Ομιλία Ειρήνης Χαραλαμπίδου, Βουλεύτριας ΑΚΕΛ, κατά τη συζήτηση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2022
Οι πολίτες βρίσκονται σήμερα αντιμέτωποι με ένα σύστημα εξουσίας που τρέφεται από καταχρήσεις, πελατειακές σχέσεις, επιμέρους συμφέροντα, και συστημική διαφθορά.
Σε όλη αυτή την αθλιότητα προστίθενται προκλητικές συμπεριφορές αξιωματούχων του κράτους και πολιτικών προσώπων, που επιδεικτικά αγνοούν τη σύγκρουση συμφέροντος, επωφελούνται (αυτοί ή οι συγγενείς τους) από κρατικές αποφάσεις και περιφρονούν τη χρηστή διοίκηση. Πώς λοιπόν να μη σκεφτεί ο πολίτης ότι οι πολιτικοί μεριμνούν κυρίως για τις καρέκλες τους, δηλαδή τα συμφέροντά τους;
Η εικόνα αυτή οδηγεί στην πολιτική απαξίωση, η οποία, φυσικά δεν κάνει λεπτές διακρίσεις, αλλά ισοπεδώνει – αμνοί και ερίφια μαζί. Αρκεί ένας Προέδρος της Δημοκρατίας να παίρνει δώρα από πλούσιους φίλους του , αρκεί ένας Πρόεδρος της Βουλής και ένας βουλευτής να οπτικογραφηθούν ότι πίνουν στην υγεία ενός απατεώνα επιχειρηματία, κλείνοντάς του πονηρά το μάτι, για να χαρακτηριστούν όλοι οι πολιτικοί διεφθαρμένοι.
Αρκεί ένας υπουργός να διορίζει τους ανεπαρκείς κολλητούς του στη Συνεργατική ή δυο-τρεις άλλοι να διαμοιράζουν κυπριακά διαβατήρια, για να απαιτείται απολογία από το πολιτικό σύστημα στο σύνολο του για διαφθορά και διαπλοκή. Στη σύγχρονη κοινωνία, στο παγκόσμιο χωριό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα άσχημα νέα διαδίδονται αστραπιαία, διαρρηγνύοντας τη σχέση εμπιστοσύνης πολιτών και πολιτικών. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον γενικευμένης σήψης, δεν είναι καθόλου αξιοπερίεργο γιατί η αντιπολίτευση αδυνατεί να κεφαλαιοποιήσει τη διαφθορά και τις καταχρήσεις μιας κυβέρνησης που έχει ταυτισθεί με το πελατειακό κράτος και τη θεσμική διαφθορά.
Στη συνείδηση των πολιτών όλοι κάτι έχουν κάνει και, όταν κυριαρχεί η απόλυτη απαξίωση, τι είναι «πολύ» και τι είναι «λίγο» είναι άνευ σημασίας – δεν υπάρχει ηθική πλάστιγγα να τα μετρήσει. Ακόμα και όταν το «λίγο» καταλογίζεται σε εκείνους που υποτίθεται έχουν το ηθικό πλεονέκτημα, στη συνείδηση του πολίτη το «λίγο» γίνεται τεράστιο, ενισχύοντας, φυσικά, την επιχειρηματολογία των μετρ της διαφθοράς.
Όταν όλοι είναι ένοχοι, κανείς δεν είναι! Αυτό δεν επιδιώκουν οι συστηματικά διεφθαρμένοι; Να πιστέψει η κοινή γνώμη ότι «όλοι τρώνε», οπότε τόσο αυτοί που μετέχουν στο γεύμα αλλά και αυτοί που αρνούνται να μετέχουν να ταυτίζονται. Μέσα από τέτοιες γενικεύσεις επιχειρεί η εκτελεστική εξουσία να διαχύσει τις ευθύνες και να αποφύγει τη λογοδοσία.
Ξέρουν και ξέρουμε ότι τους βαραίνουν πολλά: από τον διεθνή διασυρμό του τόπου μας, με την εμπλοκή του πρώτου πολίτη της χώρας, του Προέδρου, και κορυφαίων υπουργών του, την κατ’ εξαίρεση παραχώρηση διαβατηρίων σε «εκλεκτούς» παρανόμους , διορισμούς στο πλαίσιο πολιτικών συναλλαγών, όλα αυτά έπληξαν τη Δικαιοσύνη, διάβρωσαν τη Δημοκρατία και γελοιοποίησαν κάθε έννοια ηθικής, αξιοκρατίας και δεοντολογίας.
Συστηματικά οι εκθέσεις του Γενικού Ελεγκτή Οδυσσέα Μιχαηλίδη καταγράφουν τις αυθαιρεσίες και τα σκάνδαλα αυτής της κυβέρνησης σε βάρος του Δημοσίου. Τον Γενικό Ελεγκτή απέτυχαν να τον αποκαθηλώσουν παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες και απειλές, τόσο από Υπουργούς όσο και, δυστυχώς, ακόμη και αυτού του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος σε μια από τις αποκαλύψεις που αφορούσε στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον του Προέδρου είπε: «η συμπεριφορά του Γενικού Ελεγκτή να ερμηνεύει νομοθεσίες και γνωματεύσεις συνιστά συνταγματική εκτροπή». Κρίμα, για τον Γενικό Ελεγκτή θα αναφωνούσε αυθόρμητα κανείς, αν δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι ο νυν Γενικός Εισαγγελέας είναι πρώην υπουργός του κ. Αναστασιάδη! Εχει άδικο μετά η κοινή γνώμη να μην εμπιστεύεται τους θεσμούς του κράτους;
Σε ποιο βαθμό, όμως, οι ίδιοι οι πολιτικοί κατανοούν τις διαστάσεις που παίρνει η απαξίωση της πολιτικής από τους πολίτες; Αμφιβάλλω αν λαμβάνουν καν τα μηνύματα, πόσο μάλλον αν τα κατανοούν. Από αρχαιοτάτων χρόνων, η εξουσία δημιουργεί ψευδαίσθηση παντοδυναμίας. Λες και η ψήφος των πολιτών είναι γραμμάτιο χωρίς ημερομηνία λήξης.
Προσωπικά θεωρώ εντελώς υποκριτικό όλο αυτό το ξαφνικό ενδιαφέρον για την πάταξη της διαφθοράς. Η διαφθορά δεν ήταν στην πολιτική ατζέντα – αφορούσε λίγους εντός και εκτός της Βουλής. Η οργή του κόσμου έβαλε τη διαφθορά στην ατζέντα. Μετά από τόσα σκάνδαλα, διεθνούς και εγχώριας εμβέλειας, βολέματα ανεπαρκών, συγγενών και αχρήστων, με αξιωματούχους του κράτους να φουσκώνουν τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς εμπορευόμενοι το Δημόσιο Συμφέρον… Αυτές οι αθλιότητες, σε συνδυασμό με τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες που βιώνουν οι Κύπριοι πολίτες, ανέδειξαν ως κυρίαρχο το θέμα της διαφθοράς.
Η Κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να φανεί ότι αντιδρά σε αυτήν την λαϊκή απαίτηση, κατέθεσε στο Κοινοβούλιο νομοσχέδιο για την δημιουργία της «Αρχής Πάταξης της Διαφθοράς». Μια κίνηση εντυπωσιασμού κυρίως– για να δείξουν ότι κάτι κάνουν. Δημιούργησαν υψηλές προσδοκίες, οι οποίες ουδόλως ανταποκρίνονται στο περιεχόμενο. Πρόκειται για ένα βαρύγδουπο τίτλο που παραπέμπει σε ένα σώμα ανεξάρτητων και αδιάφθορων, εντεταλμένων να κάνουν καθοριστικές παρεμβάσεις για να περιορίσουν φαινόμενα διαφθοράς. Καλός για το twitter ο τίτλος αλλά κενός ουσίας. Ο καλύτερος τρόπος να μην κάνεις κάτι για τη διαφθορά είναι να προσποιηθείς ότι κάνεις. Ο καλύτερος τρόπος για να μην αλλάξουν τα πράγματα είναι να φαίνεται ότι αλλάζουν.
Η Αρχή σχεδιάστηκε να είναι ένα σώμα με προληπτικές κυρίως παρεμβάσεις – ευπρόσδεκτες, βεβαίως πλην ανεπαρκείς ως προς την πάταξη. Είναι ένα σώμα, χωρίς ανακριτικές εξουσίες που θα ενταχθεί στο υφιστάμενο σύστημα «Εισαγγελέα – Αστυνομίας». Θα παραδίδει εκθέσεις όπως πράττουν οι Επίτροποι. Και, φυσικά, ο Εισαγγελέας, θα αποφασίζει εάν και εφόσον θα προχωρήσει περαιτέρω η εξέταση της υπόθεσης. Αυτή κυρίες και κύριοι θα είναι η Κυπριακή Αρχή κατά της Διαφθοράς! Τα δε πρόσωπα που θα απαρτίζουν την Αρχή θα διορίζονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, και η εμπειρία από προηγούμενους διορισμούς δικαιολογεί κάθε ανησυχία.
Κυρία Πρόεδρε , Κύριοι Συνάδελφοι,
Η πάταξη της διαφθοράς είναι μια ατελεύτητη διαδικασία – είναι στάση ζωής ,κουλτούρα, είναι η τήρηση αρχών ακεραιότητας στο δημόσιο βίο, ο σεβασμός των αρχών λογοδοσίας, η άτεγκτη και ενδελεχής διερεύνηση κάθε σκανδάλου ή υποψίας σκανδάλου χωρίς προσκόμματα, ακόμη είναι το καλό παράδειγμα που θα έπρεπε να ενσαρκώνουν οι αξιωματούχοι με τις συμπεριφορές τους. Στην Κύπρο δεν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ευκαιριακή αλλά θεσμοποιημένη διαφθορά! Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να ενισχύει την αποφασιστικότητα αυτού του Κοινοβουλίου για μια αποτελεσματική Αρχή κατά της Διαφθοράς με τις ανάλογες εξουσίες για να υλοποιήσει το έργο που αναμένει ο κάθε Πολίτης. Να πατάξει την πιο επικίνδυνη Διαφθορά για ένα κράτος δίκαιου – τη διαφθορά στα υψηλά δώματα των θεσμών, τη διαφθορά που αφορά σε αξιωματούχους του κράτους. Γι’ αυτό και οι εξουσίες της δεν θα έπρεπε να περιορίζονται αλλά, αντιθέτως, να διευρύνονται.
Η υπόθεση της καταδίκης σε φυλάκιση του πρώην βοηθού εισαγγελέα είναι νωπή άλλωστε στη μνήμη μας … Η αξία της Αρχής Κατά της Διαφθοράς θα φανεί στην αναμέτρησή της με το ηγετικό κατεστημένο, τους αξιωματούχους που εμπορεύονται τον Εθνικό μας πλούτο και την Εθνική μας αξιοπρέπεια για δικό τους πλουτισμό! Και αν δεν της δοθούν οι απαιτούμενες εξουσίες, θα καταλήξει να είναι μια επικοινωνιακή φούσκα. θα στηριζόμαστε αποκλειστικά και μόνο στο ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα για τιμωρία και πάταξη. Το ανέλεγκτο που ήδη συζητείται ποικιλοτρόπως.
Συνάδελφος απάντησε στις ανησυχίες μου παραπέμποντάς με στο Σύνταγμα, λες και είναι η πρώτη φορά που αυτή η Βουλή αποφάσισε Συνταγματικές αλλαγές όταν αυτές κρίθηκαν απαραίτητες. Διορθωτικές παρεμβάσεις σαφώς και πρέπει να γίνονται όπου αυτό επιβάλλεται.
Καιρός να αποδείξουμε ότι έχουμε όραμα για τον τόπο μας. Η χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει με ένα Σύνταγμα που εκ των γεγονότων καθίσταται ξεπερασμένο και κάθε άλλο παρά ενισχύει την ποιότητα Δημοκρατίας.
Η πραγματική ανεξαρτησία των θεσμών επιβάλλεται να διασφαλίζεται. Και η ποιότητα της Δημοκρατίας δεν ενισχύεται με διορισμούς πολιτικών συναλλαγών και αποφάσεις που λαμβάνονται από ένα και μόνο πρόσωπο.
Σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και η οικονομική αυτονομία θεσμών επιβάλλεται να διασφαλιστεί. Αυτό έγινε ήδη με τη Βουλή, τη Νομική Υπηρεσία, ενώ καθυστερούμε – γιατί άραγε; – την οικονομική αυτονομία της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. Οι ανεξάρτητοι θεσμοί δεν είναι ανέλεγκτοι σε μια δημοκρατία που λειτουργεί καλά. Διαθέτουν, όμως, τους απαραίτητους πόρους, διαφορετικά είναι απλώς διακοσμητικοί.
Αν λοιπόν πρέπει να αλλάξουμε το Σύνταγμα, να συνεργαστούμε και να το κάνουμε . Το Σύνταγμα μας δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας, έχουν χαθεί τα λεγόμενα «θεσμικά αντίβαρα» («check and balances») αφού σχεδιάστηκε στη βάση μια άλλης λογικής, αυτής του δικοινοτικού χαρακτήρα. Ο Πρόεδρος σήμερα, έχει αυτοκρατορικές εξουσίες – κάνει ό,τι γουστάρει, για να το πω λαϊκά. Στην περίπτωση του Νίκου Αναστασιάδη μάλιστα έφθασε στα χαμηλότερά δυνατά επίπεδα – από ανενδοίαστη δωροληψία μέχρι το βόλεμα ανθρώπων δίχως ικανότητες, ακεραιότητα και αιδώ. «Έπαιξε» ακόμα και με την δικαιοσύνη σε επίπεδο πολιτικών ανταλλαγμάτων, οδηγώντας τον τόπο σε απίστευτες περιπέτειες.
Δεν μπορεί η ποιότητα της Δημοκρατίας να στηρίζεται στην ηθική η την ανηθικότητα ενός και μόνο προσώπου ακόμα και αν αυτός είναι ο εκλελεγμένος πρόεδρος.
Η διαφάνεια είναι το ζητούμενο . Η πάταξη της διαφθοράς είναι η αναγκαιότητα.
Με το νέο χρόνο θα έχουμε ένα ακόμη ισχυρό όπλο το ενοποιημένο νομικό πλαίσιο της πρότασης νόμου που καταθέσαμε το 2016 μαζί με την Ευρωπαική Οδηγία του 2019 για προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, των πολιτών που δίνουν πληροφορίες με στόχο την Συμφέροντος.
Ελπίζω αυτό το σώμα να το περάσει ομόφωνα.
Με αυτή την αναφορά να ευχηθώ σε όλους Καλή χρονιά , καλές εργασίες με αποφασιστικότητα και επιμονή. Γιατί ο δρόμος δεν είναι εύκολος και είναι και αρκετά ολισθηρός, ιδιαίτερα όσο πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές. Και όταν η αντιπολίτευση επικρίνει την κυβέρνηση για θέματα διαφθοράς επισημαίνοντας τους κινδύνους που διατρέχει ο τόπος θα είναι μέγιστη πολιτική υποκρισία οι δυνάμεις της αντιπολίτευσής να μην επιτύχουν ακόμα και με υπερβάσεις να συνεννοηθούν και να διασφαλίσουν στον Κύπριο Πολίτη την πραγματική αλλαγή κουλτούρας και νοοτροπίας σε ζητήματα διακυβέρνησης . Άλλωστε οι μεγάλοι ηγέτες , στις υπερβάσεις κρίνονται ιδιαίτερα όταν τις κάνουν για το καλώς νοούμενο συμφέρον του τόπου τους.
Ευχαριστώ.