Νέα από το ευρωκοινοβούλιο 13-16 Μαΐου 2020
Η βδομάδα που διανύσαμε ήταν σημαντική για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) καθώς πραγματοποιήθηκε ολομέλεια με αρκετά σημαντικά ζητήματα. Να επισημάνουμε ότι, όπως ήταν αναμενόμενο, η πανδημία του κορονοϊού δεν άφησε ανεπηρέαστους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, επομένως και το θεσμό του ευρωκοινοβουλίου. Δυστυχώς ο πρώτος νεκρός από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αφορούσε εργαζόμενο του ΕΚ ηλικίας 40 ετών. Μέσα στο πλαίσιο αυτό το ο θεσμός αυτός έλαβε μια σειρά από μέτρα τόσο στο τρόπο λειτουργίας του όσο και για το ξεπέρασμα την πανδημίας γενικότερα. Σε αυτή την ολομέλεια αναπτύχθηκε συζήτηση σχετικά με τη χρήση εφαρμογών ιχνηλάτησης επαφών για την καταπολέμηση του κορονοϊού. Ακόμη την περίοδο αυτή στο ΕΚ αναπτύσσετε συζήτηση που αφορά τα δικαιώματα επιβατών αεροπορικών μεταφορών.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περίοδο της πανδημίας
Το ΕΚ από την αρχή του Μαρτίου έλαβε μέτρα λειτουργίας για την πρόληψη της πανδημίας. Αρχικά ανέστειλε όλες της επισκέψεις (μετρούν περίπου 700000 το χρόνο). Στην συνέχεια έθεσε τη λειτουργεία του εξ αποστάσεως. Μέχρι τις 26 Μαρτίου το ΕΚ θέσπισε για πρώτη φορά εξ αποστάσεως ψηφοφορίες. Στο χώρο του ΕΚ παρευρίσκετε μέχρι σήμερα μόνο ένας μικρός αριθμός προσωπικού που είναι απαραίτητος για την αποτελεσματική λειτουργία του. Η επιτροπές λειτουργούν επίσης εξ αποστάσεως. Αξίζει να πούμε ότι στις επιτροπές οι ευρωβουλευτές πέραν των ψηφοφοριών μπορούν και να τοποθετούνται, πράγμα που δεν ισχύι στις ολομέλειες. Γεγονός με το οποίο διαφωνεί η ομάδα της Ενωμένης Ευρωπαϊκής Αριστεράς/ Βόρειας Πράσινης Αριστεράς (ΕΕΑ/ΒΠΑ) αφού θεωρεί αναγκαίο να μπορούν οι Ευρωβουλευτές να τοποθετούνται και στην ολομέλεια, για το οποίο και πιέζει για εφαρμογή του. Παρά την εξ αποστάσεως λειτουργεία το ΕΚ συνεχίζει της βασικές του λειτουργίες γύρο από ζητήματα που αφορούν τις παρούσες συνθήκες.
Την περίοδο αυτή εγκρίθηκαν μια σειρά από μέτρα που αφορούσαν την διαχείριση της πανδημίας. Από τον Μάρτιο εγκρίθηκε η Πρωτοβουλία Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορονοϊού που στην ουσία αφορά την διαχείριση 37 δις. ευρώ προς την στήριξη των συστημάτων Υγείας, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των θέσεων εργασίας και άλλων ευάλωτων τομέων των οικονομιών των κρατών μελών. Επιπρόσθετα εγκρίθηκε επέκταση του πεδίου κάλυψης του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ. Το μέτρο αυτό θα καταστήσει διαθέσιμα 800 εκ. ευρώ για τα Κράτη Μέλη (ΚΜ) μέσα στο 2020.
Ακολούθησαν μέτρα τα οποία επέτρεπαν στα ΚΜ να μεταφέρουν κονδύλια μεταξύ των τριών ταμείων συνοχής (το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής). Έτσι έγινε εφικτή η χρηματοδότηση πολιτικών συνοχής με πόρους της ΕΕ για την περίοδο 1 Ιουλίου 2020 μέχρι 31 Ιουνίου 2021. Εγκρίθηκαν μέτρα που αφορούσαν ενίσχυση των αγροτών με μορφή δανείων ή μορφή εγγυήσεων. Ακόμη εγκρίθηκαν μέτρα που δίνουν την δυνατότητα στο Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (FEAD) να χρηματοδοτεί προμήθειες προστατευτικού εξοπλισμού για εργαζόμενους και εθελοντές με μειωμένες γραφειοκρατικές διαδικασίες (ελάφρυνση των υποχρεώσεων αποστολής εκθέσεων και λογιστικού ελέγχου για όσο διαρκεί η πανδημία). Σημαντική είναι επίσης η έγκριση για διάθεση 3,08 δις. κυρίως μέσω του Μηχανισμού στήριξης έκτακτης ανάγκης εντός της Ένωσης (ESI) (2,7 δισ. ευρώ) και του rescEU, (380 εκ. ευρώ).
Δυστυχώς τα περισσότερα μέτρα που παρέχει η ΕΕ στα ΚΜ είναι με την μορφή δανεισμού επομένως και με των όρων που τα συνοδεύει. Γεγονός που τόσο το ΑΚΕΛ όσο και η ΕΕΑ/ΒΠΑ αντιστέκονται και πιέζουν να πάρουν μορφή ενίσχυσης των ΚΜ.
Εκμετάλλευση της τεχνολογίας των έξυπνων τηλεφώνων για τον περιορισμό του κορονοϊού ή δούρειος ίππος απεμπόλησης ελευθεριών των πολιτών;
Μετά και την εξάπλωση του Κορονοϊού σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλά κράτη υιοθετούν ή εξετάζουν την υιοθέτηση τεχνολογικών μέτρων για τον περιορισμό της εξάπλωσης του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάσσετε και η συζήτηση αυτή. Πιο συγκεκριμένα αφορά μια εφαρμογή «εντοπισμού επαφών» που θα αξιοποιεί Bluetooth για να ανιχνεύει και να ενημερώνει τους χρήστες εάν είχαν «επικίνδυνη» επαφή με έναν ασθενή που βρέθηκε θετικός στο covid-19.
Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει μια ποικιλομορφία προσεγγίσεων σε αυτή τη προσπάθεια. Μια πανευρωπαϊκή κοινοπραξία ερευνητών στηριζόμενη και από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), πρότεινε ένα νέο μοντέλο εφαρμογής με έντονα συγκεντρωτικά χαρακτηριστικά. Οι Apple και Google από τη μεριά τους συνεργάζονται για να προτείνουν μια αποκεντρωμένη «διαλειτουργική» λύση/εφαρμογή (που να είναι συμβατή με τις συσκευές Android και iPhone). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ) ζήτησε μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση. Έτσι η Επιτροπή προσπαθεί να την προωθήσει μέσω ενός μη δεσμευτικού εγγράφου καθοδήγησης.
Σημαντικό επιχείρημα που αξιοποιείται για την υποστήριξη της εναρμόνισης των εθνικών προσεγγίσεων από την ΕΕ είναι ότι μέσα από την καθοδήγηση της ΕΕ θα προστατεύονται καλύτερα τα προσωπικά δεδομένα αφού μια κατακερματισμένη προσπάθεια είναι πιο ευάλωτη προς αυτή την κατεύθυνση, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που τα ΚΜ ίσως να τα θέτουν σε δευτερεύον προτεραιότητα. Επιπλέων η μη συμβατότητα των διαφορετικών εφαρμογών των ΚΜ θα είναι εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία μεταξύ των κρατών αφού θα λειτουργεί μόνο στα πλαίσια του κάθε ΚΜ.
Σε αυτή τη συζήτηση υπάρχουν μια σειρά από αρνητικά χαρακτηριστικά που αφορούν την διαδικασία αυτή. Αρχικά από πρακτικής άποψης η τεχνολογία Bluetooth θεωρείτε ως μη αποτελεσματική. Επιπλέων η προϋπόθεση να εφαρμοστεί στο 60% του πληθυσμού προκειμένου να έχει αποτελέσματα είναι μάλλον εκτός πραγματικότητας.
Επιπλέων εγείρονται αμφιβολίες κατά πόσο είναι αναγκαία και αποτελεσματική. Είναι μεγάλο κενό η μη ύπαρξη στοιχείων και δεδομένων από μελέτες που να αποδεικνύουν την αναγκαιότητα και τα επίπεδα ενδεχόμενης χρησιμότητας της (νοουμένου της αδυναμίας συλλογής εμπειρικών στοιχείων). Ακόμη δεν υπάρχει γνώση σχετικά με το πρακτικό κομμάτι, όπως το τι θα γίνεται εάν ειδοποιηθεί κάποιος, ποιος θα φορτώνει τα δεδομένα κλπ. Πολύ σημαντικό είναι και το ζήτημα των προσωπικών δεδομένων. Επιπρόσθετα είναι πολύ πιθανό στην τελική να ασκηθούν πιέσεις από την Επιτροπή προς στα ΚΜ για εφαρμογή.
Τα πιο σημαντικά προβλήματα όμως που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι ότι μια τέτοια εφαρμογή θα συμβάλει στην νομιμοποίηση και ομαλοποίηση της επιτήρησης και ταυτόχρονα θα δημιουργήσει προηγούμενο. Επομένως είναι επίφοβο τέτοια μέτρα καταστολής πολιτικών ελευθεριών που αξιοποιήθηκαν κατά την περίοδο της κρίσης να μετατραπούν σε πρακτικές καθημερινής χρήσεις μετά την κρίση ή εύκολα να επαναφερθούν σε επόμενες κρίσης (πχ οικονομική κρίση που θα πρόκυψη από την κρίση αυτή). Οι πολίτες (θα) είναι πιο εύκολο να τις αποδεχτούν, ενδεχόμενος και με μια μέθοδο του δόγματος του σοκ (μετατρέποντας τις σε πιο ελαφριές εκδοχές ούτως ώστε να είναι συγκρίσιμες και «διαφορετικές» απο τα σκληρά μέτρα και τον περιορισμό).
Ακόμη θα έχει και μια σειρά από κοινωνικές αντανακλάσεις. Θα αναπτυχθεί η καχυποψία μεταξύ των πολιτών και επομένως θα ενισχύσει περαιτέρω τον ατομικισμό και την εσωστρέφεια. Η ευθηνή της μετάδοσης του ιού θα μετατοπιστεί από τις κυβερνήσεις στον πολίτη όπου υποσυνείδητα θα βλέπουν υποψήφιους φορείς– θύτες στους συμπολίτες τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι καθόλου απίθανο να αναπτυχθεί μια τάση χαφιεδισμού. Σε τελική ανάλυση διαρρηγνύεται ο κοινωνικός ιστός.
Η ομάδα της ΕΕΑ/ΒΠΑ τάχθηκαν ενάντια σε προσπάθειες που θα έφερναν τους πολίτες προ τετελεσμένων και μπροστά σε μέτρα καταπάτησης των ελευθεριών τους με αφορμή την κρίση της πανδημίας. Υποστήριξαν ως βασικές προϋποθέσεις τα κράτη μέλη να είναι ελεύθερα, όπως και οι πολίτες τους (εάν αυτά επιλέξουν να υιοθετήσουν αυτήν την πρακτική) να επιλέξουν εάν θα την εγκαταστήσουν. Επομένως δεν πρέπει να υπάρξουν κυρώσεων ή άλλων καταναγκαστικών μέτρων ή αρνητικών συνεπειών. Τόνισαν την σημαντικότητα να νοούνται ως επικουρικά μέτρα και σε καμία περίπτωση να μην αναπτυχθούν εις βάρος άλλων πιο σημαντικών μέτρων (πχ τα τεστ, έρευνα).
Ακόμη πρέπει να αφορούν αυστηρά την επιδημία και τον ιδιαίτερο σκοπό της (την ιχνηλάτηση επαφών) και με το πέρας της να διαγράφουν όπως και τα δεδομένα, τα οποία η αποθήκευση τους πρέπει να είναι αποκεντρωμένη στη συσκευή και να μην αποθηκεύονται σε κεντρικές βάσεις δεδομένων όπου θα είναι πιο επιρρεπείς. Όσον αφορά το σημείο αυτό η Επιτροπή και το ΕΣΠΔ υποστηρίζουν ότι είναι αποδεκτές και οι δύο θέσεις εάν υπάρχουν επαρκείς διασφαλίσεις. Θα πρέπει να πούμε ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζουν τα προσωπικά δεδομένα δεν είναι οι εξασφαλίσεις για το απόρρητο άλλα οι επιθέσεις και η υποκλοπή τους.
Δικαιώματα επιβατών αεροπορικών μεταφορών εν μέσω πανδημίας COVID-19
Στην ΕΕ γίνετε προσπάθεια οι πολίτες να προστατευθούν με πλήρη δέσμη δικαιωμάτων των επιβατών (αεροπορικώς, σιδηροδρομικώς, με λεωφορείο ή με πλοίο).
Αναφορικά με τα δικαιώματα επιβατών αεροπορικών μεταφορών, αυτά ισχύουν:
- εάν η πτήση εκτελείται στο εσωτερικό της ΕΕ από αεροπορική εταιρεία χώρας της ΕΕ ή χώρας εκτός ΕΕ
- εάν η πτήση φθάνει στην ΕΕ από χώρα εκτός ΕΕ και εκτελείται από αεροπορική εταιρεία χώρας της ΕΕ
- εάν η πτήση αναχωρεί από χώρα της ΕΕ με προορισμό χώρα εκτός ΕΕ και εκτελείται από αεροπορική εταιρεία χώρας της ΕΕ ή χώρας εκτός ΕΕ
- εάν ο καταναλωτής δεν έχει ήδη λάβει παροχές (αποζημίωση, μεταφορά με άλλη πτήση, βοήθεια από την αεροπορική εταιρεία) για προβλήματα σχετικά με τις πτήσεις του συγκεκριμένου ταξιδιού, βάσει της σχετικής νομοθεσίας χώρας εκτός ΕΕ.
Δικαιώματα των επιβατών και πανδημία
Xωρίς αμφιβολία η βιομηχανία μεταφορών και οι επιβάτες της επηρεάστηκαν άμεσα από τα περιοριστικά μέτρα που έλαβαν τα κράτη-μέλη για τον περιορισμό της πανδημίας.
Ως εκ τούτου παρατηρείται μεγάλη καθυστέρηση στην αποζημίωση των καταναλωτών για ταξίδια που έχουν ακυρωθεί. Σε πολλές περιπτώσεις η διαδικασία απαίτησης της αποζημίωσης είτε είναι γεμάτη «αγκάθια» και χρονοβόρες διαδικασίες είτε δεν «υφίσταται» αφού οι καταναλωτές έχουν σαν μόνη επιλογή την αποδοχή κουπονιών.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε (18/03/2020) κατευθυντήριες γραμμές που ερμηνεύουν τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να εφαρμόζονται ορισμένες διατάξεις της νομοθεσίας της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών στο πλαίσιο της πανδημίας.
Oι κατευθυντήριες γραμμές (στο πλαίσιο του κανονισμόύ (ΕΚ) αριθ. 261/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου/Συμβουλίου για τη θέσπιση κοινών κανόνων αποζημίωσης των επιβατών αεροπορικών μεταφορών και παροχής βοήθειας σε αυτούς σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης/ματαίωσης/μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης) διευκρινίζουν ότι:
- ο επιβάτης έχει το δικαίωμα επιστροφής χρημάτων ή αλλαγής δρομολογίου (το συντομότερο δυνατό ή αργότερα). Εάν έχει πραγματοποιηθεί μόνο μία κράτηση για το ταξίδι εξόδου και επιστροφής, ο επιβάτης θα έχει την επιλογή να αποζημιωθεί και για τις δύο πτήσεις ή να αλλάξει δρομολόγιο στην πτήση προς τα έξω. Καθώς οι επιλογές αλλαγής δρομολόγησης ενδέχεται επίσης να επηρεαστούν από την τρέχουσα κρίση, οι αεροπορικές εταιρείες υποχρεούνται επίσης να ενημερώνουν τους επιβάτες για καθυστερήσεις ή / και αβεβαιότητες για μελλοντικά ταξίδια.
- ο επιβάτης έχει το δικαίωμα φροντίδας (αναψυκτικών-φαγητού, καθώς και διαμονής-μεταφοράς σε ξενοδοχείο εάν είναι απαραίτητο). Εάν ο επιβάτης επιλέξει την πλήρη αποζημίωση της πτήσης του ή της αλλαγής του δρομολογίου, δεν δικαιούται περίθαλψη (όσο εκκρεμεί η αλλαγή δρομολογίου όμως, το δικαίωμα φροντίδας υφίσταται).
Η πανδημία δεν απαλλάσσει τον αερομεταφορέα από αυτές τις υποχρεώσεις, καθώς αυτά τα δικαιώματα εξακολουθούν να ισχύουν ακόμη και όταν η ακύρωση οφείλεται σε εξαιρετικές περιστάσεις. Ωστόσο, αυτά περιλαμβάνουν περιστάσεις που δεν θα μπορούσαν να αποφευχθούν ακόμη και αν έχουν ληφθεί όλα τα εύλογα μέτρα.
Τέλος ο επιβάτης δικαιούται αποζημίωση σε ορισμένες περιπτώσεις, εκτός εάν η ακύρωση οφείλεται σε εξαιρετικές περιστάσεις. Στο πλαίσιο της πανδημίας, η Επιτροπή ορίζει ως έκτακτες περιστάσεις, για παράδειγμα:
- την απαγόρευση από τις δημόσιες αρχές πτήσεων/κυκλοφορίας προσώπων (και την επακόλουθη ακύρωση πτήσεων από αεροπορικές εταιρείες) ή
- όταν μια αεροπορική εταιρεία ακυρώνει μια πτήση για λόγους προστασίας της υγείας του πληρώματος.
Κράτη-μέλη πιέζουν για κουπόνια
Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που σειρά κρατών-μελών (συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου) πίεζαν (με επιστολής τους στις 29/04) την Επιτροπή για αναστολή της υποχρέωσης των αεροπορικών εταιρειών τους να προσφέρουν στους επιβάτες πτήσεων που ακυρώνονται πλήρη αποζημίωση σε μετρητά, προτείνοντας ως εναλλακτική λύση τα κουπόνια περιορισμένου χρόνου. Ένα ζήτημα που δεν «διευθετήθηκε» ούτε κατά την ανεπίσημη τηλεδιάσκεψή των Υπουργών Μεταφορών της ΕΕ (29/04/2020) αφού, σύμφωνα με τις πληροφορίες, τα υπόλοιπα κράτη-μέλη μαζί με την Κομισιόν, τη στιγμή μάλιστα που πολλές από τις αεροπορικές εταιρείες ενδέχεται να διασωθούν με χρήματα των ευρωπαίων καταναλωτών!
Στις 13/04/2020 η Επιτροπή επανήλθε στο ζήτημα στο πλαίσιο νέου σχεδίου που εκπονεί για επανεκκίνηση της τουριστικής δραστηριότητας στην ΕΕ. Ανακοίνωσε ότι προχωρεί στην έναρξη νομικών διαδικασιών σε βάρος χωρών που παραβιάζουν τη νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία των επιβατών. Αναφερόταν σε κράτη μέλη που «κλείνουν τα μάτια» στην παράνομη πρακτική των αεροπορικών εταιρειών να αρνούνται επιστροφή χρημάτων σε καταναλωτές για ταξίδια/ διακοπές που ακυρώθηκαν εξαιτίας της πανδημίας. Υπογραμμίζοντας έτσι πως οι ευρωπαίοι καταναλωτές έχουν θεμελιωδώς το δικαίωμα να πάρουν πίσω τα χρήματα που έχουν καταβάλει, αν το θέλουν.