Δεν μπορεί η διεθνής κοινότητα να σφυρίζει αδιάφορα

 Συνέντευξη Τουμάζου Τσιελεπή στην εφημερίδα “Χαραυγή”

Δέχεται κριτική η θέση για αναστολή των συνομιλιών σε δύο επίπεδα: Από τη μια ότι αυτό το μέτρο δεν έχει κόστος για την Τουρκία και από την άλλη η αντίδραση αφορά περισσότερο την ε/κ πλευρά  παρά την Κυπριακή Δημοκρατία της οποίας η Τουρκία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα. Πώς το σχολιάζετε;

Κατ’ αρχήν να εξηγήσουμε περί τίνος πρόκειται. Δεν είναι μια από τις συνηθισμένες βόλτες του Μπαρμπαρός κάπου στα βορειοδυτικά, κυρίως σε περιοχές που – κακώς –  η Τουρκία διεκδικεί ως δική της ΑΟΖ. Αυτή τη φορά η Τουρκία μπήκε στα νότια της Κύπρου, μπροστά από τη γεώτρηση της ΕΝΙ  και δέσμευσε περιοχή της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας που καλύπτει όλη σχεδόν τη νότια ακτογραμμή της Κύπρου για να κάνουν -όπως λένε- έρευνες. Έχουν φθάσει σε ένα τρίτο στάδιο. Δεν έχουν απλώς μπει στην ΑΟΖ μας, δεν έχουν εισέλθει σε μέρος της που οι ίδιοι, κακώς, διεκδικούν για λογαριασμό τους ή για λογαριασμό του ψευδοκράτους. Έχουν μπει σε περιοχή της ΑΟΖ μας ακόμη και απέναντι από την ακτογραμμή των ελεύθερων περιοχών, οριοθετημένη με τα γειτονικά κράτη , και την δέσμευσαν. Κατά συνέπεια, η αντίδραση είναι σωστή.

Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή πρόκληση που δεν συγκρίνεται με ο,τιδήποτε σχετικό γινόταν μέχρι σήμερα, και επομένως δεν μπορούσαμε να συμπεριφερόμαστε ως να μην συμβαίνει τίποτε. Έπρεπε να λάβουμε κάποια μέτρα. Και αυτά τα μέτρα είναι περιορισμένα, δεν έχουμε άπειρες επιλογές. Επομένως, δεν αντιλαμβάνομαι τη λογική που λέει ότι πήραμε μέτρα στο επίπεδο της κοινότητας και όχι της Δημοκρατίας. Αν διαχωρίζαμε τα μέτρα με τεχνητό τρόπο δεν ξέρω ποιες άλλες επιλογές θα είχαμε.

Η αναστολή των συνομιλιών δέχθηκε επίσης κριτική από δύο οπτικές γωνίες. Η μια λέει ότι δεν έπρεπε να γίνει αυτό και η άλλη ότι έπρεπε να τερματιστεί η διαπραγματευτική διαδικασία.

Κατ’ αρχήν αποφασίστηκε αναστολή και όχι οριστικός τερματισμός των συνομιλιών. Στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη ήταν μια εισβολή της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ. Αν σιωπούσαμε, αν συμπεριφερόμασταν ως να μη συμβαίνει τίποτε, τότε θα κινδυνεύαμε αυτό που κάνει η Τουρκία να γίνει αποδεκτό και διεθνώς. Δεν μπορεί να σιωπάς σε τέτοιες περιπτώσεις. Πρέπει να αντιδράς κατά τον ουσιώδη χρόνο γιατί η σιωπηρή αποδοχή στο διεθνές δίκαιο και στη νομολογία ενισχύει τα επιχειρήματα του αντίπαλου.

Θα έχει κόστος η Τουρκία από αυτό το μέτρο;

Δεν είναι θέμα κόστους για την Τουρκία. Είναι ένα μήνυμα ότι με τέτοιου είδους ενέργειες αναπόφευκτα πλήττεται η διαπραγματευτική διαδικασία. Είναι ένα μήνυμα που απευθύνεται και σε διεθνείς αποδέκτες. Και στα Ηνωμένα Έθνη και στους Αμερικανούς και στους Βρετανούς και όπου δη. Αν, όπως λένε, θέλουν λύση του Κυπριακού πρέπει να συνειδητοποιήσουν και οι ίδιοι ότι με τέτοιες αφόρητες προκλήσεις δεν διευκολύνεται η προσπάθεια για λύση.Δεν μπορεί την ώρα που αρχίζει ο ουσιαστικός γύρος διαπραγματεύσεων, να έρχεται η Τουρκία με ένα τέτοιο φοβερό τετελεσμένο και να σφυρίζουν αδιάφορα. Αυτό είναι το μήνυμα.

Η μέχρι στιγμής αντίδραση, ωστόσο, και του ΟΗΕ και των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι από χλιαρή μέχρι ανύπαρκτη.

Δεν πιστεύαμε ποτέ ότι θα έλθουν με τις αρμάδες τους να παρεμποδίσουν την Τουρκία να δεσμεύσει την περιοχή. Πλην όμως πρέπει να αναληφθούν ενέργειες για να πειστεί η Τουρκία ότι με τέτοιες συμπεριφορές δεν οδηγούμαστε πουθενά. Είναι φανερό ότι η Τουρκία αποφάσισε να εκμεταλλευτεί την εξαγγελθείσα πρόθεσή της για χερσαίες επιχειρήσεις σε σχέση με τους τζιχαντιστές και αποφάσισε να εξαργυρώσει με αυτό τον τρόπο το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή την χρειάζονται. Αλλά δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος της θρασύτατης αυτής συμπεριφοράς. Είναι μια σειρά από συγκυρίες οι οποίες οδήγησαν την Τουρκία να προχωρήσει σε μια τόσο προβοκατόρικη ενέργεια που, ειρήσθω εν παρόδω, είναι νομίζω η πιο προκλητική από τότε που ανακηρύχθηκε το ψευδοκράτος. Αυτά, όμως, δεν είναι του παρόντος γιατί προέχει η ενότητα για συλλογική αντιμετώπιση της κατάστασης.

Λέτε ότι η Τουρκία εκμεταλλεύεται τις εξελίξεις στην περιοχή. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορούσε να τις εκμεταλλευτεί από την στιγμή που πρόσφερε διευκολύνσεις στους αμερικανοβρετανούς στη συμμαχία εναντίον των τζιχαντιστών;

Η λογική ότι μπορούμε να φανουμε πιο χρήσιμοι γι’ αυτούς από ό,τι η Τουρκία έχει οδηγήσει σε ένα αποτέλεσμα που μιλά από μόνο του. Από αυτό πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα. Επρεπε να παραμείνουμε σε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Χωρίς να παραβλάπτουμε τις σχέσεις μας είτε με τις ΗΠΑ είτε με την ΕΕ, της οποίας είμαστε μέλη, δεν έπρεπε με τόση σπουδή να εξαγγέλλουμε διάφορα πράγματα όπως η πιθανή ένταξη στο ΝΑΤΟ, η παροχή διευκολύνσεων κ.α. Όλα αυτά ήταν ξένα μέχρι πρόσφατα στην πολιτική κουλτούρα της Κυπριακής Δημοκρατίας και αντιλαμβάνεστε ότι ήδη οδηγούν σε παρενέργειες.

Η Τουρκία σ’ αυτή την «επέμβαση» επικαλείται την μοιρασιά του φυσικού αερίου με τους Τουρκοκύπριους. Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο εκτός λύσης του Κυπριακού;

Όχι, δεν μπορεί να γίνει. Επιτρέψτε μου, όμως, να επεκταθώ λίγο, ιδιαίτερα για το πώς λειτουργεί το Δίκαιο της Θάλασσας, στην προκειμένη περίπτωση. Το κάθε κράτος έχει δικαίωμα στην ΑΟΖ η οποία φθάνει μέχρι τα 200 ναυτικά μίλια. Αν όμως οι αποστάσεις με τα γειτονικά κράτη είναι μικρότερες από 400 ναυτικά μίλια, τότε πρέπει να κάνεις συμφωνία οριοθέτησης. Ενόσω εκκρεμεί η οριοθέτηση, η συνθήκη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ότι δεν πρέπει να προβαίνεις σε ενέργειες που να αποσκοπούν σε εκμετάλλευση σε αμφισβητούμενες περιοχές, σε περιοχές δηλαδή που τις διεκδικούν και τα δύο γειτονικά κράτη.Γι’ αυτό εμείς είχαμε καθορίσει την ΑΟΖ στη μέση γραμμή και προχωρήσαμε σε συμφωνίες οριοθέτησης με γειτονικά κράτη. Με την Τουρκία δεν μπορούσε να γίνει συμφωνία οριοθέτησης με άλυτο το Κυπριακό. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία δεν έχει δικαίωμα να δεσμεύει περιοχές και να διεξάγει έρευνες ακόμα και στις περιοχές που αμφισβητεί για λογαριασμό της, πόσω μάλλον να το κάνει στη νότια περιοχή της ΑΟΖ μας.

Η ε/κ πλευρά, επί Χριστόφια-Ταλάτ, έλυσε το ζήτημα του διαμοιρασμού του ΦΑ.

Στο πλαίσιο των συνομιλιών προχωρήσαμε και επιλύσαμε με τον κ. Ταλάτ το τι θα γίνει με τις θαλάσσιες ζώνες. Το επιλύσαμε- πιστεύω- με ένα  πολύ σωστό τρόπο: Όλες οι θαλάσσιες ζώνες, περιλαμβανομένης της ΑΟΖ, θα συνιστούν  ομοσπονδιακή αρμοδιότητα και το ίδιο ισχύει για την οριοθέτηση με τα γειτονικά κράτη, σύμφωνα με τις διαδικασίες της Συνθήκης του Δικαίου της Θάλασσας, η οποία θα είναι στον κατάλογο των συμφωνιών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επιπλέον, υπήρχε σύγκλιση πώς θα κατανέμονται τα ομοσπονδιακά έσοδα, στα οποία θα περιλαμβάνονται και αυτά από το φυσικό αέριο.

Αυτές οι συγκλίσεις είναι μια ασπίδα, με την έννοια ότι έχουμε το επιχείρημα “κοπιάστε να λύσουμε το Κυπριακό και με τη λύση το θέμα των θαλάσσιων ζωνών και του διαμοιρασμού των εσόδων από το φυσικό αέριο θα είναι διευθετημένο”. Δεν μπορεί όμως αυτό να γίνει με άλυτο το Κυπριακό. Είναι ένα όπλο στα χέρια μας, το οποίο δυσκόλευε την Τουρκία να δράσει με τον τρόπου που έδρασε τώρα. Οι συγκυρίες που έχουν δημιουργηθεί με τους τζιχαντιστές, και όχι μόνο, επέτρεψαν στην Τουρκία να αποφαασίσει να κάνει τώρα ένα τόσο θρασύ βήμα.Αυτό πρέπει να αντιληφθούν οι πολίτες. Είναι πολύ σοβαρή η πρόκληση και γι’ αυτό σωστά αναστάληκαν οι συνομιλίες.

Με δεδομένες αυτές τις εξελίξεις κάποιοι προβάλλουν ήδη σενάρια τρόμου. Π.χ. εκτιμούν ότι στόχος της Τουρκίας είναι να προκαλέσει θερμό επεισόδιο και μαζί με αυτούς που θέλουν λύση σύντομα να κλείσει το Κυπριακό και να μοιράσουν και το αέριο… Πώς σχολιάζετε;

Δεν μπορώ να επιβεβαιώσω τέτοια εφιαλτικά σενάρια. Το σίγουρο είναι ότι αυτή τη στιγμή έχει περιπλακεί αφάνταστα η κατάσταση. Οι συνομιλίες είναι ο μόνος τρόπος για να λυθεί το Κυπριακό. Εμείς λέγαμε ότι επιβαλλόταν να διαφυλαχθεί το κεκτημένο των συνομιλιών, διότι έτσι έχεις το τραπέζι μισογεμάτο και δεν αφήνεις χώρο σε καλοθελητές. Με το να αδειάζεις το τραπέζι επαυξάνεις τους κινδύνους κάποιοι να επιχειρήσουν να επιβάλουν λύση της δικής τους αρεσκείας. Αν εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να πετύχουμε πρόοδο- ανεξαρτήτως αν ευθύνεται η μια ή άλλη πλευρά- είναι αυξημένη η πιθανότητα να σου πουν, κύριοι δεν μπορείτε από μόνοι σας, φέρνουμε εμείς λύση, πάρτε την ή αφήστε την. Αντιλαμβάνεστε τις παρενέργειες μιας τέτοιας εξέλιξης, ιδιαίτερα δε μέσα σε συνθήκες οικονομικής εξάρτησης.

Τι θα γίνει αν η Τουρκία δεν κάνει πίσω;

Και στο παρελθόν είχαμε μίνι κρίσεις που ξεπεράστηκαν και ξανάρχιζαν οι συνομιλίες, αλλά αυτή τη φορά η Τουρκία έχει περάσει από τα λόγια στα έργα. Επαναλαμβάνω, έχει δεσμεύσει όλη τη νότια ακτογραμμή μέχρι το Ακρωτήρι.Από τη στιγμή που προχώρησε, δύσκολα θα κάνει πίσω. Αυτό είναι που προβληματίζει. Το ξεπέρασμα της κρίσης και η επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας είναι και ευθύνη όσων μπορούν να επηρεάσουν την Τουρκία. Είναι απογοητευτικό η Τουρκία να έρχεται στις νότιες θαλάσσιες περιοχές μας, να τις δεσμεύει για να κάνει έρευνες και οι εταίροι να σφυρίζουν αδιάφορα. Πού είναι οι ΗΠΑ, που με κάθε ευκαιρία δηλώνουν στρατηγικός μας εταίρος; Πού είναι η ΕΕ; Τι κάνει; Πού πάει η πολυδιαφημισμένη αρχή της αλληλεγγύης;