Ομιλία μέλους του Π.Γ. ΑΚΕΛ Τουμάζου Τσιελεπή, σε εκδήλωση της ομάδας The Left-GUE/NGL με θέμα «Το Κυπριακό πρόβλημα: Quo Vadis»
Κατά γενική παραδοχή, στο Κραν Μοντανά είχαμε φθάσει πολύ κοντά στην επίλυση των βασικών πτυχών του Κυπριακού, κάτι που θα καθιστούσε πλέον αναπόδραστη τη συνολική λύση. Έτσι εξηγείται και γιατί ο κ. Γκουτέρες στις εκθέσεις που υπέβαλλε στο Συμβούλιο Ασφαλείας πλην της τελευταίας επέμενε στη συνέχιση των διαπραγματεύσεων από το σημείο που είχαν μείνει. Αντιλαμβανόταν πλήρως ότι αν αυτό γινόταν αποδεκτό στην πράξη, θα μπορούσαμε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να καταλήξουμε στην πολυπόθητη λύση. Εισηγείτο μάλιστα αξιοποίηση του φυσικού αερίου ως κινήτρου για επιστροφή στις ράγες του Κρανς Μοντανά. Το ΑΚΕΛ, ως υπεύθυνο και σοβαρό κόμμα που εργάζεται με συνέπεια για λύση εντός του συμφωνημένου πλαισίου, υπέβαλε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ολοκληρωμένη πρόταση πριν από ένα σχεδόν χρόνο, η οποία όχι μόνο συνάδει με την εισήγηση του Γ.Γ. αλλά και την συγκεκριμενοποιεί.
Η πρόταση του ΑΚΕΛ υπηρετεί δύο βασικούς στόχους. Αρχικά, προτείνουμε όπως ακολουθηθούν συγκεκριμένα βήματα τα οποία μπορούν να πείσουν ότι είναι ειλικρινής η διακηρυγμένη ετοιμότητα της ελληνοκυπριακής πλευράς για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στη συμφωνημένη βάση λύσης δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα. Επειδή όντως αντιλαμβανόμαστε ότι στις παρούσες συνθήκες επιβάλλεται να δώσουμε σοβαρά κίνητρα ώστε να επαναφέρουμε τις συνομιλίες στις ράγες του Κραν Μοντανά, υποβάλαμε και την πρόταση για το φυσικό αέριο.
Η πρόταση για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων αρχίζει με υπογράμμιση της επιμονής μας σε λύση δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, όπως αυτή καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑ, χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Μπορεί αυτή η θέση να φαίνεται αυτονόητη αλλά ιδιαίτερα μέσα στις σημερινές συνθήκες αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αφού η μετά το Κρανς Μοντανά η Άγκυρα καθώς και η νέα τουρκοκυπριακή ηγεσία εμμένουν ουσιαστικά σε λύση δύο κρατών. Πιο συγκεκριμένα, θέτουν ως προϋπόθεση για επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας την αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας και ίσου διεθνούς στάτους στην τουρκοκυπριακή κοινότητα.
Περαιτέρω εκφράζουμε την ετοιμότητά μας να συνεχίσουμε τη διαπραγμάτευση από εκεί που είχε μείνει με την Κοινή Διακήρυξη του 2014, το Πλαίσιο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και τις συγκλίσεις. Θα ήταν μεγάλο λάθος η εγκατάλειψη του κεκτημένου των συνομιλιών αφού αυτό θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε νέες ατέρμονες συζητήσεις. Επαναβεβαιώνουμε ειδικότερα την ισχύ των συγκλίσεων που αφορούν στην πολιτική ισότητα και ειδικότερα την αποτελεσματική συμμετοχή τόσο στα όργανα όσο και στις αποφάσεις των ομοσπονδιακών οργάνων. Σε αυτές περιλαμβάνεται ρητώς η εκ περιτροπής προεδρία με διασταυρούμενη και σταθμισμένη ψήφο καθώς και η μία θετική τουρκοκυπριακή ψήφος για λήψη οποιασδήποτε απόφασης από το Υπουργικό Συμβούλιο. Έχει και αυτή η θέση βαρύνουσα σημασία αφού στην τουρκοκυπριακή κοινότητα είναι ισχυρή η εντύπωση ότι η ελληνοκυπριακή ηγεσία δεν αποδέχεται την πολιτική ισότητα και τις σχετικές συγκλίσεις. Αυτό άλλωστε είναι το επιχείρημα της τουρκικής πλευράς για την επιστροφή στη θέση για λύση δύο κρατών.
Τέλος, εκφράζουμε ετοιμότητα να υποβάλουμε στον κατάλληλο χρόνο γεφυρωτικές προτάσεις όχι για ήδη συμφωνημένες συγκλίσεις που πρέπει να γίνουν σεβαστές αλλά μόνο για τα εκκρεμούντα θέματα του Πλαισίου των Έξι Σημείων του Γ.Γ., με στόχο τη σύντομη κατάληξη σε στρατηγική συναντίληψη. Είναι αυτονόητο ότι αν επιτευχθεί αυτός ο στόχος η σύντομη συνολική διευθέτηση θα καταστεί αναπόδραστη.
Το δεύτερο σκέλος της πρότασής μας ξεκινά με επαναβεβαίωση των συγκλίσεων αναφορικά με το φυσικό αέριο και τις θαλάσσιες ζώνες. Σύμφωνα με αυτές, οι θαλάσσιες ζώνες θα συνιστούν ομοσπονδιακή αρμοδιότητα (συνεπώς, θέμα το οποίο θα συνδιαχειρίζονται οι δύο κοινότητες), οι φυσικοί πόροι επίσης θα αποτελούν ομοσπονδιακή αρμοδιότητα (στους οποίους εξ ορισμού περιλαμβάνεται το φυσικό αέριο), και ρυθμίζεται η κατανομή των ομοσπονδιακών εσόδων (στα οποία θα περιλαμβάνονται τα έσοδα από τους υδρογονάνθρακες). Δεν αρκεστήκαμε μόνο στις συγκλίσεις, αλλά λάβαμε υπόψη και την ανησυχία της τουρκοκυπριακής πλευράς ότι αυτές αφορούν μόνο το τι θα γίνεται μετά τη λύση και δεν προνοούν ο,τιδήποτε για πριν τη λύση. Ως εκ τούτου εισηγούμαστε με την κατάληξη σε στρατηγική συναντίληψη να συζητηθεί το ζήτημα της εμπλοκής των Τουρκοκυπρίων στα θέματα του φυσικού αερίου συναντώντας έτσι μια πάγια αξίωσή τους. Αυτό συνιστά ένα πολύ σημαντικό βήμα και κίνητρο για την τουρκοκυπριακή πλευρά. Ταυτόχρονα, η πρότασή μας ικανοποιεί και την ανησυχία της τουρκοκυπριακής κοινότητας αναφορικά με το μερίδιο που της αναλογεί από τα έσοδα του φυσικού αερίου. Στο παρελθόν είχαμε εισηγηθεί τη δημιουργία ενός escrow account στο οποίο, σε περίπτωση ροής εσόδων πριν τη λύση του Κυπριακού, να κατατίθεται το μερίδιο της τουρκοκυπριακής κοινότητας προκειμένου να της δοθεί αμέσως με τη λύση. Εκείνη η πρόταση αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία από την τουρκοκυπριακή πλευρά και ως εκ τούτου στην πρόταση του ΑΚΕΛ εισηγηθήκαμε όπως με τη λύση του Κυπριακού το ήδη υφιστάμενο Ταμείο, από το οποίο με παρέμβαση του ΑΚΕΛ δεν επιτρέπονται εκταμιεύσεις, μετατραπεί σε ομοσπονδιακό ταμείο υδρογονανθράκων.
Όσο αφορά τα κίνητρα προς την Τουρκία, λάβαμε σοβαρά υπόψη τις θέσεις της όπως τις εξέφραζε άτυπα την εποχή που διεξάγονταν διαπραγματεύσεις, δηλαδή πριν τη διάσκεψη του Κρανς Μοντανά. Εισηγούμαστε όπως μετά την συνολική διευθέτηση του Κυπριακού η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Κύπρου και η Τουρκία αρχίσουν διαπραγμάτευση με στόχο την οριοθέτηση της ΑΟΖ στη βάση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Διευκρινίζουμε μάλιστα ότι ανεξαρτήτως της πορείας των διαπραγματεύσεων για οριοθέτηση, μετά την θέση σε ισχύ της συμφωνίας για συνολική διευθέτηση του Κυπριακού η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Κύπρου και η Τουρκία θα αρχίσουν συνομιλίες για σύναψη αμοιβαία επωφελούς συμφωνίας αναφορικά με την όδευση αγωγού φυσικού αερίου προς την Τουρκία, εφόσον υπάρχει πρόσφορο έδαφος από οικονομικής και τεχνικής σκοπιάς (είτε αφορά δική της χρήση είτε μεταφορά προς άλλους προορισμούς). Καταληκτικά, σημειώνουμε ότι με τη συνολική διευθέτηση του Κυπριακού η ομοσπονδιακή Δημοκρατία δεν θα φέρει οποιαδήποτε προσκόμματα στη συμμετοχή της Τουρκίας στους ευρύτερους ενεργειακούς σχεδιασμούς στην περιοχή.
Ασφαλώς δεν μπορεί να εγγυηθεί κανείς ότι αν οι προτάσεις μας γίνουν αποδεκτές και υποβληθούν από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη η Τουρκία και ο κ. Τατάρ θα συνεργαστούν για επανέναρξη των ουσιαστικών διαπραγματεύσεων και για κατάληξη σε λύση εντός του συμφωνημένου πλαισίου. Τουλάχιστον, όμως, θα πιεστούν προς αυτή την κατεύθυνση αφού αν δεν το πράξουν θα μείνουν εκτεθειμένοι.
Αν όλοι δώσουμε το αναγκαίο βάρος στην πρόταση του ΑΚΕΛ, που το μόνο που κάνει είναι να συγκεκριμενοποιεί επίμονες και παραγωγικές εισηγήσεις του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, μπορούμε να ευελπιστούμε ότι θα υπάρξει προοπτική διάρρηξης του σημερινού αδιεξόδου. Αυτός είναι ο πιο ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί το ντελίριο αδιαλλαξίας της Τουρκίας. Αυτό δεν μπορούν να το επιτύχουν οι λεγόμενες νέες ιδέες που προβάλλονται τόσο εσωτερικά όσο και από τρίτους. Αυτές οι ιδέες αχρηστεύουν βασικές συγκλίσεις που χρειάστηκαν δεκαετίες για να επιτευχθούν και στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου νέες. Αντίθετα, μας παίρνουν τουλάχιστον είκοσι χρόνια πίσω και αν τελικά επικρατήσουν θα μας σύρουν στις ατέρμονες συζητήσεις του παρελθόντος.
