–Αισθάνομαι απογοήτευση μπορώ να πω, όχι γιατί έφυγα, ή, όπως λένε διάφοροι, ότι τάχα απέτυχα. Αισθάνομαι απογοήτευση για την κατάντια της πολιτικής μας ζωής, η οποία αντί να αναδομείται και να αναπτύσσεται, κατά τη δική μου εκτίμηση, πέφτει πολύ χαμηλά, φθείρεται. Οι διάφορες σκοπιμότητες και οι προσωπικές ατζέντες μας έχουν οδηγήσει σε κρίση όχι μόνο οικονομική και πολιτική, αλλά και κρίση θεσμών και αξιών. Και αυτό ασφαλώς είναι το χειρότερο παράδειγμα, το οποίο πρέπει να αποφεύγει η νεολαία αντί να μιμείται. Έγιναν αρκετές προσπάθειες, σεμνύνομαι να πω, για να εισαγάγουμε ανθρωπιά στην πολιτική, μία ευαισθησία για την πορεία του απλού ανθρώπου, για την αξιοπρεπή διαβίωσή του, για τη μόρφωσή του, για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις όπως ήταν και είναι η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, για δομικές αλλαγές στη ζωή μας. Δυστυχώς, βρέθηκαν ενώπιόν μας και άνθρωποι και δυνάμεις των μεγάλων και ιδιοτελών συμφερόντων, κοντόφθαλμες δυνάμεις, οι οποίες στήριξαν πολιτικές και βοηθήθηκαν, πρέπει να πω, από διάφορους θεσμούς, δεν λέω στο σύνολό τους, αλλά είναι ηλίου φαεινότερον νομίζω ότι διάφορα Μέσα Ενημέρωσης διαδραμάτισαν έναν αντιδημοκρατικό ρόλο. Δημοκρατία σημαίνει διάλογος, να ακούγονται όλες οι απόψεις. Και έγινε προσπάθεια να πνιγούν οι απόψεις εκείνων, οι οποίοι αναδείχθηκαν στην εξουσία με την ψήφο του λαού. Και πνίγηκαν. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Η Κύπρος σήμερα, πέρα από την οικονομική κρίση, βασανίζεται και από κρίση θεσμών και αξιών και αυτό για μένα είναι θλιβερό. Είναι και πρόκληση για συνέχιση ενός αγώνα βέβαια για ενδυνάμωση, σχεδόν, αναδημιουργία, των θεσμών και των αξιών.

–Νιώθετε ότι έκλεισε πρόωρα ή άδικα ο πολιτικός σας κύκλος, σε προσωπικό επίπεδο;
–Το θέμα δεν είναι το πρόσωπο. Τα πρόσωπα έρχονται και παρέρχονται, το θέμα είναι ταξικοπολιτικό και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ποια τάξη, ποιες δυνάμεις επικρατούν. Και αυτή την ώρα σε παγκόσμια κλίμακα επικρατεί η μεγάλη αστική τάξη, η οποία είναι ο φορέας του νεοφιλελευθερισμού και η οποία έχει μεταγγίσει και στην Κύπρο με το ζόρι τη δική της βούληση.

–Καλώς ή κακώς, αυτός είναι ο κόσμος μας.
–Κακώς είναι. Τον κόσμο, όπως έλεγε και ο Μαρξ, δεν αρκεί να τον εξηγούμε, το θέμα είναι να τον αλλάξουμε. Και η πάλη θα συνεχιστεί. Έχουμε ιστορική οπισθοδρόμηση. Σίγουρα αυτή την ώρα η Ιστορία είναι έγκυος, η εγκυμοσύνη μπορεί να είναι οδυνηρή και μακρόπνοη, αλλά δεν μπορεί παρά να υπάρξει γέννα και αυτό που θα γεννηθεί θα είναι υγιές.

–Αν υπήρχε η δυνατότητα να γυρίσουμε πίσω τον χρόνο τι θα κάνατε; Ή τι δεν θα κάνατε;
–Κατ’ αρχάς πρέπει να πω ότι ατυχήσαμε. Η δική μας κυβέρνηση είχε πάρει μέτρα για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, η οποία είναι παγκόσμια, παρ’ όλο που στην Κύπρο παρουσιάζεται ως απότοκο της πολιτικής της κυβέρνησής μας. Εάν μπορούσαν θα μας έλεγαν ότι εμείς προκαλέσαμε την παγκόσμια οικονομική κρίση. Έγινε τόση πλύση εγκεφάλου, που έβαλαν παρωπίδες στον κόσμο, ώστε να μη βλέπει τι γίνεται πανευρωπαϊκά, παγκόσμια, τι γίνεται στον χώρο της Ευρωζώνης.

–Να σας διακόψω για να σας υπενθυμίσω τη γνωστή σας δήλωση, η οποία συζητείται μέχρι σήμερα, ότι η κρίση δεν θα άγγιζε την Κύπρο.
–Είχα πει ότι την Κύπρο δεν την άγγιζε η κρίση με την εξής έννοια. Θυμάστε ότι με την κρίση, η οποία προήλθε από τη χρεοκοπία των Lehman Brothers, γινόταν λόγος για τοξικά προϊόντα. Η Κύπρος δεν είχε επενδύσεις σε τοξικά προϊόντα την εποχή εκείνη και αυτό εννοούσα. Όμως είχα προσθέσει κάτι το οποίο αποσιωπάται. Η δήλωσή μου είναι εκεί. Και λέει ότι «εάν χρειαστεί θα πάρουμε μέτρα». Και πήραμε μέτρα. Και το 2008 και το 2009 και το 2010 πήραμε μέτρα, τα οποία μάλιστα εξήρε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως σωστά μέτρα, για την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του δημόσιου χρέους. Ούτε το δημοσιονομικό έλλειμμα ούτε και το δημόσιο χρέος ήταν το πρόβλημά μας, δεν είναι αυτά που προκάλεσαν την κρίση στην Κύπρο. Το 2011 η Κύπρος είχε ανάπτυξη. Και το δημόσιο χρέος ήταν πολύ πιο κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Το 2012, όταν ήρθαν εδώ οι διάφοροι παράγοντες της Ε.Ε. και του ΔΝΤ, για την κυπριακή προεδρία της Ε.Ε. είχα ρωτήσει όλα τα ηγετικά αυτά στελέχη, Λαγκάρντ, Μπαρόζο, Ρομπάι, Ντράγκι, Γιούνκερ, κατά πόσον θα μας ζητούσαν να ενταχθούμε στον Μηχανισμό Στήριξης, εάν δεν είχαμε το πρόβλημα των τραπεζών. Αυθόρμητα όλοι μου απάντησαν «ασφαλώς όχι» και μας υπέδειξαν ότι απλώς στο τέλος του χρόνου θα μας γίνονταν κάποιες παρατηρήσεις. Αυτή είναι η πραγματικότητα, την οποία όλοι, ή σχεδόν όλοι αποσιώπησαν και διαστρέβλωσαν.

–Δεν υπήρξαν λανθασμένοι χειρισμοί;
–Ατυχήσαμε στο εξής: Εμείς, βεβαίως και με τη δική μου συγκατάθεση, θα πρέπει να ομολογήσω, είχαμε κληρονομήσει τον υπεύθυνο για την εποπτεία των τραπεζών, τον κύριο Ορφανίδη. Τα ονόματα δεν είναι το θέμα, αλλά εν πάση περιπτώσει. Και λέω και με τη δική μου συγκατάθεση, γιατί η συνεργασία μου τότε με τον αείμνηστο Τάσσο Παπαδόπουλο ήταν πολύ στενή και τα κουβεντιάζαμε αυτά τα ζητήματα. Όταν θα διόριζε διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας μου ανέφερε δύο ονόματα και το ένα ήταν του Ορφανίδη, τον οποίο γνώριζα. Και ένεκα καταγωγής, αριστερής οικογενειακής καταγωγής, εγώ είπα τον Ορφανίδη και τον διόρισε ο Τάσσος Παπαδόπουλος. Βεβαίως, είχε άγνοια και εκείνος και εγώ ότι όταν σπούδασε στις ΗΠΑ φαίνεται ότι τον είχαν προετοιμάσει κατάλληλα για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, οι οποίες είναι καταστροφικές, οι πολιτικές της λιτότητας.

–Και ο υπουργός Οικονομικών που διορίσατε έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ.
–Θέλω να τον υπερασπιστώ λίγο τον Χαρίλαο. Ο κ. Σταυράκης δεν ήταν φορέας λιτότητας και νεοφιλελεύθερης πολιτικής.

–Δεν τον αφήνατε όμως, του ζητούσατε να ασκήσει τη δική σας πολιτική.
–Βεβαίως, ήταν αφοσιωμένος στο πρόγραμμα διακυβέρνησης και εκτιμούσε πολύ τον Πρόεδρο. Ήταν ένας πολύ στενός συνεργάτης. Και όταν ερχόντουσαν οι διάφοροι υπουργοί με προτάσεις, λογικές πρέπει να πω, για εφαρμογή του προγράμματος, το οποίο ήταν φιλολαϊκό, ο Χαρίλαος σε μερικές περιπτώσεις προσπαθούσε να χαλιναγωγήσει ώστε να μη βγούμε από τους όρους της Ε.Ε. Κατά τα άλλα δεν έφερνε νεοφιλελεύθερες προτάσεις, παρ’ όλο ότι ήταν τραπεζίτης. Νομίζω είναι παρεξηγημένος.

–Ανέφερα ως παράδειγμα τον κ. Σταυράκη για να απαντήσω στο σημείο που θίξατε ως μειονέκτημα κατά του κυρίου Ορφανίδη, το γεγονός ότι σπούδασε στις ΗΠΑ. Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις.
–Όχι, δεν του καταλογίζω κάτι επειδή σπούδασε στις ΗΠΑ. Πολλοί σπούδασαν στις ΗΠΑ και οι άνθρωποι έγιναν ακόμη πιο αποφασιστικοί στην υπεράσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης και φιλολαϊκών πολιτικών. Απλώς το είπα υπό την έννοια ότι ο κ. Ορφανίδης προέρχεται από μία αριστερή οικογένεια και θα ανέμενε κανένας ότι δεν θα ήταν τόσο βέρος υπέρ της πολιτικής της λιτότητας. Διότι, θα πρέπει να σας πω, ότι οι πρώτες συναντήσεις που είχα μαζί του με εξέπληξαν. Και, ειρήσθω εν παρόδω, έκανα πολλές συναντήσεις με τον κ. Ορφανίδη.

–Σας εξέπληξαν θετικά ή αρνητικά;
–Αρνητικά. Διότι η πρώτη κουβέντα που μου είπε ήταν «παράτα τον δέκατο τρίτο μισθό, πρέπει να διώξεις χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους, η ΑΤΑ είναι καταστροφή, δεν είναι σύγχρονα πράγματα αυτά» και αντιλαμβάνεσθε με εξέπληξε. Του απάντησα ότι ουσιαστικά θέλει, εάν εφαρμόσω τη δική του συνταγή, να αυτοαναιρεθώ και να αναιρέσω τους αγώνες του Λαϊκού Κινήματος 80 και τόσων χρόνων, αγώνες στους οποίους πήρε μέρος και ο πατέρας του, ως εκπαιδευτικός και πρόεδρος της ΟΛΤΕΚ.

–Δεν μας είπατε κύριε Πρόεδρε τι θα αλλάζατε αν μπορούσατε.
–Θα ήμουν πιο αυστηρός θα έλεγα.

–Και καχύποπτος;
–Και καχύποπτος. Εδώ υπάρχουν ορισμένα πράγματα που κάποιοι επιμένουν να μη βλέπουν. Είμαστε μέλος της Ευρωζώνης. Η εποπτεία των τραπεζών δεν είναι ευθύνη των κυβερνήσεων, αλλά των εθνικών Κεντρικών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αν μπορούσα να το αλλάξω αυτό, θα το άλλαζα. Γιατί ήμουν στα μαχαίρια με τον κ. Ορφανίδη; Διότι συζητήσαμε εκατό φορές, μου έστειλε άλλες τόσες επιστολές, ουδέποτε, σε κανένα έγγραφο και σε καμιά συζήτηση δεν αναφέρθηκε στις τράπεζες. Ουδέποτε μου είπε ότι οι τράπεζες κάνουν επεκτατική πολιτική και όταν άρχισε το ΕLA για τη Λαϊκή ουδέποτε μου το είπε. Και πού πήγαιναν τα λεφτά από τον ELA της Λαϊκής; Πήγαιναν στην Ελλάδα και γίνονταν επενδύσεις αλλού και χωρίς διασφαλίσεις. Αυτά τα απέκρυβε. Και τώρα δεν τα λέει. Μίλησε ως μάρτυρας σε αυτή την περιβόητη Επιτροπή. Είπε ότι προειδοποίησε τον Πρόεδρο για την κατάσταση στις τράπεζες; Ποτέ. Και το πρόβλημά μας είναι η κατάσταση στις τράπεζες. Έχει συναινέσει στη μετεξέλιξη της Marfin Λαϊκής από ελληνική τράπεζα σε κυπριακή και δεν μας είπε τίποτε. Και αυτό είναι εγκληματικό, γιατί χάσαμε αμέσως 4,1 δισ. και άλλα 4 δις. από τις τράπεζες, να λοιπόν, που είναι το πρόβλημα.

Απέφευγα την Τρόικα όπως ο διάβολος το λιβάνι

«Καθυστέρησαν συνειδητά την υπογραφή του Μνημονίου και περίμεναν να έρθει ο δικός τους άνθρωπος».

–Πέσατε έξω με τον κύριο Ορφανίδη. Ο Πανίκος Δημητριάδης είναι καλός κεντρικός τραπεζίτης;
–Ο άνθρωπος έχει καλή βούληση. Από εκεί και πέρα βρέθηκε κι αυτός σε έναν χώρο με χίλια δύο προβλήματα και με πολλά τετελεσμένα, τα οποία είναι υποχρεωμένος να διαχειριστεί. Δηλαδή το νέο Μνημόνιο υπεγράφη εν αγνοία του.

–Πάντως, ο ίδιος είναι υπέρ του Μνημονίου.
–Έχω διαφορετικές εκτιμήσεις από τον κύριο Δημητριάδη γι’ αυτό το θέμα.

–Για τη δήλωσή του ότι μπήκε στον αναπνευστήρα η Λαϊκή μέχρι τις προεδρικές εκλογές, τι έχετε να πείτε;
–Δεν συμφωνώ με αυτή του τη δήλωση με την οποία υπαινίσσεται ότι εμείς τη θέσαμε στον αναπνευστήρα. Από το καλοκαίρι του 2012, όταν έμαθα ότι ανέβαινε η παροχή βοήθειας από τον ELA, είχα πει στον κ. Δημητριάδη και στον κ. Σιαρλή να μου πουν ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις, εάν εμείς οι ίδιοι διαλύαμε τη Λαϊκή Τράπεζα.

–Τελικά ήταν λάθος που δεν έκλεισε η Λαϊκή;
–Πιστεύω πως ναι. Έπρεπε να ληφθούν μέτρα, αλλά και πάλι δεν ήταν θέμα της κυβέρνησης να διατάξει το κλείσιμο της Λαϊκής.

–Τι σας είχαν πει τότε;
–Ο Κεντρικός Τραπεζίτης, αλλά και ο υπουργός Οικονομικών απάντησαν ότι θα είχε καταστροφικές συνέπειες, αν αφήναμε την τράπεζα να κλείσει, και ότι θα χρειαζόμασταν επτά δισεκατομμύρια για τις εγγυημένες καταθέσεις. Και τώρα θέλουμε δέκα. Και με ποιον τρόπο θα εξοφλήσουμε αυτά τα δέκα; Με ίδιους πόρους. Εγώ ποτέ δεν συζήτησα να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με ίδιους πόρους. Και πρέπει με αυτή την ευκαιρία να σας πω, που λένε ότι καθυστέρησα να απευθυνθώ στον Μηχανισμό, ότι εγώ προσπάθησα να αποφύγω την Τρόικα. Ένας αριστερός άνθρωπος κατανοεί πλήρως τι σημαίνει Τρόικα και πολιτικές λιτότητας και προσπαθεί να την αποφύγει όπως ο διάβολος το λιβάνι. Ασφαλώς. Και γι’ αυτό έστελνα επιστολές στον Πρόεδρο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και έστειλα και δύο-τρεις αποσταλμένους. Έστειλα επιστολές και στον Πρόεδρο Πούτιν και τον πρωθυπουργό Μεντβέντεφ και είχα δύο τηλεφωνικές επικοινωνίες με τον Πούτιν και ζητούσα επτά δισεκατομμύρια νέο δάνειο για να αποφύγουμε την Τρόικα. Και του εξηγούσα τους λόγους για τους οποίους ήθελα να αποφύγω την Τρόικα, αλλά δυστυχώς θεληματικά ή άθελα έχουν ξεγελάσει και τον Πούτιν.

–Γιατί;
–Μου είπε «βρείτε τα μεταξύ σας», δηλαδή με τους Ευρωπαίους «και εμείς θα σας βοηθήσουμε». Μου υποσχέθηκε να βοηθήσει, αλλά το «βρείτε τα τι σημαίνει»; Σημαίνει Μνημόνιο. Εγώ ήθελα να αποφύγω το Μνημόνιο.

–Δεν το αποφύγατε όμως.
–Δεν το αποφύγαμε, αλλά το Μνημόνιο στο οποίο εμείς καταλήξαμε ήταν ίσως το πιο χαλαρό μνημόνιο που υπέγραψε ποτέ χώρα που απευθύνθηκε στο Μηχανισμό.

–Γιατί καθυστέρησε η υπογραφή του;
–Το καθυστέρησαν συνειδητά, διότι ήμασταν και κοντά στις εκλογές. Έβλεπαν και τις δημοσκοπήσεις και θεωρούσαν ότι θα έρθει ο δικός τους άνθρωπος. Και ήρθε ο δικός τους άνθρωπος, ο οποίος λίγο πριν από τις εκλογές μας είπε ότι έχει φίλους στην Ευρώπη και θα εξασφαλίσει δάνεια από δύο χώρες και θα λύσει τα προβλήματα του χρέους, αλλά στο τέλος πήγε ο ίδιος στο Eurogroup και υπέγραψε το Μνημόνιο. Το μνημόνιο που προβλέπει ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με ίδιους πόρους και όχι μόνο.

–Εκείνη την κρίσιμη ώρα κατά την οποία είτε θέλουμε δάνειο, είτε ζητούμε στήριξη για το φυσικό αέριο ή ο μη γένοιτο συμβεί ένα σοβαρό επεισόδιο στην κυπριακή ΑΟΖ, έχει ο Πρόεδρος της Κύπρου τη δύναμη, τις διασυνδέσεις, να σηκώσει το τηλέφωνο και να στηρίζεται σε βοήθεια από το εξωτερικό από τους φίλους μας;
–Επί δικής μας διακυβέρνησης, ο Πρόεδρος της Κύπρου με μία πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, πέτυχε να αναπτύξει σχέσεις με όλες τις χώρες και ειδικότερα με τις χώρες-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, με τις μεγάλες χώρες. Είναι γι’ αυτό που εμείς θωρακίσαμε την Κύπρο από πιθανές ακραίες ενέργειες της Τουρκίας. Προχωρήσαμε θαρραλέα στην ανεύρεση των υδρογονανθράκων στο οικόπεδο 12, προχωρήσαμε να κάνουμε συμβόλαια με άλλες εταιρείες για άλλα οικόπεδα, χωρίς η Τουρκία να μπορέσει να δημιουργήσει κρίση. Γιατί άραγε; Διότι οι σχέσεις που είχαμε αναπτύξει ήταν μία εγγύηση του κυριαρχικού δικαιώματός μας να αξιοποιήσουμε τον πλούτο που βρίσκεται στην ΑΟΖ της Κύπρου. Και αυτό έγινε ξεκάθαρο από όλες τις χώρες-μόνιμα μέλη του Σ.Α. και των Ηνωμένων Εθνών και όχι μόνο. Κατά συνέπεια, σήκωσα πολλές φορές το τηλέφωνο και έκανα περί τα 90 ταξίδια στη διάρκεια της θητείας μου, με στόχο ακριβώς και να προωθήσω λύση του Κυπριακού, αλλά και για να διασφαλίσω κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Δεν μετάνιωσα που δεν παραιτήθηκα

Θα ήμουν ρίψασπις, αν έφευγα την ώρα της μεγάλης δοκιμασίας μετά το Μαρί – Πέρασε από τη σκέψη μου η παραίτηση, αλλά σκέφτηκα τα παραπίσω

–Στις 11 Ιουλίου 2011 ήταν προγραμματισμένη σύσκεψη στο Προεδρικό για λήψη μέτρων για την οικονομία, μετά από την επίσκεψή σας στη Γενεύη για συνάντηση με τον γ.γ. του ΟΗΕ και τον Έρογλου. Έγινε το ατύχημα και μας πήρε πίσω. Πιστεύετε ότι θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα αν δεν συνέβαινε το κακό;
–Ριζικά διαφορετικά, πιστεύω, όχι. Διότι οι διεθνείς οίκοι δεν ήταν τότε που μας έκλεισαν τον δρόμο για εξωτερική δανειοδότηση, ήταν από προηγουμένως.

–Ναι, αλλά χάθηκε πολύτιμος χρόνος, ήταν και το όλο πολιτικό κλίμα που δημιουργήθηκε.
–Βεβαίως μας πήρε πίσω. Τo πολιτικό κλίμα ήταν καταστροφικό. Έτσι κι αλλιώς πριν γίνει η έκρηξη στο Μαρί, η αντιπολίτευση, ακόμα και κόμμα της συμπολίτευσης, έκανε αντιπολίτευση με τον κ. Νικόλα Παπαδόπουλο στην πρώτη γραμμή, πήρε τις αποφάσεις της να μας εξοβελίσει πάση θυσία. Και αυτό διέλυε την οποιαδήποτε αντικειμενικότητα και την όποια προσπάθεια συνεργασίας. Εάν θυμάστε εγώ έκανα πολλές εκκλήσεις, ένεκα του Κυπριακού και της κρίσης, για ενότητα. Και η απάντηση ήταν μία επαναλαμβανόμενη στεγανή απάντηση: «Εξαρτάται από τον Πρόεδρο». Αμέσως μετά το Μαρί, πέραν του ότι οργανώθηκαν οι λεγόμενοι αγανακτισμένοι να είναι έξω από το Προεδρικό νυχθημερόν, πολιτικές δυνάμεις, μη εξαιρουμένου και του Προέδρου της Βουλής, ζήτησαν την παραίτηση του Προέδρου. Και ο κύριος Αναστασιάδης το έκανε αυτό. Δημιουργήθηκε μία κατάσταση την οποία, όταν σκέφτομαι, θεωρώ ότι ήταν μία προσπάθεια εξόντωσης.

–Σε ανθρώπινο επίπεδο πέρασε από το μυαλό σας η σκέψη να αποχωρήσετε;
–Βεβαίως και πέρασε από το μυαλό μου αυτή η σκέψη, αλλά σκέφτηκα και τα παραπίσω.

–Στην πρώτη σύσκεψη που έγινε στο Προεδρικό, αμέσως μετά το Μαρί, φέρεστε να είπατε σε συνεργάτες σας ότι το κακό είναι τόσο μεγάλο ώστε να πάμε όλοι σπίτι μας». Ήταν ένα ξέσπασμα της στιγμής;
–Εγώ δεν είχα αποφασίσει ότι θα παραιτούμουν, διότι έπρεπε να ζυγίσουμε μαζί με το κόμμα, διότι ήμουν ως πρόσφατα τότε ο γ.γ. του ΑΚΕΛ και ό,τι έκανα το έκανα γενικά σε συνεργασία με το ΑΚΕΛ και με τα υπόλοιπα κόμματα της συμπολίτευσης τότε, αλλά με το ΑΚΕΛ φυσιολογικά. Είχα ζυγίσει τις επιπτώσεις μιας παραίτησης. Διότι στο τέλος, εκείνοι που με καλούσαν να παραιτηθώ, θα μπορούσαν να με χαρακτηρίσουν ρίψασπι την ώρα της μεγάλης κρίσης και της μεγάλης δοκιμασίας. Γιατί ήταν μία φοβερή δοκιμασία πραγματικά. Η έκρηξη και οι επιπτώσεις της. Γι’ αυτό παρόλη την πίεση, ψυχική και πολιτική, αποφάσισα να μείνω στις επάλξεις. Και να συνεχίσω να δίνω τη μάχη.

–Το μετανιώσατε;
–Όχι, όχι. Ακούστηκαν και κάποιες σκέψεις και σκόρπιες απόψεις αντί να μπούμε στον Μηχανισμό, να παραιτηθώ για να αποφύγουμε να συζητήσουμε καν θέμα ένταξης στον Μηχανισμό, γιατί θα ήταν κάτι επώδυνο και θα απευχόταν κάποιος από εμάς να ζήσει ή να υπογράψει. Αρνήθηκα, νομίζω θα ήταν κάτι σαν…

–Υπεκφυγή.
–Όχι υπεκφυγή, κάτι χειρότερο.

-Ανέντιμο, ανεύθυνο;
–Ναι. Ανέντιμο θα έλεγα και ανεύθυνο. Την ώρα της μεγάλης δοκιμασίας να τα παρατάς και να φεύγεις. Θα ήταν κάτι σαν λιποταξία.

–Μετά το πόρισμα Πολυβίου πέρασε από το μυαλό σας η σκέψη για παραίτηση;
–Όχι. Μετά το πόρισμα του Πολυβίου, πρέπει να πω ότι πείσμωσα.

–Γιατί;
–Διότι ήταν άδικο το πόρισμα του Πολυβίου, καθόλου αντικειμενικό.

–Νιώθετε ότι σας παγίδευσε ο κ. Πολυβίου;
–Ναι, μάλιστα, με παγίδευσε. Θα σας πω το εξής και είναι η πρώτη φορά που το λέω, αλλά αισθάνομαι ότι μπορώ να το πω. Για λόγους σκοπιμότητας και τάξεως δεν μίλησα ποτέ με τον κύριο Πολυβίου μετά που διορίστηκε για τα γεγονότα στο Μαρί. Έπαιρνε ο ίδιος συνεργάτες μου και τους έλεγε «πείτε στον Πρόεδρο να μην ανησυχεί. Εγώ εκτιμώ τον Πρόεδρο, αγαπώ τον Πρόεδρο». Όταν ένας συνεργάτης μου, μου είπε ότι ήθελε να μιλήσει με κάποιον της επιτροπής Πολυβίου, του το απαγόρευσα. Τελικά μίλησε. Εκείνος ο συνεργάτης του Πολυβίου το μετέφερε στον κ. Πολυβίου, ο οποίος πήρε τον συνεργάτη μου τηλέφωνο, τέσσερις-πέντε ημέρες προτού δώσει την ετυμηγορία του, το περιβόητο πόρισμα και είπε, «πείτε στον Πρόεδρο να μην ανησυχεί». Προσέξτε.

–Ανησυχούσατε;
–Να πω ότι δεν ανησυχούσα θα ήταν λάθος, δεν θα έλεγα την πραγματικότητα, αλλά από την άλλη γνώριζα ότι έκανα ό,τι μπορούσα και στηρίχθηκα στις διαβεβαιώσεις των ειδικών, των στρατιωτικών, των ειδημόνων, για να διαφυλαχθεί όσο γίνεται καλύτερα το φορτίο από το πλοίο. Μετά από πολλές διαβεβαιώσεις ότι θα μπορούσαμε να τα φυλάξουμε ακόμη και έξω από το Προεδρικό, διότι είχαν μετακινηθεί στην Παλώδια τα εμπορευματοκιβώτια που περιείχαν εκρηκτικά και έμειναν μόνο όσα δεν εκρήγνυνται. Αυτό μου έλεγαν οι ειδήμονες. Και μου είπαν, μάλιστα, ότι μπορούμε να τα φυλάξουμε έξω από το Προεδρικό.

–Γιατί δεν δεχθήκατε το πόρισμά του;
–Ήλθε να μου παραδώσει το πόρισμά του. Μπήκε, με φίλησε σταυρωτά τρις, μου είπε «σε αγαπώ πολύ, κύριε Πρόεδρε, σε ψήφισα και εγώ και η σύζυγός μου και θα σε ξαναψηφίσω». Τι να σας πω άλλο;

–Τι ελέχθη στη συνάντησή σας;
–Συνεχίζοντας, μου είπε «σου απονείμω ευθύνες» και ότι είχα τρεις επιλογές. Η μία να απορρίψω ασυζητητί το πόρισμα, η άλλη να το απορρίψω αλλά να συζητήσω ορισμένα πράγματα, αλλά και η τρίτη επιλογή, την οποία μου εισηγήθηκε να υιοθετήσω, είναι να πω «ευχαριστώ τον κύριο Πολυβίου για το πόρισμα, δεν συμφωνώ ότι έχω ποινικές ευθύνες, δέχομαι ότι έχω πολιτική ευθύνη, ότι έχω λειτουργήσει με καλή βούληση και δεν παραιτούμαι». Μου είπε «θα φύγω από εδώ, θα κάνω δημοσιογραφική διάσκεψη σε χαμηλούς τόνους». Όλα αυτά ενώπιον μαρτύρων αγαπητέ μου. Έφυγε, έκανε δημοσιογραφική διάσκεψη, επί 55 λεπτά λοιδορούσε τον Πρόεδρο. Και τι δεν είπε ο άνθρωπος και στο τέλος της ημέρας ακόμη και μέχρι τώρα παίρνω μηνύματα από τον κύριο Πολυβίου ότι «εκτιμώ τον Πρόεδρο». Ο νοών νοείτω. Τι να πω; Δεν είχα τίποτα προσωπικό με τον κ. Πολυβίου, ούτε και έχω.

–Ήταν δική σας επιλογή ο διορισμός του;
–Όχι, ήταν επιλογή του τότε γενικού εισαγγελέα Πέτρου Κληρίδη, τον οποίο εμπιστεύτηκα, διότι, να σου πω την αλήθεια, του είχε πλέξει το εγκώμιο.

–Ήταν λάθος που δεχθήκατε;
–Θεωρώ ότι ήταν λάθος μου να δεχθώ να είναι μονομελής η Επιτροπή. Το παραδέχομαι. Θα μπορούσε να είναι τριμελής.

Η χειραφέτηση του ΑΚΕΛ και ο παραγοντισμός 

Δεν έχω κάτι για να ντρέπομαι, Είμαι περήφανος για ό,τι έχω προσφέρει όλα αυτά τα χρόνια, με τις καλύτερες προθέσεις.

Ήταν λάθος της ηγεσίας του κόμματος, όταν προεκλογικά δεν παρουσιάσαμε το έργο της κυβέρνησης.

–Να περάσουμε στα κομματικά, κύριε Πρόεδρε, και ειδικότερα στο ΑΚΕΛ. Αναγνωρίζετε ότι το κόμμα σας δέχεται πίεση εξαιτίας των επιδόσεων της προεδρίας σας;
–Δέχεται πίεση εξαιτίας της προσπάθειας να μηδενιστεί το έργο της δικής μας κυβέρνησης, το οποίο ήταν πολυσχιδές. Έργο πάνω στο οποίο θα κτίσουν πολλοί και στο μέλλον, διότι λύσαμε δομικής φύσεως ζητήματα. Είναι όλα εδώ καταγεγραμμένα (σημ. Ο κ. Χριστόφιας μας δίνει ένα βιβλιαράκι στο οποίο καταγράφεται ο απολογισμός της προεδρίας του). Μηδενίστηκαν τα πάντα, διότι ελέγχονται αρκετά Μέσα Επικοινωνίας και γίνεται το άσπρο μαύρο και δημιούργησαν ένα πέπλο ότι η κυβέρνηση Χριστόφια ήταν καταστροφική. Δεν θέλω να κατηγορήσω κανένα κόμμα και κανέναν πολιτικό παράγοντα. Θέλω όμως να πω ότι ο κ. Αναστασιάδης δεν θα εκλεγόταν, έστω και αν είχε την υποστήριξη του ΔΗΚΟ, εάν στον δεύτερο γύρο η ηγεσία της ΕΔΕΚ και ο κ. Λιλλήκας έκαναν αυτό που έπρεπε να κάνουν. Να ψηφίσουν τον κ. Μαλά, που δεν το έπραξαν όμως. Πιστεύω ότι η δική μου διακυβέρνηση θα δικαιωθεί στην πορεία. Αυτή την ώρα είναι δύσκολο να δεχθεί αρκετός κόσμος να απαλλαγεί από τη σύγχυση που έχει δημιουργήσει η αντιπολίτευση και η σημερινή κυβέρνηση. Είναι εντελώς άδικο να λέει κάποιος ότι το Μνημόνιο που υπόγραψε η κυβέρνηση του κ. Αναστασιάδη είναι εκείνο που δεχθήκαμε εμείς. Είναι άδικο αυτό το πράγμα. Μία μεγάλη διαφορά είναι ότι στο δικό μας μνημόνιο η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα γινόταν με ξένα κεφάλαια και όχι από ίδιους πόρους και κούρεμα.

–Όταν ανακοινώσατε ότι δεν θα διεκδικήσετε επανεκλογή, επικαλεστήκατε την προεκλογική σας δέσμευση ότι θα είστε Πρόεδρος μιας θητείας, εκτός κι αν υλοποιηθεί το όραμα για λύση του Κυπριακού. Εάν η θητεία σας είχε θετικό πρόσημο το ΑΚΕΛ δεν θα διεκδικούσε την Προεδρία;
–Το ΑΚΕΛ δεν πήρε μία διαχρονική απόφαση ότι θα διεκδικεί με δικό του υποψήφιο την προεδρία. Το ΑΚΕΛ ήταν πάντα υπέρ των συνεργασιών, είτε υποστηρίζοντας άλλους υποψήφιους του δημοκρατικού Κέντρου, όπως τον Μακάριο, τον Σ. Κυπριανού, τον Γ. Βασιλείου, τον Τάσσο, είτε και με δικό του, όπως έκανε για πρώτη φορά και κέρδισε. Κατά συνέπεια, δεν ήταν όρος απαράβατος ότι το ΑΚΕΛ θα πρέπει να διεκδικήσει με δικό του υποψήφιο. Προσωπικά πιστεύω ότι πολύ καλά έκανε που διεκδίκησε με ένα τρίτο του ευρύτερου δημοκρατικού χώρου, νοουμένου ότι ακριβώς προσπάθησαν να αμαυρώσουν το έργο της δικής μας διακυβέρνησης. Είμαι ένα κομματικό στέλεχος το οποίο είναι πολύ πειθαρχημένο, εντούτοις πρέπει να πω με πολλή αγάπη στους συντρόφους μου, ότι έγινε λάθος από πλευράς της ηγεσίας του κόμματος, όταν προεκλογικά δεν παρουσιάσαμε το έργο της κυβέρνησης. Το παρουσιάσαμε το 2010, το 2011, αλλά το 2012 δεν το παρουσιάσαμε και το κάνουμε τώρα, στην ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής. Και αυτό που σας λέω για την παραγωγή έργου είναι πραγματικά γεγονότα, επί του εδάφους, δεν είναι κάτι που σκαρφιστήκαμε εκ των υστέρων. Δεν το κάναμε. Πιστεύω προσωπικά ότι μπορούμε έστω και τώρα να το κάνουμε.

–Ήταν λάθος η απόλυτη ταύτιση του ΑΚΕΛ με τη διακυβέρνησή σας; Ήταν κάτι που εσείς το απαιτήσατε;
–Δεν απαίτησα τίποτα και η ταύτιση του ΑΚΕΛ δεν ήταν απόλυτη. Όταν όμως εβάλλετο ανηλεώς ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η κυβέρνηση, ποια δύναμη θα ήταν η πιο συνεπής στην υπεράσπισή του; Φυσιολογικά η δύναμη από την οποία προέρχεται ο Πρόεδρος. Δεν ταυτίστηκε το κόμμα μαζί μας. Υπήρξαν και φορές που το κόμμα διαφώνησε με κυβερνητικές πολιτικές.

–Πώς νιώθετε όταν διαβάζετε τα περί ανάγκης χειραφέτησης του ΑΚΕΛ στη μετά Χριστόφια εποχή, είναι κάτι που σας ενοχλεί; Αντιλαμβάνομαι ότι δεν έχετε άλλες φιλοδοξίες.
–Αν είχα φιλοδοξίες δεν θα έφευγα και από γ.γ. της Κ.Ε. Ήταν κάτι που δεν μου επέβαλε κανένας, ήταν δική μου απόφαση και δική μου εισήγηση στο Πολιτικό Γραφείο και την Κ.Ε.

–Πώς βλέπετε τον σύντροφο σας Άντρο Κυπριανού;
–Τιμώ τον Άντρο Κυπριανού, είναι ένας ακούραστος εργάτης του κόμματος και του τόπου, είναι ένας πολύ τίμιος άνθρωπος, πράγμα που είναι πολύ σημαντικό, είναι άδολος και ασφαλώς είναι άνθρωπος ο οποίος προσπαθεί και θέλω να τον βοηθήσω πολύ. Εγώ δεν έκοψα τον ομφάλιο λώρο με το κόμμα, είμαι μέλος της Κ.Ε. και μέχρι την τελευταία μου πνοή θα υπηρετώ το κόμμα και τον λαό. Εγώ δεν είμαι ρίψασπις.

–Αισθάνεστε ήσυχος;
– Δεν έχω κάτι για να ντρέπομαι. Είμαι περήφανος για ό,τι έχω προσφέρει όλα αυτά τα χρόνια, με τις καλύτερες προθέσεις. Δεν δέχθηκε άλλος τον πόλεμο που δέχθηκα εγώ και θέλω το ΑΚΕΛ να επαναβεβαιωθεί ως μεγάλη δύναμη. Είναι μεγάλη δύναμη και παραμένει, αλλά θέλω να επανέλθει και μέσα από εκλογές και μέσα από τον λαό στα επίπεδα τα οποία του αξίζουν.

–Χρειάζεται ανανέωση και πολιτικής και προσώπων ή μόνο προσώπων;
–Κάποτε είχα δηλώσει ότι η ανανέωση και προσώπων και πολιτικής είναι μία αέναη διαδικασία, δεν μπορεί να σταματά. Όταν λέμε όμως ανανέωση πολιτικής δεν εννοούμε ότι το κόμμα θα χάσει τη φυσιογνωμία του, είναι το κόμμα της Αριστεράς, το κομμουνιστικό κόμμα της Κύπρου, εθνική δύναμη και τέτοια πρέπει να παραμείνει. Δεν πρέπει να στενέψει τις προσεγγίσεις του, αλλά να καταπολεμήσει ορισμένα κακώς κείμενα, όπως ο παραγοντισμός και κάποιες υπερβολικές φιλοδοξίες που δεν ταιριάζουν στο κόμμα και στους ΑΚΕΛιστές.

–Ανθρώπινες οι φιλοδοξίες.
–Ανθρώπινες, αλλά πρέπει να έχουν και τα όριά τους. Δεν πρέπει να εφαρμόζονται καθ’ υπέρβασην των θεσμών.

–Εσείς τις τηρήσατε;
–Σεμνύνομαι πως ναι, κατά γράμμα και στην προσωπική μου ζωή και σε όλη τη θητεία μου ως υπηρέτης του κόμματος και του λαού.

Θα στηρίξω τον Πρόεδρο με όλες μου τις δυνάμεις

«Από την άνοιξη του 2010 ο Ν. Αναστασιάδης έσκισε τα δεφτέρια μαζί μου, γιατί έβαλε πλώρη για την εξουσία»

–Σε πρόσφατη ομιλία σας είπατε ότι ο Πρόεδρος έβαλε στο περιθώριο τη συμφωνία σας με τον Ταλάτ, που μιλούσε για ομόσπονδο κράτος με μία κυριαρχία, μία διεθνή προσωπικότητα, και μία ιθαγένεια, αυτό δηλαδή που τώρα ζητά ο Πρόεδρος ως προϋπόθεση για το κοινό ανακοινωθέν. Λέτε ότι ο Πρόεδρος το έκανε για να ικανοποιήσει τους εταίρους του. Ο μεγάλος εταίρος του ήταν και δικό σας εταίρος. Κατά τη θητεία σας νιώσατε να σχοινοβατείτε για να έχετε από κοντά το ΔΗΚΟ;
–Όχι.

–Μήπως ο Πρόεδρος προσπαθεί να έχει κοντά του το ΔΗΚΟ ώστε να μην πάθει ό,τι πάθατε εσείς;
–Αυτό προσπαθεί για να έχει κοντά του το ΔΗΚΟ, το ΕΥΡΩΚΟ, όσους τον έχουν στηρίξει, αλλά αυτό δεν μπορεί να πάει επ’ άπειρον. Το ΕΥΡΩΚΟ είναι ενάντια στη λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Μπορεί να συμβιβάζεται αυτή τη στιγμή επειδή γίνονται από πλευράς του Προέδρου και κυβερνητικών παραγόντων βροντερές διακηρύξεις για εσωτερική κατανάλωση, αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Κάποια στιγμή ο Πρόεδρος θα θέσει το δάκτυλο επί των τύπον των ήλων. Κατά συνέπεια όταν ήμουν Πρόεδρος και χειριζόμουν το Κυπριακό δεχόμουν κριτική και από το ΔΗΚΟ. Τον Σεπτέμβριο του 2009 καταλήξαμε σε μία κοινή τοποθέτηση στο Εθνικό Συμβούλιο, μετά από μία πολυήμερη συνεδρία. Ισχυρίζομαι ότι εφάρμοζα αυτή την απόφαση, άλλοι θεωρούν ότι το «σωστό περιεχόμενο» ερμηνεύεται αυθαίρετα. Τι σημαίνει «σωστό περιεχόμενο»; Σωστό περιεχόμενο σημαίνει ένα κράτος λειτουργικό, έναν συμβιβασμό με τους Τ/κ συμπατριώτες μας, για μία λύση με δύο πολιτείες με αρκετή αυτονομία αλλά με μία κεντρική κυβέρνηση, με ισχυρές εξουσίες. Εμείς είχαμε πετύχει να αυξήσουμε τις κεντρικές εξουσίες που είχε το Σχέδιο Ανάν από 11 σε 22. Ισχυροποιήσαμε την κεντρική εξουσία. Προεκλογικά ο κ. Αναστασιάδης μίλησε για χαλαρή ομοσπονδία. Η χαλαρή ομοσπονδία επιτρέπει στην άλλη πλευρά να μιλά για συνομοσπονδία. Και είναι αυτό που δεν θέλει τώρα ο κ. Αναστασιάδης και ορθά δεν το θέλει και τον στηρίζω σ’ αυτό.

–Θα στηρίξετε τον Πρόεδρο, εάν ακολουθήσει τη γραμμή που πιστεύετε ότι είναι σωστή;
–Με όλες μου τις δυνάμεις. Πράγμα που ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν έκανε, όταν εγώ ήμουν Πρόεδρος.

–Ποια είναι η σχέση σας μαζί του;
–Η προσωπική σχέση, όταν μιλάμε, είναι καλή. Δεν είναι αρκετό αυτό όμως. Δεν είναι αρκετό. Υπάρχει ένα κανάλι επικοινωνίας όταν τηλεφωνήσω εγώ στον κ. Αναστασιάδη, δεν αρνήθηκε καμία φορά να με συναντήσει. Αλλά ώς εδώ. Δεν έχουμε κάποια ιδιαίτερη σχέση με τον Πρόεδρο.

–Εσείς είχατε επικοινωνία μαζί του όταν ήσασταν Πρόεδρος;
–Βεβαίως. Μόνο με τον κύριο Αναστασιάδη; Με όλους. Και το Εθνικό Συμβούλιο συνήλθε περισσότερες φορές απ’ όσες προηγουμένως και κατ’ ιδίαν συναντήσεις γίνονταν.

–Συνέβη κάτι με τον κύριο Αναστασιάδη;
– Πρέπει να πω ότι ο κύριος Αναστασιάδης «έσκισε τα δεφτέρια μαζί μου», για να χρησιμοποιήσω μία φράση του λαού μας, σε κάποια συνάντηση, όταν τον κάλεσα για να του πω «Νίκο, ξέρεις έχω καταλήξει σε φόρμουλα με τον Ταλάτ, η οποία θα μας ικανοποιήσει, στο θέμα της κυριαρχίας και σε άλλα κεφαλαιώδη ζητήματα».

–Και τι συνέβη;
–Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ήρθε προετοιμασμένος να σκίσει τα δεφτέρια, ούτε με άκουσε. Και τον κάλεσα ενώπιον μαρτύρων.

–Πότε έγινε αυτό; Το 2010;
–Ναι, την άνοιξη του 2010.

–Τότε που συζητήθηκε και το θέμα των εποίκων;
–Μα δεν ηγέρθη θέμα εποίκων. Ήταν και άλλα ζητήματα.

–Γιατί νομίζετε;
–Δεν με άφησε να του πω περαιτέρω. Εξαπέλυσε μία φοβερή επίθεση ότι δεν τον λαμβάνω υπόψη, ότι «φτάνει πια», ότι από εδώ και πέρα θα ασκήσει σκληρή αντιπολίτευση, ότι είχε εξαντληθεί η υπομονή του. Ήρθε φαίνεται με απόφαση του Εκτελεστικού Γραφείου, του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος για να σκίσει τα δεφτέρια με τον Πρόεδρο.