Χαιρετισμός Γ.Γ. της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, Άντρου Κυπριανού, στην εκδήλωση του ΙνΕΠ "Αναθεωρητισμός στη σύγχρονη κυπριακή ιστορία"

Tετάρτη, 9 Ιουλίου 2014

Επιτρέψετε μου να ξεκινήσω διαφορετικά το σημερινό μου χαιρετισμό. Όχι με τις ευχαριστίες και τα συγχαρητήρια προς τους διοργανωτές ως είθισται. Αυτό όχι αναίτια. Η σημερινή εκδήλωση σχεδιάστηκε διαφορετικά. Από αυτή λείπει ένας από τους εισηγητές. Ο Ρολάνδος Κατσιαούνης, που δυστυχώς δεν βρίσκεται πλέον μαζί μας. Ο Ρολάνδος απεβίωσε πριν μια βδομάδα μετά από άνιση μάχη με τον καρκίνο. Μάχη την οποία έδωσε με μαχητικότητα και αξιοπρέπεια, όπως ακριβώς έζησε.

Συνηθίζεται, όταν αποβιώνει κάποιος συντελεστής μιας εκδήλωσης αυτή να αναβάλλεται. Θεωρώ ότι ήταν σωστή η απόφαση του Ινστιτούτου Προμηθέας να πραγματοποιήσει τη σημερινή εκδήλωση. Είναι επίσης  σωστό το γεγονός ότι αυτή αφιερώνεται στη μνήμη του Ρολάνδου· του κορυφαίου, ίσως, σύγχρονου Κύπριου ιστορικού και σίγουρα του πρώτου Κύπριου μαρξιστή ιστορικού.

Είμαι σίγουρος ότι και ο Ρολάνδος αυτό θα ήθελε. Η συζήτηση αφορά ένα θέμα στο οποίο αφιέρωσε σημαντικό κομμάτι της δουλειάς του. Πολλές φορές κλήθηκε με την επιστημονική του ιδιότητα να δώσει απαντήσεις. Το θέμα του αναθεωρητισμού της ιστορίας, το οποίο πραγματεύεται η σημερινή εκδήλωση είναι ένα θέμα από το οποίο η Αριστερά υποφέρει. Οι συνειδητοί αγωνιστές της αριστεράς, όπως ήταν ο Ρολάνδος, υπέφεραν μαζί της.

Θα ήθελα να συγχαρώ λοιπόν, το Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας, για την πρωτοβουλία της διοργάνωσης αυτής της συζήτησης.

Ταυτόχρονα, να ευχαριστήσω όλους τους εισηγητές, για την παρουσία και συμμετοχή τους στην εκδήλωση. Τον νεοεκλεγέντα Πρύτανη του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και Αντιπρόεδρο του Προμηθέα, φίλο Κώστα Γουλιάμο. Τον ιστορικό και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Προμηθέα, Αλέξη Αλέκου. Ιδιαίτερα θέλω να ευχαριστήσω για την παρουσία του και τη συμμετοχή του στη σημερινή συζήτηση το φίλο Γιώργο Μαργαρίτη, διακεκριμένο Έλληνα ιστορικό, ο οποίος μας τιμά απόψε με την παρουσία του.

Η συζήτηση αποκτά μεγαλύτερη σημασία και επικαιρότητα από δύο γεγονότα. Πρώτα, το γεγονός ότι συμπίπτει με τη συμπλήρωση 40 χρόνων από το δίδυμο έγκλημα κατά της Κύπρου· το πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών και της ΕΟΚΑ Β’ και την τουρκική εισβολή του 1974. Δεύτερο, από το γεγονός ότι παρατηρείται ένταση των προσπαθειών της δήθεν επανεξέτασης του ρόλου χωρών, πολιτικών δυνάμεων και προσώπων στα τραγικά αυτά γεγονότα. Αυτή η προσπάθεια γίνεται κάτω από τον αθώο μανδύα της εξέτασης της ιστορίας από ένα διαφορετικό πρίσμα και με διαφορετικά ερωτήματα. Υπό το πρόσχημα ότι η ιστορία δεν είναι δόγμα και πρέπει να τυγχάνει ακόμα και ανατροπών.

Είναι αλήθεια ότι στην ιστορική μελέτη υπάρχουν «διαφορετικές ιστορίες» που εξυπηρετούν διαφορετικές στοχεύσεις. Μπορεί τα ιστορικά γεγονότα να είναι δεδομένα, οι ερμηνείες, όμως, της ιστορίας ποικίλουν, ανάλογα με τους στόχους του κάθε ιστορικού. Οι διαφορετικές ερμηνείες επηρεάζονται από τα εκάστοτε κοινωνικά, ιδεολογικά και πολιτικά συμφέροντα που κυριαρχούν στη δεδομένη ιστορική περίοδο. Επηρεάζονται από την αξιολογική και ιδεολογική κρίση των ιστορικών. Επομένως, η μελέτη και η παρουσίαση της Ιστορίας δεν είναι ουδέτερη. Και δεν θα μπορούσε να είναι σε μια κοινωνία που χωρίζεται σε τάξεις, με αντίθετα συμφέροντα και ανάγκες.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει αντικειμενική ιστορική επιστήμη. Ότι ο καθένας έχει τη δική του αλήθεια. Η επιστημονική μελέτη της Ιστορίας και η εξαγωγή συμπερασμάτων για το παρόν και το μέλλον είναι όπλο στα χέρια αυτών που προσδοκούν και παλεύουν για μια καλύτερη και δίκαιη κοινωνία· κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση. Η παραχάραξη της Ιστορίας αποτελεί εργαλείο των συντηρητικών κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που εμφανίζουν το υπάρχον σύστημα, στις μέρες μας δηλαδή τον καπιταλισμό, αιώνιο.

Το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της κάθε εποχής αποτελεί καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης μιας πολιτικής στρατηγικής και των αποφάσεων των διαφόρων πρωταγωνιστών. Είναι λάθος οι αποφάσεις και ενέργειες να κρίνονται έξω από αυτές τις συνθήκες, με αναδρομικό φακό. Αυτό το λάθος, το κάνουν πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί μελετητές αποδυόμενοι σε διαγωνισμό ανακάλυψης, ή και εφεύρεσης λαθών με ιδιαίτερο θύμα την κυπριακή αριστερά. Οπόταν, είναι έκδηλο ότι οι προσπάθειες ανασκευής τάχα της ιστορίας σε σχέση με τα γεγονότα του 1974 γίνονται σκόπιμα. Στόχος είναι να χρεωθούν ευθύνες σε όλους, για να αποσείσουν τις δικές τους ασήκωτες ευθύνες ή για να εξαγνιστεί η κατάσταση εκείνη της οποίας τα συμφέροντα θέλουν σήμερα να εξυπηρετήσουν.

Ένα από το μεγαλύτερα προβλήματα της ιστορίας έγκειται στη προσπάθεια πολλών πολιτικών, αλλά και «ιστορικών», να βρουν ιστορικό άλλοθι για τις ανάγκες της επίκαιρης πολιτικής. Αυτή η προσπάθεια τείνει να ευδοκιμεί περισσότερο όσο μεγαλώνει η χρονική απόσταση που μας χωρίζει από συγκεκριμένα γεγονότα, ενώ παράλληλα συρρικνώνεται η άμεση γνώση της πραγματικής έκτασης των γεγονότων και του ρόλου που διαδραμάτισε ο καθένας σε αυτά. Στη διαδικασία αυτή οι ρόλοι, οι ευθύνες και τα κίνητρα πολλές φορές αναποδογυρίζονται.

Ακριβώς αυτό το φαινόμενο είναι που παρατηρούμε σε σχέση με τον ιστορικό ρόλο και τις ευθύνες ανθρώπων, οργανώσεων και χωρών σε σχέση με το πραξικόπημα και την εισβολή του 1974 στην πατρίδα μας. Μια αντιστροφή των ρόλων. Μετατοπίζονται οι ευθύνες στον Μακάριο, στην κυπριακή αριστερά, στην ΕΣΣΔ, στον ΟΗΕ και ταυτόχρονα αθωώνονται οι δυτικοί, ο ιμπεριαλισμός, το ΝΑΤΟ η Χούντα των Αθηνών και οι τοπικοί αυτουργοί της ΕΟΚΑ Β.

Η  Ιστορία  σίγουρα δεν  είναι  στατική,  αλλά  ατέρμονη  διεργασία.  Συνεπώς,  έχει  ανάγκη  από  συνεχή  αναθεώρηση  με  νέους προβληματισμούς  και  ερωτήματα,  νέες  έρευνες  και  νέες  απαντήσεις. Το  παρελθόν  δεν  παραμένει αμετάβλητο,  αλλά  αλλάζει  με  βάση  τα  νέα  ερωτήματα  που  θέτουμε,  τις  νέες ερμηνείες που αναζητούμε.

Πρέπει  να  γίνεται διάκριση όμως, μεταξύ των  πραγματικών  αναθεωρητών  ιστορικών, οι οποίοι συγκρούονται με τις κυρίαρχες ή καθεστωτικές αναπαραστάσεις του παρελθόντος, με σεβασμό στις πηγές και τη δεοντολογία, και τους αλχημιστές  του  αναθεωρητισμού  που  αποβλέπουν  στη  σύγχυση  των  όρων. Οι  πρώτοι συμβάλλουν στην  πρόοδο  της  ιστορικής  επιστήμης.  Οι  δεύτεροι ουσιαστικά βιάζουν την ιστορία.  Ελλοχεύει  λοιπόν  ο  κίνδυνος,  η  αμφισβήτηση των κυρίαρχων ερμηνειών να φτάσει μέχρι την αυθαίρετη ανάπλαση της ιστορίας.

Στα πλαίσια των όσων έχω αναφέρει πιο πάνω θεωρώ ότι η σημερινή εκδήλωση δεν θα μπορούσε να γίνει σε καλύτερη χρονική στιγμή και με καλύτερη θεματολογία. Θα ήθελα να συγχαρώ λοιπόν ακόμα μια φορά τους διοργανωτές και τους ομιλητές και να ευχηθώ κάθε επιτυχία στις εργασίες της ημερίδας.