Που το πάει η Κίνα, του Νίκου Ιωάννου

Με μια εντυπωσιακή  κίνηση το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (Κ.Κ.Κ) διοργάνωσε πρόσφατα τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πολιτικών κόμματων που έγινε ποτέ, με την παρουσία  σχεδόν 300 κομμάτων από 160  χώρες της υφηλίου. Η σύναξη πραγματοποιήθηκε  λίγες μόνο μέρες μετά το 19^ο Συνέδριο του Κ.Κ.Κ. δίνοντας έτσι μεγαλύτερη σημασία στο γεγονός. Είναι προφανές ότι η Κίνα, υπό την καθοδήγηση του Xi Jinping, επικεντρώνεται στην πολιτική της κομματικής διπλωματίας καθιερώνοντας τη θεσμοθέτηση της σύναξης αυτής αλλά και τη παρουσία 15.000 κομματικών στελεχών από όλο τον κόσμο στη Κίνα τα επόμενα πέντε χρόνια.

Η πρωτοβουλία της παγκόσμιας συνάθροισης των κομμάτων προέρχεται από μια χώρα που διαχρονικά δεν χαρακτηρίζεται για την επεκτατική της πολιτική αλλά ούτε παρεμβαίνει στα  εσωτερικά άλλων χωρών για να καθορίσει εξελίξεις όπως πράττουν οι άλλες υπερδυνάμεις. Η ομιλία του Γ.Γ. του Κ.Κ.Κ. και προέδρου της χώρας περιστράφηκε ακριβώς γύρω από τις αρχές τις οποίες διαχρονικά στηρίζει η Κίνα. Τις αρχές της παγκόσμιας ειρήνης και σταθερότητας. Ο Xi Jiping κάλεσε τα πολιτικά κόμματα να καταβάλουν συλλογικές προσπάθειες για την οικοδόμηση ενός κοινού μέλλοντος που αφορά τη  παγκόσμια  κοινότητα.  Το δικό του Κόμμα όπως είπε, με 89 εκατομμύρια μέλη, αναζητεί ένα τέτοιο διάλογο με τις πολιτικές δυνάμεις της υφηλίου. Στη σύναξη συμμετείχαν Κόμματα απ’ όλες τις πολιτικές και ιδεολογικές αποχρώσεις χωρίς όμως την παρουσία ακροδεξιών φασιστικών Κομμάτων.

Στα πέντε χρόνια που ηγείται το Κ.Κ.Κ αλλά και τη χώρα, ο πολυσυζητημένος ανά το παγκόσμιο πλέον ηγέτης της Κίνας  Xi Jinping, πέραν από τις άλλες ενέργειες  προχώρησε και στη συγγραφή ενός βιβλίου. Το συγκεκριμένο βιβλίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και στάλθηκε σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου σε εκατομμύρια αντίγραφα, καταγράφοντας τις αλλαγές που συντελέστηκαν στη Κίνα ιδιαίτερα την προηγούμενη πενταετία.

Τα ανοίγματα της οικονομίας της Κίνας προς το έξω κόσμο  ξεκίνησαν το 1978 με την εγκατάλειψη της απομόνωσης και της ισοπέδωσης του Μάο.

Ο ίδιος ο Χι πάντως  στο βιβλίο του, εξυμνεί τους προκατόχους  πιστώνοντας στον καθένα προσωπική συμβολή στην ανάπτυξη της Κίνας. Ο δρόμος για το σοσιαλισμό με κινέζικα χαρακτηριστικά στηρίζεται, όπως το Κ.Κ.Κ. διακηρύττει, στη μαρξιστική – λενινιστική θεωρία και τη θεωρία του Μάο. Δεν παραβλέπουν ότι η ανάπτυξη της Κίνας στηρίζεται  στις  αρχές   της δικτατορίας, του προλεταριάτου και του καθοδηγητικού ρόλου του Κομμουνιστικού Κόμματος – παραδοσιακές αρχές της κοσμοθεωρίας του μαρξισμού – λενινισμού. Την ίδια ώρα όμως, πιστεύουν ότι η ανάπτυξη στην Κίνα θα πρέπει να περάσει από τη σχεδιασμένη στην ελεύθερη οικονομία και στη φιλελευθεροποίηση της αγοράς εργασίας, εκτιμώντας  ότι όχι μόνον  εγκαταλείπουν τις αρχές του σοσιαλισμού αλλά εδραιώνοντας περαιτέρω το σοσιαλισμό στη Κίνα.

Τα 5χρονα πλάνα που ουσιαστικά ξεκίνησαν και τελειώνουν με το Συνέδριο του Κ.Κ.Κ., εξακολουθούν να καθορίζουν όχι μόνο τη στρατηγική  αλλά ταυτόχρονα αναλύουν τους στόχους και  επιδιώξεις σε όλους του τομείς. Για να ετοιμαστούν τα 5χρονα πλάνα χρειάζονται δύο χρόνια προπαρασκευαστικής δουλειάς, περνώντας από 11 στάδια με τη συμμετοχή όχι μόνο των τεχνοκρατών και των πολιτικών αλλά και επιστημονικών ομάδων και δεξαμενών σκέψης.

Χαρακτηριστική είναι η αναφορά ενός Κινέζου καθηγητή ότι η Κίνα χρειάζεται δύο μυαλά. Το ένα μυαλό είναι το κόμμα και το κρατικό συμβούλιο, και το άλλο μυαλό είναι το εξωτερικό μυαλό που αντιπροσωπεύει την επιστημονική γνώση και τις δεξαμενές σκέψης οι οποίες συμβάλουν σημαντικά στην διαμόρφωση των 5χρονων πλάνων.

Όποια και να είναι η ιδεολογική προσέγγιση και  η κριτική άποψη για το μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας, αυτό που επί του παρόντος δεν επιδέχεται κριτικής είναι η ανάπτυξη που παρουσιάζει σήμερα η Κίνα η οποία τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια (μεταξύ 6-7%). Κατάφερε από αναπτυσσόμενη χώρα να μετατραπεί σε ανεπτυγμένη δίνοντας την ίδια ώρα μεγάλη σημασία στην ευημερία των ανθρώπων της Κίνας. Η κοινωνική ευημερία και η βελτίωση του ποιοτικού επιπέδου του Κινέζικού λαού θεωρούνται στρατηγικοί στόχοι για το ΚΚΚ.

Η Κίνα συνέβαλε στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη με ποσοστό πάνω από το 30% τα τελευταία πέντε χρόνια. Το ΑΕΠ της Κίνας το 2016 ισοδυναμεί με το 60% των ΗΠΑ, ενώ το 1970 ισοδυναμούσε μόνο με  το 6,3%. Από το 2010 παρατηρείται  αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήματος κατά 60%. Εξήντα εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βγει από τα  όρια της φτώχειας τα πέντε τελευταία χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο μειώνοντας  από το 10 % στο 4 % το ποσοστό που είναι σήμερα εντός των ορίων της φτώχειας με στόχο την οριστική της εξάλειψη της  τα επόμενα χρόνια.

Η Κίνα προσδοκά ότι μέχρι το 2020 θα υπάρχει πλήρης εξάλειψη της φτώχειας. Οι δείκτες διαβίωσης των ανθρώπων παρουσιάζουν βελτίωση σε όλους τους τομείς. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα όπως η αστυφιλία, οι κοινωνικές  ανισότητες μεταξύ βορρά και νότου, η διαφθορά και το έγκλημα. Η διαφορά μεταξύ της πλούσιας τάξης των Κινέζων και των φτωχών είναι πλέον πολύ διακριτή και δεν χρειάζονται οικονομικοί δείκτες για να αποδειχθεί αυτό.

Τι είναι εκείνο που αλλάζει δραματικά  την οικονομική κατάσταση στην Κίνα; Η Κίνα πάντοτε εμφυσούσε την πολιτική του δρόμου του μεταξιού. Οι όροι είναι  μάλλον συμβολικοί θέλοντας να προσδώσει σημασία στην ανάγκη του ανοίγματος της Κίνας προς άλλες αγορές.

Ο νέος Κινέζος ηγέτης Xi έθεσε αυτήν την στρατηγική του ανοίγματος, την οποία είχε ξεκινήσει πολύ προηγούμενα, σε μια νέα βάση εφαρμόζοντας νέες τακτικές που φαίνεται να αποφέρουν καρπούς . Η τακτική της πολιτικής του one road one belt  στοχεύει σε νέο επίπεδο διεθνών συνεργασιών. Ο δρόμος του μεταξιού έχει ως επίκεντρο την Αφρικανική Ήπειρο και Ασία και τη Ρωσία. Λιγότερο ενδιαφέρον επιδεικνύει για την Ευρώπη θεωρώντας ότι τα συμφέροντα τους θα συναντηθούν στην Αφρική και στην Ασία.

Οι Κινέζοι διακηρύττουν ότι δεν επιδιώκουν την οικονομική εκμετάλλευση των αναπτυσσόμενων  χωρών της Αφρικής και της Ασίας αλλά το αμοιβαίο όφελος. Τα έργα υποδομής που γίνονται είναι αναρίθμητα και  πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ  όπως λιμάνια, αεροδρόμια, δρόμοι, σιδηροδρομικές γραμμές, νοσοκομεία και άλλα.

Η συνεργασία με τις χώρες αυτές επεκτείνεται και σε άλλους τομείς όπως αυτοί της παιδείας, της υγείας και του πολιτισμού. Είναι χιλιάδες οι ξένοι φοιτητές σήμερα που σπουδάζουν σε κινέζικα πανεπιστήμια.

Σε προχωρημένο επίπεδο είναι η συνεργασία με τη Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιο Αφρική, γνωστή ως BRICS, που στοχεύει στην οικονομική ολοκλήρωση θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο οι χώρες θα αυξήσουν το μερίδιο τους στην παγκόσμια οικονομική πίτα. Η BRICS προχώρησε στην δημιουργία παγκόσμιας τράπεζας με απώτερο στόχο την υποβάθμιση του δολαρίου και την αναβάθμιση του  Γουάν.

Μια από τις πιο σημαντικές αλλαγές που συντελούνται στη χώρα  είναι στα ζητήματα του περιβάλλοντος. Ανάμεσα στα επιτεύγματα που θέλουν να καταγράψουν είναι ότι η ανάπτυξη θα στηρίζεται κατά μεγάλη  πλειοψηφία στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι κούφια λόγια καθώς παρατηρείται οργασμός στην εγκατάσταση φωτοβολταικών και άλλων εναλλακτικών μορφών ενέργειας αλλά και στην εγκατάσταση πυρηνικών σταθμών. Η Κίνα αισιοδοξεί ότι τα επόμενα χρόνια  θα πάρει τα σκήπτρα παγκόσμια στην παραγωγή ηλεκτρισμού μέσω των εναλλακτικών μορφών ενέργειας.

Παράλληλα, η Κίνα προχωρεί και στην αναβάθμιση των ένοπλων δυνάμεων της με υπερσύγχρονο στρατιωτικό εξοπλισμό. Είναι εμφανής η προσπάθεια που γίνεται για ενίσχυση της άμυνας εξαιτίας και των διασυνοριακών προβλημάτων αλλά και τα προβλήματα στη θάλασσα της Νότιας Κίνας με τις Φιλιππίνες . Στη έκθεση για τα επιτεύγματα  της  Κίνας γίνεται μεγάλη προβολή στα  σύγχρονα, εντυπωσιακά, εξοπλιστικά συστήματα.

Η πολιτική του δρόμου του μεταξιού στηρίζεται και στη μείωση των αποστάσεων με τη δημιουργία υπερσύγχρονων γραμμών τραίνων, και προηγμένων υλικοτεχνικών υποδομών για υπερθαλάσσιες μεταφορές που θα μηδενίζουν τις αποστάσεις. Μια γέφυρα πάνω από τη θάλασσα συνολικής απόστασης 53χλμ εδώ και λίγους μήνες  συνδέει την πόλη Zhuhai μαζί με το Hong-Kong.

Το ερώτημα είναι μέχρι που μπορεί να φθάσει αυτός ο γίγαντας που δεν είναι τεράστιος μόνο στο μέγεθος αλλά πλέον και σε δύναμη; Ποιες θα είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας ανάπτυξης ιδιαίτερα στο άνοιγμα της εσωτερικής  κατανάλωσης σε αυτήν την αγορά;

Ενδεχόμενα η αξιοποίηση της επιστημονικής έρευνας και νέων ανακαλύψεων, όπως για παράδειγμα η εκμετάλλευση των άγονων τεραστίων εκτάσεων αλυκών στην Κίνα που μετατρέπονται  σε γόνιμες γεωργικές περιοχές, να δίνει απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα.  Ενδεχομένως η ανάπτυξη αυτή να μην είναι καθόλου απρογραμμάτιστη και να βασίζεται στην αξιοποίηση επιστημονικής έρευνας και γνώσης για την οποία οι Κινέζοι έχουν να περηφανεύονται.

Νίκος Ιωάννου

Απόφοιτος Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών Σόφιας
Μέλος του Π.Γ. ΑΚΕΛ