Tο παγκόσμιο φακέλωμα από τη NSA, του Γιώργου Κουκουμά

Το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε την Έκθεση που τεκμηριώνει το

παγκόσμιο φακέλωμα από τη NSA

 

Οι αποκαλύψεις του πρώην συνεργάτη της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών NSA, Έντουαρντ Σνόουντεν ήρθαν να επιβεβαιώσουν αυτός που όλος ο πλανήτης υποψιαζόταν για χρόνια: Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους υποκλέπτουν τις ηλεκτρονικές και τηλεφωνικές συνδιαλέξεις των κυβερνήσεων, των υπηρεσιών αλλά και των πολιτών ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Κοριοί στους αξιωματούχους του ΟΗΕ, παρακολούθηση των τηλεφώνων ξένων ηγετών (της Μέρκελ και του Προέδρου της ΕΕ συμπεριλαμβανομένων), συλλογή στοιχείων από τηλεφωνικές κλήσεις και μηνύματα εκατομμυρίων πολιτών σε καθημερινή βάση, πρόσβαση στους λογαριασμούς των χρηστών της Yahoo και της Google (πρόγραμμα PRISM), «εισβολή» σε υπολογιστές ακόμα και όταν δεν είναι συνδεμένοι στο διαδίκτυο, παρακολούθηση συναλλαγών πιστωτικών καρτών μέχρι και συλλογή πληροφοριών για τους χρήστες διαδικτυακών παιχνιδιών («Warcraft» κλπ). Στα προγράμματα περιλαμβάνεται και η βιομηχανική κατασκοπεία σε βάρος ανταγωνιστικών για τις ΗΠΑ επιχειρηματικών κολοσσών, όπως για παράδειγμα η βραζιλιάνικη πετρελαϊκή Petrobas.

Οι αποκαλύψεις Σνόουντεν αφορούν και τα διακρατικά δίκτυα παρακολουθήσεων «5-eyes», «9-eyes» και «14-eyes» που συνενώνoυν τις κατασκοπευτικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, Βρετανίας, Καναδά, Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας, Δανίας, Γαλλίας, Νορβηγίας, Κάτω Χωρών, Γερμανίας, Βελγίου, Ιταλίας, Ισπανίας και Σουηδίας. Ειδικότερα η βρετανική κατασκοπευτική υπηρεσία GCHQ –η οποία χαρακτηρίζεται πιο αδίστακτη και από τη NSA- ανέπτυξε προγράμματα παρακολούθησης ξένων διπλωματών με «παγίδευση» 350 ξενοδοχείων σε όλο τον κόσμο για να παρακολουθεί από τη στιγμή της κράτησης δωματίου μέχρι τις συνομιλίες στα μπαρ των ξενοδοχείων. Η GCHQ ανέπτυξε επίσης προγράμματα υποκλοπής δεδομένων μέσα από τις οπτικές ίνες συγκεντρώνοντας ηχογραφήσεις τηλεφωνικών κλήσεων, email, κινήσεις στο Facebook και το διαδικτυακό ιστορικό κάθε χρήστη με στοιχεία για το πολιτικό του προφίλ μέχρι τις ερωτικές του σχέσεις.

Όλα αυτά δηλαδή στρέφονται αδιακρίτως σε βάρος εκατομμυρίων πολιτών παγκοσμίως και όχι στοχευμένα σε ύποπτους εγκληματικών πράξεων. Για παράδειγμα, ο Ολλανδός υπουργός Εσωτερικών παραδέχτηκε ότι μόνο το Δεκέμβρη του 2012, η NSA συνέλεξε πληροφορίες από 1,8 εκατομμύρια τηλεφωνικές κλήσεις στην Ολλανδία. Η βρετανική Guardian αποκάλυψε ότι το πρόγραμμα Dishfire της ΝSA συλλέγει ημερησίως 200 εκατομμύρια sms από όλο τον κόσμο!

Ευρωκοινοβουλευτική έρευνα

Οι αποκαλύψεις Σνόουντεν συγκλόνισαν τον παγκόσμιο και κλόνισαν τις σχέσεις της ΕΕ με τις ΗΠΑ, οι οποίες αποδείχθηκε ότι δεν είχαν κανένα δισταγμό να κατασκοπεύουν ακόμα και τους καλύτερους τους σύμμαχους. Η κατακραυγή πήρε τέτοιες διαστάσεις που το Ευρωκοινοβούλιο αποφάσισε τη διεξαγωγή έρευνας για όσα είδαν το φως της δημοσιότητας.

Ακολούθησαν έξι μήνες ακροάσεων σε Ευρώπη και ΗΠΑ από την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών του Ευρωκοινοβουλίου, με μαρτυρίες από αξιωματούχους της ΕΕ, των εθνικών κοινοβουλίων, του αμερικανικού Κογκρέσου, δημοσιογράφους, ειδικούς στους τομείς της τεχνολογίας και της ασφάλειας αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Υπήρχαν βέβαια και αυτοί που αρνήθηκαν να συμμετέχουν στις ακροάσεις: Ο Αμερικανός Αρχιστράτηγος και Διευθυντής της NSA, ο Αμερικανός Επιτετραμμένος στην ΕΕ, οι επικεφαλής της βρετανικής GCHQ, των γερμανικών, γαλλικών, πολωνικών και ολλανδικών υπηρεσιών πληροφοριών, οι εταιρίες τηλεπικοινωνιών Orange, Telecom, Telekom και Vodafone καθώς και οι αξιωματούχοι της Yahoo και της Amazon…

Την περασμένη εβδομάδα η Ολομέλεια όμως, με 544 ψήφους υπέρ, ενέκρινε την Έκθεση του Βρετανού Εργατικού ευρωβουλευτή Κλοντ Μοράες σχετικά με «το πρόγραμμα παρακολουθήσεων που εκτελούσε η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, τα αντίστοιχα προγράμματα ευρωπαϊκών κρατών και τις επιπτώσεις που έχουν αυτά στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ».

Ψήφισμα – ράπισμα

Η πολυσέλιδη Έκθεση παρουσιάζει με λεπτομέρεια τα προγράμματα που ανέπτυξε η NSA και ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη καταλήγοντας ότι «υπάρχουν αδιαμφισβήτητες αποδείξεις για την ύπαρξη εκτεταμένων, πολύπλοκων και ιδιαίτερα τεχνολογικά εξελιγμένων συστημάτων που έχουν σχεδιαστεί από υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ και ορισμένων κρατών μελών για τη συλλογή, την αποθήκευση και την ανάλυση δεδομένων επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων περιεχομένου, θέσης και μεταδεδομένων όλων των πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο σε άνευ προηγουμένου κλίμακα κατά τρόπο χωρίς διακρίσεις και μη βασιζόμενο σε υποψίες». Η Έκθεση επισημαίνει ακόμα ότι η συλλογή δεδομένων είναι τέτοιας κλίμακας που αφήνει υποψίες ότι ο σκοπός της δεν είναι μόνο η καταπολέμηση της τρομοκρατίας αλλά η πολιτική και η οικονομική κατασκοπεία.

Παράλληλα καταγράφονται διεξοδικά οι νομικές προεκτάσεις και επιπτώσεις που έχει η ύπαρξη τέτοιων συστημάτων στο κράτος δικαίου, στα θεμελιώδη δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών, στην ελευθερία του τύπου, της σκέψης και του λόγου, στο επαγγελματικό απόρρητο (γιατρών, δικηγόρων, δημοσιογράφων) ενώ θίγεται και η αθέμιτη χρήση πληροφοριών που συλλέγονται σε βάρος πολιτικών αντιπάλων.

Στην Έκθεση γίνονται συστάσεις για την ανάγκη να υπόκεινται στον κοινοβουλευτικό, δικαστικό και δημόσιο έλεγχο οι υπηρεσίες πληροφοριών και να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τα θεμελιώδη δικαιώματα όσον αφορά την προστασία δεδομένων, την ιδιωτική ζωή και το τεκμήριο της αθωότητας. Ταυτόχρονα, το Ευρωκοινοβούλιο καλεί για εκσυγχρονισμό των κανονισμών προστασίας των προσωπικών δεδομένων προκειμένου να συμβαδίζουν με τις ραγδαίες εξελίξεις στην πληροφορική.

Το Ευρωκοινοβούλιο μάλιστα υπογράμμισε τη δυσμενή διάκριση που υφίστανται οι Ευρωπαίοι πολίτες από την έλλειψη δικαστικών και διοικητικών ένδικων μέσων προσφυγής στο δίκαιο των ΗΠΑ σε σχέση με θέματα παρακολούθησης για σκοπούς συλλογής πληροφοριών. Ζητείται επίσης από τις ΗΠΑ να εγγυηθούν ότι δεν θα συνεχιστεί η κατασκοπεία σε βάρος της ΕΕ και η παρακολούθηση Ευρωπαίων πολιτών καθώς επίσης να προσχωρήσουν σε όλες τις διεθνείς συμβάσεις που αφορούν την προστασία της ιδιωτικότητας. Το Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε ακόμα τη σύναψη μιας συνολικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ για όλα τα σχετικά θέματα και ταυτόχρονα απαιτεί από την ΕΕ να αναστείλει την «αντιτρομοκρατική» συμφωνία με τις ΗΠΑ για την πρόσβαση στα δεδομένα τραπεζικών συναλλαγών (TFTP) καθώς και τη συμφωνία «ασφαλούς λιμένα» που αφορά την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Τι δεν είπε το Ευρωκοινοβούλιο…

Ήταν βέβαια αναμενόμενο ότι οι κυρίαρχες δυνάμεις του Ευρωκοινοβουλίου (ΕΛΚ, Σοσιαλδημοκράτες, Φιλελεύθεροι κλπ) δεν θα άφηναν τη διαδικασία της έρευνας και το περιεχόμενο της Έκθεσης να εξελιχθεί σε ολική ρήξη με τις ΗΠΑ. Άλλωστε αυτές οι δυνάμεις προσέγγισαν το θέμα κυρίως ως ζήτημα «κλονισμού της εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο διατλαντικών εταίρων». Έτσι δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Έκθεση ζητά «σαφείς πολιτικές ενδείξεις από τους Αμερικάνους εταίρους μας που να αποδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ διαχωρίζουν τους συμμάχους από τους αντιπάλους», εννοώντας προφανώς ότι οι υποκλοπές δεν ενοχλούν όταν στρέφονται σε βάρος άλλων (π.χ. Ρωσία, Κίνα). Οι δύο σχετικές τροπολογίες που κατέθεσε η Ομάδα της Αριστεράς (GUE/NGL) και στηρίχθηκαν από τους Πράσινους και μεμονωμένους βουλευτές άλλων ομάδων, απορρίφθηκαν από τη Δεξιά, τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Φιλελεύθερους:

• Τερματισμό των συμφωνιών φακελώματος ΕΕ-ΗΠΑ!

Η Ομάδα της Αριστεράς ζήτησε τον άμεσο τερματισμό της συμφωνίας PNR (Passenger Name Records) μεταξύ ΕΕ- και ΗΠΑ που προνοεί την ανταλλαγή των αναλυτικών στοιχείων των επιβατών σε πτήσεις προς ΗΠΑ. Επιπρόσθετα η Ομάδα ζήτησε από την ΕΕ και τα κράτη-μέλη να διακόψουν κάθε προσπάθεια δημιουργίας συστημάτων PNR σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

• Αναστολή διαπραγματεύσεων για την TTIP

Η Ομάδα της Αριστεράς ζήτησε επίσης την άμεση αναστολή των διαπραγματεύσεων για την τελική συμφωνία της Διατλαντικής Εμπορικής και Επενδυτικής Εταιρικής Σχέσης (TTIP), ενόσω συνεχίζονται αυτές οι πρακτικές από τις ΗΠΑ. Η TTIP έχει χαρακτηριστεί ως το «οικονομικό ΝΑΤΟ» αφού πρόκειται για μια γιγαντιαίων διαστάσεων οικονομική συμφωνία μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ που θα ενοποιήσει τις αγορές τους, αλλάζοντας τον οικονομικό χάρτη του πλανήτη.

 

ΟΧΙ στο Σνόουντεν (και από το ΔΗΣΥ)

Το πιο μελανό σημείο ήταν η απόρριψη από το Ευρωκοινοβούλιο των δύο τροπολογιών που κατέθεσαν η Ομάδα της Αριστεράς (465 εναντίον, 183 υπέρ)  και οι Πράσινοι (399 εναντίον, 239 υπέρ) αντίστοιχα, για τον Έντουαρντ Σνόουντεν. Ο Σνόουντεν κατηγορείται από τις ΗΠΑ ως «κατάσκοπος» και «προδότης» ενώ όχι λίγοι Αμερικανοί αξιωματούχοι ευχήθηκαν την καταδίκη ή και το θάνατό του. Σήμερα βρίσκεται σε άγνωστη τοποθεσία στη Ρωσία, η οποία του παραχώρησε προσωρινό άσυλο. Οι τροπολογίες ζητούσαν να τερματιστούν οι διώξεις σε βάρος του Σνόουντεν και καλούνταν τα  ευρωπαϊκά κράτη να του χορηγήσουν καθεστώς πρόσφυγα ή καθεστώς διεθνούς προστασίας και να αποτρέψουν την έκδοση ή την παράδοσή του, αναγνωρίζοντας τον ως υπερασπιστή των διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο τροπολογίες για το Σνόουντεν καταψηφίστηκαν και από τους δύο ευρωβουλευτές του ΔΗΣΥ…

Και μετά τις διαπιστώσεις;

Η απόρριψη των τριών τροπολογιών στέρησαν από την Έκθεση σημαντικά στοιχεία που θα αποτελούσαν πραγματική πίεση στις ΗΠΑ. Αυτός ήταν και ο λόγος που ορισμένα κόμματα της Ομάδας της Αριστεράς (ΑΚΕΛ, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ιρλανδίας, ΚΚΕ και Πορτογαλικό ΚΚ) τήρησαν αποχή στην τελική ψηφοφορία για την Έκθεση. Εντούτοις, αποτελεί ιστορική εξέλιξη το γεγονός ότι το Ευρωκοινοβούλιο κατέστη το μοναδικό φόρουμ ανά το παγκόσμιο που καταπιάστηκε με το ζήτημα των προγραμμάτων παρακολούθησης και υποκλοπών, τεκμηριώνοντας ότι η ύπαρξη τους δεν αποτελεί «αντιαμερικανικές συνωμοσιολογίες».

Σε καιρούς όπως τους σημερινούς, που ξαναφουντώνει η σπίθα των λαϊκών αγώνων από τη μια και οξύνονται οι ανταγωνισμοί μεταξύ των ισχυρών κέντρων του πλανήτη από την άλλη, είναι αναμενόμενο ότι οι κρατικοί κατασκοπευτικοί μηχανισμοί, θα κλιμακώνουν τη δράση τους. Και βέβαια για τις κυβερνήσεις ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού στόχος είναι η «μεταξύ κατεργαραίων ειλικρίνεια». Για τους πολίτες όμως, ζητούμενο είναι να μπορούν να μπαίνουν στο διαδίκτυο, να μιλούν στο τηλέφωνο, να χρησιμοποιούν την πιστωτική τους κάρτα, να διαβάζουν ηλεκτρονικά βιβλία και να στέλλουν email, χωρίς να ανησυχούν για το τι μπορεί να σκεφτούν για αυτούς οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης.

 

Γιώργος Κουκουμάς

Γραφείο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Κ.Ε. ΑΚΕΛ