Ομιλία Γιώργου Κουκουμά, βουλευτή ΑΚΕΛ, στη συζήτηση για τον Κρατικό Προϋπολογισμό του έτους 2024
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Αποδείχθηκε ότι κάναμε λάθος όσοι λέγαμε πέρσι τέτοιες μέρες από αυτό το βήμα ότι είχαμε τότε τον δέκατο -και άρα, ευτυχώς, τον τελευταίο- προϋπολογισμό της κυβέρνησης Αναστασιάδη. Γιατί σήμερα μπροστά μας έχουμε μάλλον τον ενδέκατο προϋπολογισμό της προηγούμενης κυβέρνησης. Ίδια φιλοσοφία. Ίδια συνταγή. Ίδιες προτεραιότητες. Ή όπως το είπε ένας βουλευτής της συγκυβέρνησης πριν μερικές μέρες από αυτό το βήμα, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη «άρπαξε την παλιά μόλα, και την εφαρμόζει ακριβώς την ίδια, δεν λείπει ούτε ένας πόντος». Συνεπώς, δεν χρειάζεται να επεκταθούμε περαιτέρω, γιατί το ΑΚΕΛ πρόκειται να καταψηφίσει τον Προϋπολογισμό της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη που εφαρμόζει την ίδια μόλα.
Η συζήτηση για τον ετήσιο Κρατικό Προϋπολογισμό είναι στην ουσία μια συζήτηση συνολικά για την οικονομία και την πορεία της χώρας. Είναι επίσης –μαζί με αυτά- και μια συζήτηση που αποκαλύπτει αν έχουμε ή αν δεν έχουμε και ποιοι εντός της αίθουσας έχουν και δεν έχουν συναίσθηση της πραγματικότητας που βιώνει η μεγάλη πλειοψηφία της κυπριακής κοινωνίας. Για να γίνει αντιληπτή η αλήθεια όμως, πρέπει πρώτα να αναμετρηθούμε με τα μεγάλα ψέματα που κυριαρχούν στο δημόσιο λόγο για το τι συμβαίνει στην οικονομία και την κοινωνία.
- Το πρώτο μεγάλο ψέμα λέει ότι το τελευταίο διάστημα όλοι στον τόπο μας περνούν δύσκολα, όλοι πιέζονται οικονομικά. Ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Τα καθαρά κέρδη των κυπριακών τραπεζών για το 2023 βρίσκονται στο υψηλότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών, ξεπερνώντας το 1 δισεκατομμύριο ευρώ. Η κερδοφορία των μεγάλων εταιριών στον κλάδο κατανάλωσης έχει ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019. Ο τζίρος των εταιριών ενέργειας φτάνει τα 80 εκατομμύρια τον χρόνο, με το 60% αυτών να είναι καθαρό κέρδος. Ο αριθμός των golden boys στην Κύπρο, δηλαδή αυτών που αμείβονται με πάνω από 6000 ευρώ τον μήνα αυξήθηκε κατά 20%. Το ίδιο το κράτος είχε αυξημένα έσοδα 1,5 δισεκατομμυρίου ευρώ για το 2022 και άλλο 1 δισεκατομμύριο για το 2023, τα οποία στο μεγαλύτερο τους μέρος προέρχονται από τον πληθωρισμό, δηλαδή ο κόσμος διπλοπληρώνει την ακρίβεια: μια στο κράτος και μια στους επιχειρηματίες. Συνεπώς, το πρώτο και κύριο που πρέπει όλοι να γνωρίζουμε είναι ότι την ώρα που οι τσέπες αδειάζουν για νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, άλλες τσέπες -του κράτους, των τραπεζών, των μεγάλων επιχειρήσεων- όχι απλά γεμίζουν, αλλά ξεχειλίζουν με κέρδη πρωτοφανή.
Το δεύτερο μεγάλο ψέμα -που για κάποιους βέβαια είναι συμπυκνωμένη ιδεολογία- λέει ότι θα πρέπει οι εργαζόμενοι να αγαλλιάζουν μαζί με τους μεγαλοεπιχειρηματίες και τις τράπεζες που κάνουν κέρδη και υπερκέρδη -θα πρέπει μάλιστα να δέχονται αδιαμαρτύρητα οτιδήποτε χρειάζεται για να αυξηθούν αυτά τα κέρδη- διότι τάχα μόνο έτσι θα κρατήσουν τις δουλειές τους και μόνο έτσι μπορούν να ελπίζουν ότι σε κάποια φάση θα πάρουν και ορισμένες αυξήσεις. Διερωτώμαι, τι άλλο άραγε θα έπρεπε να κάνουν για παράδειγμα οι εργαζόμενοι στο καζίνο-θέρετρο της Λεμεσού -την επένδυση-όνειρο όπως έλεγε ο κύριος Αναστασιάδης – που απολύονται μαζικά αυτή την περίοδο, ενώ ταυτόχρονα τους απαγορεύουν παράνομα, ακόμα και το δικαίωμα στην οργάνωση; Ισχυρίστηκε χθες ο κύριος Παπαδόπουλος ότι για να ευημερούν οι άνθρωποι πρέπει πρώτα να ευημερούν οι αριθμοί. Σωστό, αλλά εξαρτάται ποιους αριθμούς βλέπει ο καθένας. Βλέπει άραγε τους αριθμούς που αφορούν τους μισθούς των εργαζομένων της χώρας, οι μισοί από τους οποίους παίρνουν λιγότερα από 1500 ευρώ; Βλέπει τους αριθμούς για την αγοραστική δύναμη των μισθών που είναι στα επίπεδα της προηγούμενης εικοσαετίας. Βλέπει τις τιμές των ενοικίων; Τα επιτόκια; Οι αριθμοί είναι αδυσώπητοι και κατεδαφίζουν το αφήγημα. Την δεκαετία 2013-2023 -που περιλάμβανε περιόδους θεαματικών ρυθμών ανάπτυξης- το μερίδιο των μισθών των εργαζομένων στο ΑΕΠ της χώρας υποχώρησε κατά 11 μονάδες υπέρ των επιχειρηματικών κερδών, δηλαδή σχεδόν 12 δισεκατομμύρια ευρώ αγοραστικής δύναμης μετακινήθηκαν από τον κόσμο της εργασίας στις τσέπες μεγαλοεπιχειρηματιών, ντιβέλοπερ, τραπεζών κ.ο.κ ως κέρδη. Η αγελάδα της ανάπτυξης λοιπόν «κατεβάζει γάλα», μάλιστα κατεβάζει περισσότερο γάλα από πριν. Όμως το πρόβλημα ήταν και είναι αλλού: ότι το γάλα το μοιράζονται και το πίνουν οι λίγοι ενώ οι πολλοί -αυτοί που παράγουν τον πλούτο- μένουν με ακόμα λιγότερα.
- Και τέλος, το άλλο μεγάλο ψέμα είναι ότι αυτοί που κυβερνούν -και οι νυν και οι προηγούμενοι- δεν μπορούν να ικανοποιούν τα αιτήματα των εργαζομένων, των κοινωνικών οργανώσεων, του ΑΚΕΛ κ.ο.κ. γιατί αυτοί υποτίθεται «καταλαβαίνουν από οικονομία» και «δεν διασκορπούν το κρατικό χρήμα αστόχευτα». Πώς θα μας εξηγήσουν όμως οι ίδιοι οι κυβερνώντες -και οι νυν και οι πρώην- ότι δεν ήθελαν στόχευση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας -όπως ζητούσε το ΑΚΕΛ- και αντί τούτου αποφάσισαν να τον καταργήσουν για όλους, ακόμα και για τους μεγαλοϊδιοκτήτες γης, με αποτέλεσμα το κράτος να έχει χάσει και να συνεχίζει να χάνει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ; Όπως έκαναν, δηλαδή, και όταν χάριζαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ΦΠΑ στους επενδυτές των διαβατηρίων. Πώς γίνεται, δηλαδή, να μην υπάρχουν χρήματα για τους σχολικούς συνοδούς των παιδιών με αναπηρία; Να μην υπάρχουν χρήματα για τους χαμηλόμισθους της Α1 που προφανώς ξεγέλασε προεκλογικά ο κ. Χριστοδουλίδης; Να μην υπάρχουν χρήματα για τους ειδικευόμενους γιατρούς των δημόσιων νοσηλευτηρίων που απεργούν ξανά και φέτος, αφού είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν μέχρι και διπλάσιες ώρες από το επιτρεπόμενο όριο και με το εξευτελιστικό ποσό των 3 ευρώ την ώρα για τις υπερωρίες. Όμως να βρέθηκαν πριν δέκα μέρες 16 εκατομμύρια ευρώ που θα χάσει το κράτος με την απόφαση να μειωθεί η φορολογία επί του τόκου των καταθέσεων, κάτι που στην πράξη σημαίνει να δοθούν μερικά ευρώ στον κόσμο με τις χαμηλότερες καταθέσεις και δεκάδες χιλιάδες σε εκατομμυριούχους; Πώς γίνεται λοιπόν να μην ολοφύρονται για τη δημοσιονομική πειθαρχία και να μην κινδυνεύει η σταθερότητα της οικονομίας όταν πρόκειται να χαρίσουν εκατομμύρια ευρώ κρατικού χρήματος -ως να μιλούμε για στραγάλια- για να ευνοήσουν τους πιο ευνοημένους;
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Δεν είναι και δεν ήταν ποτέ μονόδρομος αυτή η κατάσταση για την Κύπρο και τους εργαζόμενους της. Αντίθετα, υπάρχει άλλος δρόμος. Και σε αυτόν εντάσσονται τρεις μεγάλοι στόχοι που για το ΑΚΕΛ είναι πρώτες προτεραιότητες προκειμένου να μπει μια γραμμή άμυνας και προστασίας για το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων της Κύπρου.
- Πρώτο. Χρειαζόμαστε ένα αξιοπρεπή κατώτατο μισθό. Σύμφωνα, με το επίπεδο τιμών της Eurostat, για να είχε ο κατώτατος μισθός στην Κύπρο την ίδια αγοραστική δύναμη με αυτόν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες θα έπρεπε να ήταν τουλάχιστον στα 1060 ευρώ. Και ταυτόχρονα, έπρεπε και πρέπει οπωσδήποτε να ρυθμιστεί σε πόσες ώρες εργασίας αντιστοιχεί ο κατώτατος μισθός. Σε 40; Σε 48; Σε πόσες; Όσο αυτό μένει αρρύθμιστο, τότε αντί να θωρακίζονται οι χαμηλόμισθοί, νομιμοποιείται η μεγαλύτερη εκμετάλλευσή τους, αφού επιτρέπει σε εργοδότες να δίνουν μεν τον κατώτατο, αλλά να αυξάνουν τις ώρες εργασίες.
- Χρειαζόμαστε επίσης πλήρη ΑΤΑ και για όλους τους εργαζόμενους της Κύπρου. Γιατί αλλιώς οι πραγματικοί μισθοί θα συρρικνώνονται από τον πληθωρισμό και τα επιτόκια, όπως συμβαίνει σήμερα. Όσοι μάλιστα μιλούν απαξιωτικά για την ΑΤΑ, επειδή νομίζουν ότι αυτή αφορά μόνο τον δημόσιο τομέα, ιδού η Ρόδος: να αποδεχθούν το αίτημα των εργαζομένων και να ενσωματωθεί η ΑΤΑ στον κατώτατο μισθό και να καλύψει έτσι όλους τους χαμηλόμισθους του ιδιωτικού τομέα.
- Χρειαζόμαστε ακόμα συλλογικές συμβάσεις εργασίας αν είναι δυνατόν παντού στον ιδιωτικό τομέα, γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερη ασπίδα προστασίας των εργαζομένων από τη συλλογική σύμβαση, τη συλλογική διαπραγμάτευση, τη συλλογική διεκδίκηση και οργάνωση. Δεν είναι τυχαίο που μέσα από τις πρόσφατες ανανεώσεις 200 συλλογικών συμβάσεων εργασίας, όχι μόνο αποκαταστάθηκαν οι απώλειες που υπέστησαν οι εργαζόμενοι τα προηγούμενα χρόνια, αλλά επιτεύχθηκαν αυξήσεις και ωφελήματα για τους εργαζόμενους κατά μέσο όρο 2,5%. Δεν είναι τυχαίο που για παράδειγμα γυναίκες εργαζόμενες που δουλεύουν με συλλογική σύμβαση κέρδισαν να πληρώνονται στο 100% του μισθού τους όταν βρίσκονται σε άδεια μητρότητας, και όχι στα ¾ το μισθού όπως συμβαίνει για χιλιάδες άλλες εργαζόμενες μητέρες που ακριβώς για αυτό τον λόγο αναγκάζονται να επιστρέφουν νωρίτερα στην δουλειά.
Κυρία Πρόεδρε,
Κύριοι συνάδελφοι,
Τα δικαιώματα των εργαζομένων διασταυρώνονται με την κοινωνική πολιτική και για εμάς ένα από τα βασικότερα στοιχεία της – είναι οι υποδομές και οι πολιτικές για τους εργαζόμενους γονείς και την οικογένεια. Μέσα από την εκστρατεία που διεξάγει το ΑΚΕΛ αυτό το διάστημα για τους νέους γονείς επιβεβαιώνονται πραγματικότητες που εξηγούν, μαζί με άλλους παράγοντες, τους λόγους που η νέα γενιά στην Κύπρο κάνει λιγότερα παιδιά και σε πιο μεγάλη ηλικία.
Σήμερα στην Κύπρο σε σύνολο 370 βρεφοπαιδοκομικών σταθμών πάνω από τους 300 είναι ιδιωτικοί με το κόστος των τροφείων να φτάνει και τα 400 ευρώ το μήνα ανά παιδί. Με ποια μαθηματικά άραγε μπορεί να τα βγάλει πέρα ένα μέσο ζευγάρι εργαζόμενων γονιών; Οι δε άδειες των εργαζόμενων γονέων -μητρότητας, πατρότητας, γονική- που είναι καθοριστικής σημασίας για να ανταπεξέλθουν στη φροντίδα των παιδιών είναι από κάθε άποψη υποδεέστερες από τις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες. Η επέκταση της άδειας μητρότητας τουλάχιστον στους 6 μήνες -ένα υπερώριμο και καθολικό αίτημα της κοινωνίας- είναι ουσιαστικά εκτός ατζέντας της κυβέρνησης. Ενώ ακόμα και πιο απλά ζητήματα μένουν στο ράφι. Όπως για παράδειγμα η επέκταση της γονικής άδειας ώστε να λαμβάνεται μέχρι το 15ο έτος του παιδιού, όπως προνοεί η Πρόταση Νόμου που κατέθεσε το ΑΚΕΛ στις αρχές του μήνα. Ή το αίτημα μας να αποδίδεται στον γονέα παιδιού με αναπηρία το επίδομα φροντίδας όταν αναγκάζεται να εγκαταλείψει την εργασία του για να μείνει στο σπίτι να φροντίζει το παιδί του.
Σε άλλα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιδιαίτερα στο πεδίο της καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών χρειάζεται μια παραδοχή: όσες καμπάνιες κι αν πραγματοποιηθούν δεν πρόκειται να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία στο ζήτημα, αν δεν προηγηθεί ευαισθητοποίηση του κράτους και των θεσμών, ευαισθητοποίηση και επιστημοσύνη στη διαχείριση των καταγγελιών και των θυμάτων. Τι συμβαίνει στην πράξη; Τον περασμένο Σεπτέμβρη, δύο γυναίκες στην επαρχία Πάφου κατήγγειλαν βιασμό. Ωστόσο, -σε αντίθεση με όσα ακούμε για πρωτόκολλα χειρισμού και ούτω καθ’ εξής- οι γυναίκες που κατήγγειλαν ότι υπέστησαν βιασμό έπρεπε να περιμένουν δώδεκα ολόκληρες ώρες μέχρι να διενεργηθεί η απαιτούμενη ιατροδικαστική εξέταση και αφού πρώτα έπρεπε να μεταφερθούν από την Πάφο στη Λευκωσία. Αυτά τα περιστατικά, δεν είναι η εξαίρεση, είναι ο κανόνας. Οι εκκλήσεις λοιπόν προς τα θύματα έμφυλης βίας «σπάσε τη σιωπή σου» θα παραμένουν λόγια του αέρα, γιατί ο τρόπος να σπάσουν τη σιωπή τους είναι να γνωρίζουν ότι το κράτος θα είναι πραγματικά δίπλα τους και θα τους παρέχει κάθε στήριξη -νομική, συμβουλευτική, ψυχολογική, οικονομική- όταν θα πάρουν την απόφαση να καταγγείλουν και να μπουν στη μάχη απέναντι στον άνθρωπο που τις κτυπά, τις βιάζει, τις κακοποιεί. Για αυτό θα αποτελέσει ένα τεράστιο βήμα αν γίνει αποδεκτή η Πρόταση Νόμου του ΑΚΕΛ για χορήγηση νομικής αρωγής στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας ενώπιον Οικογενειακών Δικαστηρίων για λύση των διαφορών με τον δράστη. Θα είναι ένα βήμα προς μια ριζικά διαφορετική κουλτούρα που θα στείλει το μήνυμα ότι απέναντι σε όποιον κακοποιεί γυναίκες και παιδιά, δεν στέκονται μόνο τα θύματα αλλά ολόκληρη η Πολιτεία.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Σε μια συζήτηση για τον κρατικό προϋπολογισμό, η εξωτερική πολιτική ίσως να είναι το τελευταίο θέμα που ενδιαφέρει. Σήμερα όμως, αυτές ακριβώς τις στιγμές που διέρχεται η ανθρωπότητα και η γειτονιά μας όχι μόνο πρέπει να ενδιαφέρει αλλά αναδεικνύεται σε κριτήριο αξιοπιστίας και αξιών του καθενός.
- Γιατί δεν μπορεί να συζητούμε αμέριμνοι όταν δίπλα μας συντελείται μια γενοκτονία και η κυβέρνηση της χώρας συμπεριφέρεται ως ο συνήγορος υπεράσπισης του Νετανιάχου αφού είναι κυριολεκτικά η μοναδική κυβέρνηση στον πλανήτη που δεν είπε μισή λέξη κριτικής για τις ισραηλινές βαρβαρότητες.
- Γιατί δεν είναι δυνατό να χρειάστηκε να ξεπεράσουν τις 15 χιλιάδες οι νεκροί Παλαιστίνιοι για να συγκινηθεί η κυβέρνηση για να αλλάξει την προηγούμενη, ντροπιαστική στάση αποχής στον ΟΗΕ και να στηρίξει την έκκληση για ανθρωπιστική εκεχειρία, την ώρα που κατά τα άλλα εργάζεται νυχθημερόν για τον ανθρωπιστικό διάδρομο.
- Γιατί δεν μπορεί να μην αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση ότι όταν σήμερα συγκαλύπτει δια της σιωπής την κατοχή και τον πόλεμο του Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων, αύριο θα βρούμε κλειστές πόρτες όταν θα ζητούμε υποστήριξη απέναντι στην κατοχή και την επιθετικότητα της Τουρκίας στην Κύπρο.
- Γιατί δεν μπορεί η κυβέρνηση με την πλειοψηφία των κομμάτων να φιλοτεχνούν ψευδαισθήσεις για το Ισραήλ και να οπτασιάζονται συμμαχίες και αντιτουρκικά τόξα, την στιγμή που αυτά διαψεύστηκαν ξανά και ξανά τα προηγούμενα χρόνια.
- Γιατί κυρία Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, μπορεί ο Χριστός να γεννάται σε μερικές μέρες εν Βηθλεέμ, αλλά επί του παρόντος σταυρώνεται στη Γάζα. Και οι φετινές ευχές για το «επί γης ειρήνη», για να έχουν νόημα πρέπει να αρχίζουν από την Παλαιστίνη.
