Ομιλία Γιαννάκη Γαβριήλ, Βουλευτή ΑΚΕΛ, κατά τη συζήτηση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2024

Κυρία Πρόεδρε,

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,

Δέκα μήνες μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης του τόπου από τον Νίκο Χριστοδουλίδη, θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος ότι δικαιούται κάποια περεταίρω πίστωση χρόνου η κυβέρνηση.

Δεν μπορεί να δοθεί όμως, γιατί ο κόσμος δεν αντέχει πλέον. Στο προεκλογικό πρόγραμμα του Νίκου Χριστοδουλίδη, η μείωση του δυσβάστακτου κόστους παραγωγής στον πρωτογενή τομέα, αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Μόνο που αυτή η προτεραιότητα δεν αποτυπώνεται σε κανένα σημείο του προτεινόμενου προϋπολογισμού, ούτε σε κάποια απόφαση της κυβέρνησης τους τελευταίους δέκα μήνες.

Η κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί ότι η προεκλογική περίοδος τελείωσε, ότι κυβερνά και ότι ο αγροτικός κόσμος δεν χορταίνει πλέον ούτε από υποσχέσεις, ούτε από συμπάθεια αλλά αναμένει έργα και επίλυση των προβλημάτων που γίνονται βουνό.

Κυρία Πρόεδρε

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι

Τα τελευταία δυο περίπου χρόνια, οι αυξήσεις στο κόστος παραγωγής, συνθλίβουν τους αγρότες μας και εξανεμίζουν το διαθέσιμο εισόδημα τους. Την ίδια ώρα που οι λιανικές τιμές των αγροτικών προϊόντων τραβούν την ανιούσα εις βάρος των καταναλωτών, οι αγρότες αδυνατούν να διασφαλίσουν τα προς το ζην και δεν λαμβάνουν παρά ένα ελάχιστο ποσοστό των τελικών τιμών. Τρίβουν βέβαια τα χέρια από ικανοποίηση οι μεσάζοντες οι οποίοι στην ουσία καρπούνται τον ιδρώτα των παραγωγών.

Την ώρα λοιπόν που οι γεωργοί στενάζουν από το αυξημένο κόστος, η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο αρκούνται σε φραστικές εκδηλώσεις συμπάθειας και κατανόησης. Όλοι ανεξαιρέτως οι κλάδοι προειδοποιούν με περαιτέρω δυναμικές κινητοποιήσεις και όχι άδικα.

Όποια μέτρα στήριξης έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα δεν αποτελούν παρά ημίμετρα και αποσπασματικές λύσεις. Και αν η κυβέρνηση δεν πείθεται από εμάς ας ακούσει το Υπουργείο Οικονομικών. Το οποίο συμμερίζεται την ίδια άποψη ότι πρέπει επιτέλους να εφαρμοστούν ολιστικές και οριζόντιες λύσεις για την αντιμετώπιση του δυσβάστακτου κόστους παραγωγής.

Πετρέλαιο, ηλεκτρικό ρεύμα, φυτοφάρμακα, λιπάσματα, αποτελούν θηλιά στο λαιμό των παραγωγών.

Το χρωματισμένο αγροτικό πετρέλαιο που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στο χωράφι, τιμολογείται σήμερα στα 1,11 ευρώ το λίτρο από 0,78 πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Το πετρέλαιο για τη διακίνηση γεωργικών προϊόντων, τιμολογείται σήμερα στα 1,55 ευρώ το λίτρο και την προηγούμενη περίοδο είχε πλησιάσει και τα 2 ευρώ το λίτρο.

Λύσεις υπάρχουν. Πολιτική βούληση είναι που δεν υπάρχει. Γνωρίζει πολύ καλά η κυβέρνηση ότι o φόρος κατανάλωσης του πετρέλαιου για οποιαδήποτε γεωργική χρήση -από το χωράφι μέχρι την παράδοση των προϊόντων- μπορεί να μειωθεί μέχρι τα 2,1 σεντ το λίτρο από τα 33 σεντ που είναι σήμερα. Απλώς με χίλιες δυο προφάσεις επιλέγει να αφήνει τους γεωργούς να το πληρώνουν μέχρι και 2 ευρώ το λίτρο.

Δεν μπορεί, η εγκατάσταση φωτοβολταικών από τους αγρότες, να είναι η μοναδική σας πρόταση για μείωση του ενεργειακού κόστους.

Η κυβέρνηση οφείλει να παρουσιάσει άμεσα αποτελεσματικές προτάσεις μείωσης του κόστους στους βασικούς συντελεστές παραγωγής που ήδη ανέφερα.

Κυρία Πρόεδρε

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι

Φάκελος χαλλούμι. Μια πονεμένη ιστορία, όχι βέβαια για όλους. Κάποιοι τρίβουν τα χέρια τους, ενώ οι πολλοί και μιλώ για τους αιγοπροβατοτρόφους βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής.

Η υπόθεση του χαλουμιού αποτελεί χωρίς ίχνος υπερβολής, ένα μνημείο ετεροβαρών αποφάσεων, παραλείψεων και παρανομιών την τελευταία δεκαετία.

Για δέκα χρόνια η προηγούμενη κυβέρνηση διαβεβαίωνε ότι γίνονται οι απαιτούμενοι έλεγχοι για διαπίστωση των ποσοστώσεων γάλακτος και της παράνομης χρήσης γαλακτόσκονης. Μόλις πέρσι αποκαλύφθηκε ότι επι της ουσίας κανένας έλεγχος δεν γινόταν, κανένα πρόστιμο δεν επιβλήθηκε, ούτε η γαλακτόσκονη μπορεί να εντοπιστεί καθώς η μέθοδος εντοπισμού της δεν μπορεί να πιστοποιηθεί.

Υπογράφηκε πέρσι από τους εμπλεκόμενους η ενδιάμεση συμφωνία, υποτίθεται για την εφαρμογή του ΠΟΠ. Μια συμφωνία ετεροβαρής, γεμάτη κενά και ασάφειες. Το ΑΚΕΛ το επεσήμανε από την πρώτη στιγμή. Αποδείχθηκε επίσης ως τέτοια από την πρώτη στιγμή αφού πλείστες πρόνοιες της δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Θα πω μόνο το εξής, απολύτως ενδεικτικό της κατάστασης. Παραγωγοί χαλλουμιού ΠΟΠ διατηρούν αγωγές στα δικαστήρια εναντίον του ΠΟΠ με τεράστιους κινδύνους για το προϊόν από την εκδίκαση τους, την ώρα που στα πλαίσια της συμφωνίας δεσμεύθηκαν να τις αποσύρουν. Οι κτηνοτρόφοι αναμένουν ακόμη τη στήριξη των 10 σεντ ανα λίτρο που περιελάμβανε η συμφωνία για την περίοδο μέχρι τον περασμένο Ιούλιο. Από τον Ιούλιο και μετά δεν έχει επίσης επιτευχθεί καμία συμφωνία για την τιμή του γάλακτος, όπως επίσης προέβλεπε η συμφωνία. Το μόνο που έγινε ήταν η υποβολή αιτήματος απο την κυβέρνηση προς την Ε.Ε για περαιτέρω πενταετή μεταβατική περίοδο στην εφαρμογή του ΠΟΠ, ικανοποιώντας στην ουσία όσους δεν θέλουν να εφαρμοστεί το ΠΟΠ.

Οι κτηνοτρόφοι δεν επαιτούν κρατική στήριξη. Απαιτούν απλώς εφαρμογή των νομοθεσιών και όσων έχουν κατοχυρωθεί. Η κυβέρνηση οφείλει, επτά μόλις μήνες πριν την πλήρη εφαρμογή του ΠΟΠ, να τερματίσει τις παλινδρομήσεις και να δει την μεγάλη εικόνα και το δημόσιο συμφέρον που επιβάλλει πιστή εφαρμογή όσων περιλαμβάνει η κατοχύρωση.

Η κτηνοτροφία του τόπου αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια εντεινόμενο και το πρόβλημα γειτνίασης με άλλες ασύμβατες χρήσεις. Η συνεχής επέκταση των οικιστικών ζωνών και η γειτνίαση τους με κτηνοτροφικές περιοχές, δημιουργεί πολλά και δισεπίλυτα προβλήματα, με τις αποφάσεις πάντοτε να θυματοποιούν τους κτηνοτρόφους. Θα πρέπει να εκπονηθεί και να τηρηθεί ένας στρατηγικός σχεδιασμός χωροθέτησης των διαφόρων χρήσεων γης με ορίζοντα τις επόμενες δεκαετίες.

Στον πολύ κρίσιμο τομέα των σιτηρών και της επάρκειας του κράτους σε αποθέματα, η νυν κυβέρνηση, δυστυχώς συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο με την προηγούμενη. Μετά το κλείσιμο της Επιτροπής Σιτηρών το 2021 και της παράδοσης του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους στους ιδιώτες, η νυν κυβέρνηση φρόντισε να ικανοποιήσει και το τελευταίο «θέλω» των ιδιωτών εμπόρων και εισαγωγέων σιτηρών, απαλλάσσοντας τους δια διατάγματος, από την υποχρέωση να διατηρούν στρατηγικά αποθέματα σιτηρών. Αποτέλεσμα αυτής της απόφασης είναι η Κύπρος μέσα σε ένα ρευστό και συνεχώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, να μην διαθέτει αυτή τη στιγμή στρατηγικά αποθέματα σιτηρών ανθρώπινης χρήσης.

Ο κλάδος της αλιείας είναι κοινή διαπίστωση πως είναι παραμελημένος και υποβαθμισμένος με τα προβλήματα να διογκώνονται σε επικίνδυνο βαθμό τα τελευταία χρόνια.

Οι εκτεταμένες περιοχές απαγόρευσης της αλιείας που έχουν θεσπιστεί για διάφορους λόγους, η ραγδαία αύξηση του ενεργειακού κόστους, βασικού συντελεστή παραγωγής στον κλάδο,  καθώς και τα άλυτα για χρόνια προβλήματα των αλιευτικών καταφυγίων και των συναφών υποδομών στην Κύπρο, απειλούν τη βιωσιμότητα του κλάδου.

Αποτελεί συνεπώς αδήριτη ανάγκη, τουλάχιστον ως άμεση ανακούφιση,  η συνέχιση εφαρμογής του σχεδίου επιδότησης του πετρελαίου το οποίο εφαρμόστηκε τα τελευταία δυο χρόνια και έδωσε ανάσες στους επαγγελματίες αλιείς. Ενδεχόμενη κατάργηση του σχεδίου θα οδηγήσει δυστυχώς τους πλείστους αλιείς εκτός επαγγέλματος.

Κυρία Πρόεδρε

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι

Όπως έχω ήδη αναφέρει, από τα σημαντικότερα προβλήματα του αγροτικού κόσμου, είναι οι χαμηλές τιμές παραγωγού, σε σύγκριση με τις τιμές που καταβάλλει ο καταναλωτής.

Απαιτούνται συνεπώς μέτρα εκσυγχρονισμού του συστήματος εμπορίας και καθορισμού τιμών γεωργικών προϊόντων, μακριά από τις αδιαφανείς διαδικασίες που ισχύουν σήμερα προς όφελος λίγων εμπόρων και εις βάρος των παραγωγών. Το δημοπρατήριο τιμών που εξήγγειλε μερικές φορές η προηγούμενη κυβέρνηση ακόμη αναμένεται. Επίσης, ο νόμος που ψήφισε η Βουλή πριν ακριβώς δύο χρόνια και εξήγγειλε πομπωδώς η κυβέρνηση ότι θα αντιμετώπιζε τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές εις βάρος των παραγωγών, φαίνεται να μην εφαρμόζεται επαρκώς με ελάχιστους ελέγχους και μηδαμινά πρόστιμα.

Η έλλειψη ρευστότητας των γεωργών ακόμα και για τις καθημερινές ανάγκες για γεωργικά χρειώδη, φάρμακα και λιπάσματα αποτελεί βραχνά για τους αγρότες. Η Κάρτα του Αγρότη που εξήγγειλε η νέα κυβέρνηση με προκαταβολή των εκταρικών επιδοτήσεων στην αρχή του έτους, από μόνη της δεν μπορεί να αποτελέσει τη λύση. Χρειάζεται, με την αποφασιστική εμπλοκή του κράτους, η δημιουργία ενός εγγυοδοτικού μηχανισμού για τους αγρότες. Δεν γίνεται να αφεθεί αυτό το θέμα στις τράπεζες.

Για την ανάγκη αλλαγών προκειμένου το νέο Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων το οποίο αντικατέστησε τον ΟΓΑ, να καταστεί δικαιότερο ώς προς τις αποζημιώσεις που καταβάλλει στους πληγέντες γεωργούς, θα πω μόνο την εξής, από τις πολλές αδυναμίες, απολύτως ενδεικτική και ας κρίνει ο καθένας. Το υπουργείο θεωρεί ως κανονική παραγωγή για σκοπούς αποζημίωσης, τα 3,24 κιλά για κάθε δέντρο καρυδιάς, τα 8,14 κιλά για κάθε ελαιόδεντρο, τα 17,55 κιλά για κάθε δέντρο ροδακινιάς. Οποιοσδήποτε με ελάχιστες γνώσεις μπορεί να κρίνει αν οι πιο πάνω αριθμοί είναι ρεαλιστικοί ή εξευτελιστικοί για τους αγρότες μας.

Έχουμε δυστυχώς ενώπιον μας, ένα προϋπολογισμό διαχειριστικό, copy paste των προηγούμενων της κυβέρνησης Αναστασιάδη ο οποίος κινείται στη λογική της δημιουργίας πλεονασμάτων από τα αυξημένα έσοδα λόγω ακρίβειας, αγνοώντας τη δραματική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι πλείστοι κλάδοι του πρωτογενούς τομέα, χωρίς να περιλαμβάνει ούτε ολοκληρωμένο πλάνο αντιμετώπισης των προκλήσεων, ούτε τις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές που χρειάζονται για την εφαρμογή ενός νέου βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου στον αγροτικό τομέα.

Κλείνοντας, θέλω να αναφερθώ στο μέγα θέμα τις κλιματικής αλλαγής, η οποία αν δεν προχωρήσουμε σε ριζικές αλλαγές, απειλεί να αφανίσει τον γεωργικό τομέα. Θέμα για το οποίο βέβαια δεν φέρει την ευθύνη της απραξίας η παρούσα κυβέρνηση, φέρει όμως την ευθύνη να χαράξει την πορεία των αλλαγών σε συνεργασία και διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους.

Η εντεινόμενη κλιματική αλλαγή, επιβάλλει στρατηγικό επανασχεδιασμό του πρωτογενούς τομέα στην Κύπρο. Τα όλο και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι τεράστιες ζημιές στην αγροτική παραγωγή πρέπει να ηχήσουν ως καμπανάκι κινδύνου για ανάληψη δράσης, προτού είναι αργά. Νέες καλλιέργειες λαμβανομένων υπόψη των κλιματικών δεδομένων όπως διαμορφώνονται, ένταξη της τεχνολογίας στη γεωργία, επανασχεδιασμός τι καλλιεργείται και πού, θα πρέπει να μπουν όλα επι τάπητος με μοναδικό γνώμονα τη βιωσιμότητα του γεωργικού τομέα, όχι για τα επόμενα πέντε ή δέκα χρόνια, αλλά για τις επόμενες δεκαετίες.

Στον σχεδιασμό αυτό, καίριο ρόλο πρέπει να έχει το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, το κατ’ εξοχήν ίδρυμα έρευνας και καινοτομίας για τον αγροτικό τομέα στον τόπο μας. Αντί λοιπόν αποφάσεων υποβάθμισης του, και είμαι πολύ επιεικής καθώς οι ιθύνοντες στο ΙΓΕ χαρακτηρίζουν ως ενταφιασμό του ερευνητικού του χαρακτήρα εάν εφαρμοστούν κάποιες αποφάσεις που δρομολογούνται, το Ινστιτούτο θα πρέπει να ενισχυθεί ώστε να τεθεί επικεφαλής στην προσπάθεια για ένα βιώσιμο πρωτογενή τομέα στην Κύπρο τις επόμενες δεκαετίες.

Κυρία Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι

Κλείνω και φέτος την παρέμβαση μου με την επαρχία Αμμοχώστου. Η συνήθης εικόνα εγκατάλειψης την περιοχής τέτοια εποχή είναι αδιάψευστος μάρτυρας ότι τα προβλήματα παραμένουν και πολύ λίγα έχουν γίνει. Η επαρχία έχει ανάγκη από κίνητρα και αποφάσεις του κεντρικού κράτους που θα αντιμετωπίζουν το διαχρονικό πρόβλημα της εποχικότητας και θα τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα.

Η επαρχία έχει ανάγκη από έργα ανάπτυξης που θα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα των κατοίκων. Είναι λογικό ο Πρόεδρος να εξαγγέλλει ξανά έργα που εξήγγειλε δυο και τρείς φορές ο προηγούμενος πρόεδρος αλλά παρέμειναν στα χαρτιά. Ελπίζουμε μόνο, αυτή τη φορά να γίνουν και εντός των χρονοδιαγραμμάτων. Όχι όπως τον δρόμο Δερύνειας-Σωτήρας που χρειάστηκε 10 χρόνια στους προϋπολογισμούς προτού ξεκινήσουν τα έργα. Όχι όπως τις αναπλάσεις των πλατειών στο Φρέναρος και τη Σωτήρα που κοντεύουν τα 10 χρόνια και παραμένουν στα χαρτιά. Ελπίζουμε επίσης το νέο τοπικό σχέδιο της περιοχής, το οποίο επίσης συμπληρώνει δέκα χρόνια παλινδρομήσεων, να δημοσιευθεί αρχές του νέου χρόνου, όπως δεσμεύθηκε πρόσφατα ο αρμόδιος υπουργός ενώπιον της Επιτροπής Εσωτερικών. Ως ΑΚΕΛ θα ασκούμε τακτικό κοινοβουλευτικό έλεγχο για την πρόοδο των έργων που εξαγγέλλονται.

Καλές γιορτές σε όλους