να φτάσουμε στο 1950 όταν ιδρύθηκε η πρώτη παγκύπρια γυναικεία οργάνωση – η Παγκύπρια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών (ΠΟΔΓ), που το 1959 έδωσε τη θέση της στην ΠΟΓΟ. Ένα γυναικείο κίνημα που αφήνει έκτοτε ακατάπαυστα το αποτύπωμά του στην κυπριακή κοινωνία και χαράζει δρόμους στους αγώνες για ισοτιμία, ισότητα των φύλων στην εργασία, καταπολέμηση της έμφυλης βίας, των σεξιστικών στερεοτύπων, που πρωτοπορεί στην επαναπροσέγγιση Ε/Κ και Τ/Κ γυναικών και στηρίζει εμπράκτως κάθε προσπάθεια για απελευθέρωση και επανένωση του τόπου και του λαού μας.
Αυτή είναι μία από τις πολλές ιστορίες γυναικών που συνεχίζουν δυστυχώς να απουσιάζουν από την επίσημη ιστορική αφήγηση. Είναι μέρος μιας οικουμενικής ιστορίας που δεν απευθύνεται σε ένα «ειδικό» κοινό και σίγουρα όχι μόνο στις γυναίκες. Είναι μέρος μιας ιστορίας γεμάτης από αγώνες, διεκδικήσεις, ταξική πάλη και προσπάθεια καταπολέμησης των στερεοτύπων. Η ορατότητα της γυναίκας αποτελεί τη γέφυρα του παρελθόντος με την ευρύτερη προσπάθεια που συνεχίζεται για κοινωνική ισότητα και μια κοινωνία χωρίς έμφυλες διακρίσεις. Μια προσπάθεια στην οποία το ΑΚΕΛ θα συνεχίσει να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.
