Επιστολή Γ.Γ. Κ.Ε. ΑΚΕΛ στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για το Κυπριακό

Όπως είχε ενημερώσει κατά την τελευταία σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου, ο Γενικός Γραμματέας της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, Στέφανος Στεφάνου, έχει ήδη αποστείλει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας επιστολή στην οποία παρατίθενται εκτενώς οι εισηγήσεις του Κόμματος αναφορικά με τη διάρρηξη του αδιεξόδου στο Κυπριακό και την προσπάθεια δημιουργίας προϋποθέσεων για θετική κατάληξη. Πρόκειται για συγκεκριμένες εισηγήσεις που συνθέτουν μια συνολική πρόταση η οποία κινείται σε τέσσερις βασικούς άξονες. Στην επιστολή επισυνάπτονται ως χωριστά παραρτήματα οι εισηγήσεις του ΑΚΕΛ για το Πλαίσιο Γκουτέρες (20240124 GG PtD Kypriako Attachment1), τη δημιουργία θετικής ατζέντας (20240124 GG PtD Kypriako Attachment2) και τα μέτρα της Κυπριακής Δημοκρατίας προς του Τουρκοκύπριους (20240124 GG PtD Kypriako Attachment3).

Χωρίς κανείς να μπορεί να εγγυηθεί ότι θα υπάρξει η επιθυμητή ανταπόκριση από την τουρκική πλευρά και τη σημερινή τουρκοκυπριακή ηγεσία, το ΑΚΕΛ επιμένει ότι αν αυτές οι πρωτοβουλίες που σέβονται τις κόκκινες γραμμές της πλευράς μας αναληφθούν, μπορούν να δημιουργηθούν κίνητρα για την επανέναρξη ουσιαστικού διαλόγου. Ταυτόχρονα, η υιοθέτηση τέτοιων πρωτοβουλιών θα συμβάλει με βεβαιότητα στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας της ελληνοκυπριακής πλευράς στη διεθνή κοινότητα.   

Παρατίθεται αυτούσια η επιστολή:

«Όπως σας είχαμε αναφέρει κατά την τελευταία συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου, με την παρούσα επιστολή υποβάλλουμε συγκεκριμένες εισηγήσεις οι οποίες συνθέτουν μια συνολική πρόταση στην κατεύθυνση της προσπάθειας για διάρρηξη του αδιεξόδου στο Κυπριακό.

Για περισσότερα από έξι χρόνια το Κυπριακό έχει περιέλθει σε μια κατάσταση επικίνδυνης στασιμότητας δεδομένου ότι από το τέλος της Διάσκεψης για την Κύπρο στο Κραν Μοντανά το 2017 δεν υπάρχει διαπραγματευτική διαδικασία. Πρόκειται για το μακροβιότερο αδιέξοδο από το 1974. Η ιστορική εμπειρία του Κυπριακού καταδεικνύει ότι σε περιόδους απουσίας διαπραγματευτικής διαδικασίας πάντα έχουμε προσπάθειες για δημιουργία νέων αρνητικών τετελεσμένων από την τουρκική πλευρά. Πολύ περισσότερο που αυτή τη φορά για την κατάρρευση της διαπραγματευτικής διαδικασίας η ευθύνη από μέρους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών όχι μόνο δεν επιρρίφθηκε στην Τουρκία, αλλά ουσιαστικά η κατοχική δύναμη αποενοχοποιήθηκε και οι ευθύνες επιμερίστηκαν στις δύο κοινότητες. Αυτό το καταγράφουμε ως γεγονός και όχι για να επιρρίψουμε ευθύνες αφού δεν είναι αυτός ο στόχος της παρούσας επιστολής.

Έχοντας υπόψη την κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί και με δεδομένη την ευθύνη της τουρκικής πλευράς, που πλέον ουσιαστικά αξιώνει λύση δύο κρατών και προχωρά σε ολοένα και περισσότερα νέα διχοτομικά τετελεσμένα, οφείλουμε να προβληματιστούμε ως προς το τι πρέπει να πράξουμε για να επαναρχίσει η διαπραγματευτική διαδικασία εντός του συμφωνημένου πλαισίου και από το σημείο που είχε μείνει στο Κραν Μοντανά με το πλαίσιο Γκουτέρες και τις συγκλίσεις. Αυτή ήταν εξάλλου η θέση του ίδιου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ μετά το Κραν Μοντανά, η οποία είχε επαναληφθεί σε σειρά Εκθέσεων. Στην πορεία του χρόνου, η πιο πάνω θέση αποδυναμωνόταν σταδιακά και εγκαταλείφθηκε μετά την εκλογή Τατάρ στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Θέση του ΑΚΕΛ παραμένει ότι η διαπραγμάτευση πρέπει να συνεχιστεί από εκεί που έμεινε στο Κραν Μοντανά, με το Πλαίσιο Γκουτέρες και τις συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν μέχρι το τέλος της Διάσκεψης. Αναγνωρίζουμε ότι υιοθετείτε τη θέση για λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, ωστόσο αυτό δεν είναι αρκετό από μόνο του για να πείσει τα Ηνωμένα Έθνη ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι έτοιμη να προχωρήσει. Εκτιμούμε ότι αυτό συμβαίνει για δύο λόγους:

Πρώτο, η λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα συνιστά το γενικό πλαίσιο και όχι το συγκεκριμένο και λεπτομερές περιεχόμενο που της έχει αποδοθεί μέσα από συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν μετά από δεκαετίες συνομιλιών. Μένοντας σε αυτή τη γενική θέση ουσιαστικά μιλάμε για εξ’ υπαρχής διαπραγμάτευση.

Δεύτερο, δεν μπορούμε να λέμε ότι οι συνομιλίες πρέπει να συνεχιστούν από το σημείο που είχαν μείνει αλλά αυτό να αμφισβητείται στην πράξη. Πιο συγκεκριμένα, δεν μπορούμε να αμφισβητούμε α λα καρτ σημεία του Πλαισίου Γκουτέρες, όπως για παράδειγμα πτυχές του περιουσιακού και της πολιτικής ισότητας.

Ασφαλώς δεν ικανοποιεί κανένα από εμάς το γεγονός ότι ενώ στις περιοχές υπό εδαφική προσαρμογή ορθώς η πρώτη επιλογή δίνεται στον ιδιοκτήτη, στις περιοχές που δεν θα υπόκεινται σε εδαφική προσαρμογή η πρώτη επιλογή δίνεται στον χρήστη. Ωστόσο, το πλαίσιο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις συγκλίσεις, οι οποίες στο συγκεκριμένο ζήτημα καθορίζουν κριτήρια αποκατάστασης. Αυτό σημαίνει ότι ναι μεν ο χρήστης θα έχει την πρώτη επιλογή, αλλά αυτή δεν θα μπορεί να ικανοποιηθεί αν ο ιδιοκτήτης θα πληροί τα κριτήρια αποκατάστασης. Επιπλέον, η απόφαση Δημόπουλος του ΕΔΑΔ, η οποία ειρήσθω εν παρόδω δίνει την πρώτη επιλογή στον χρήστη όχι μόνο στις περιοχές που δεν υπόκεινται σε εδαφική προσαρμογή αλλά και στις περιοχές που υπόκεινται σε προσαρμογή, στηρίχθηκε σε δύο επιχειρήματα: στο συναισθηματικό δεσμό με την περιουσία και στην αποφυγή ταλαιπωρίας. Κανένα από τα δύο αυτά στοιχεία δεν υπάρχει αν ο χρήστης δεν είναι πραγματικός χρήστης αλλά απλά έχει ένα «τίτλο ιδιοκτησίας» του ψευδοκράτους. Είναι πολλές οι περιουσίες στα κατεχόμενα που δεν χρησιμοποιούνται από αυτούς στους οποίους έχουν παραχωρηθεί, εννοείται παράνομα. Αντίθετα, σχεδόν όλες οι τουρκοκυπριακές περιουσίες στις ελεύθερες περιοχές χρησιμοποιούνται από τους χρήστες.

Όσον αφορά το μείζον θέμα της πολιτικής ισότητας και ειδικότερα της αποτελεσματικής συμμετοχής, με επίκεντρο την εκ περιτροπής προεδρία και τη μία θετική ψήφο στο Υπουργικό Συμβούλιο, υπάρχουν συγκλίσεις και, συνεπώς, δεν μπορούμε να επανανοίγουμε το συγκεκριμένο ζήτημα. Στην πραγματικότητα τυχόν απόρριψή τους καθιστά αδύνατη τη λύση του Κυπριακού και δημιουργεί τεράστιες δυσκολίες στην προσπάθεια για επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Παράλληλα, αχρηστεύει το Πλαίσιο Γκουτέρες και μαζί με αυτό συμπαρασύρει και την πρόταση του ίδιου του Γενικού Γραμματέα για κατάργηση της Συνθήκης Εγγύησης και των όποιων επεμβατικών δικαιωμάτων από την πρώτη μέρα της λύσης, καθώς και για ταχεία αποχώρηση όλων των κατοχικών στρατευμάτων με μοναδικό ανοικτό ζήτημα τα αγήματα της ΕΛΔΥΚ και της ΤΟΥΡΔΥΚ.

Το επιχείρημα ότι το Πλαίσιο Γκουτέρες είναι προς διαπραγμάτευση και συνεπώς δεν είναι μεμπτό να επιδιώκουμε αλλαγές σε αυτό είναι λανθασμένο αφού για διαπραγμάτευση προσφέρονται μόνο τα εκκρεμούντα ζητήματα του Πλαισίου και όχι τα συμφωνημένα. Προς επιβεβαίωση αυτής της θέσης παραπέμπουμε σε σχετική ανάλυση που επισυνάπτεται (συνημμένο αρ. 1).

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, το ΑΚΕΛ έχει προχωρήσει από το 2020 στην διαμόρφωση συγκεκριμένων εισηγήσεων που κινούνται σε τέσσερις άξονες (συνημμένα 2, 3).

–      Ο πρώτος άξονας της στάσης που πρέπει να τηρήσει η πλευρά μας είναι η συνέπεια στη λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα, όπως αυτή περιγράφεται στα σχετικά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών.

–      Ο δεύτερος άξονας είναι η συνεπής αποδοχή του Πλαισίου Γκουτέρες καθώς και των συγκλίσεων που είχαν επιτευχθεί μέχρι το τέλος της Διάσκεψης του 2017, περιλαμβανομένων των συγκλίσεων επί του περιεχομένου της πολιτικής ισότητας.

–      Ο τρίτος άξονας είναι η υιοθέτηση μιας θετικής ατζέντας. Αυτή δεν μπορεί να περιορίζεται στα ευρωτουρκικά, αφού αυτά δεν μπορούν να αποτελέσουν από μόνα τους καταλύτη για τη δημιουργία προϋποθέσεων επανέναρξης και επιτυχούς κατάληξης της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Εκείνο που ενδιαφέρει περισσότερο την Τουρκία είναι ο τομέας της ενέργειας, κάτι που επιβεβαιώνεται από επαναλαμβανόμενες δηλώσεις του κ. Ερντογάν και του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών κ. Φιντάν. Αν αυτή η εισήγηση ήταν επίκαιρη όταν είχαμε υποβάλει την πρόταση πριν από 3 χρόνια, σήμερα καθίσταται ακόμα πιο επίκαιρη λόγω της διαρκώς εντεινόμενης ενεργειακής κρίσης. Εννοείται ότι η αξιοποίηση του θέματος της ενέργειας ως κινήτρου για το Κυπριακό, μπορεί και πρέπει να προχωρήσει χωρίς παραβίαση των κόκκινων γραμμών μας. Εξυπακούεται επίσης ότι η πρόταση του ΑΚΕΛ δεν είναι της μορφής «take it or leave it», αλλά ενδεικτική του περιεχομένου που αποδίδουμε στη θετική ατζέντα. Ως εκ τούτου η πρότασή μας είναι ανοικτή σε συζήτηση, αλλά δυστυχώς αυτό δεν έγινε γιατί το θέμα δεν τέθηκε ποτέ προς συζήτηση στο Εθνικό Συμβούλιο ούτε από εσάς ούτε από τον προηγούμενο Πρόεδρο κ. Αναστασιάδη.

–      Ο τέταρτος άξονας είναι η μονομερής υιοθέτηση μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας προς τους Τουρκοκύπριους για τα οποία έχετε ήδη τοποθετηθεί, χωρίς όμως να έχουν προχωρήσει. Σας υπενθυμίζουμε ότι το ΑΚΕΛ σας έχει προτείνει σειρά τέτοιων μέτρων, τα οποία αποτελούν τροφή για σκέψη αναφορικά με τις ενέργειες στις οποίες εκφράσατε πρόθεση να προβείτε.

Όσο και αν αυτό είναι χιλιοειπωμένο, είναι φανερό ότι βρισκόμαστε σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή για το Κυπριακό. Όσα συμβαίνουν επί του εδάφους καθώς και η κάθοδος της απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ, συμπίπτουν με περιφερειακές εξελίξεις που μπορούν υπό προϋποθέσεις να έχουν θετικό αντίκτυπο και στο Κυπριακό.  Συγκεκριμένα, σε αυτές περιλαμβάνονται τόσο η προσπάθεια εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων με στόχο την επίλυση των προβλημάτων μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας όσο και η αναθέρμανση της προσπάθειας προσέγγισης ΕΕ – Τουρκίας με φόντο μια θετική ατζέντα.

Δεν ισχυριζόμαστε ότι όσα εισηγούμαστε πιο πάνω αποτελούν τη μαγική συνταγή για επίλυση του Κυπριακού, επειδή πρωτίστως η στάση της Τουρκίας παραμένει απρόβλεπτη. Γνωρίζουμε όμως ότι με τέτοιες πρωτοβουλίες αναλαμβάνουμε το μερίδιο ευθύνης που μας αναλογεί και αν η Άγκυρα δεν ανταποκριθεί, θα είναι μόνη της εκτεθειμένη και δεν θα επιμερίζονται ευθύνες και στην ελληνοκυπριακή πλευρά όπως συστηματικά συμβαίνει μετά το Κραν Μοντανά.

Καταληκτικά, θέλουμε να σας διαβεβαιώσουμε ότι το ΑΚΕΛ, όπως διαχρονικά πράττει, θα συνεχίσει μέσω του Εθνικού Συμβουλίου να διαδραματίζει δημιουργικό ρόλο στην κατεύθυνση της λύσης του Κυπριακού εντός του συμφωνημένου πλαισίου».