«Τραπεζικές εκποιήσεις και αφερεγγυότητα»- ανοικτή συζήτηση του Πανεπιστημίου Κύπρου

Ομιλία Γενικού Γραμματέα Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, Άντρου Κυπριανού, σε ανοικτή συζήτηση του Πανεπιστημίου Κύπρου, με θέμα «Τραπεζικές εκποιήσεις και αφερεγγυότητα»

Παρασκευή, 24 Οκτωβρίου 2014, Πανεπιστήμιο Κύπρου

Θα ξεκινήσω τη σημερινή μου παρέμβαση λίγο διαφορετικά από ότι συνήθως γιατί θεωρώ το Πανεπιστήμιο χώρο ανοικτού και ελεύθερου διαλόγου, μακριά από εθιμοτυπίες.

Θα ξεκινήσω με ένα έπαινο αλλά και μια παρατήρηση. Συγχαίρω το Πανεπιστήμιο Κύπρου για την πρωτοβουλία του να διοργανώσει την ανοικτή αυτή συζήτηση με θέμα τις εκποιήσεις∙ θέμα το οποίο αναμφίβολα αγγίζει και αφορά το σύνολο της κοινωνίας. Οφείλω όμως να είμαι επικριτικός προς στα αγαπητά μέλη του Πανεπιστημίου λέγοντας ότι αυτή η πρωτοβουλία έπρεπε να είχε αναληφθεί πολύ πιο έγκαιρα. Η ακαδημαϊκή κοινότητα μπορεί και πρέπει να συμβάλει στο δημόσιο διάλογο, για ζητήματα τόσο κομβικής σημασίας. Μπορεί και πρέπει να διατυπώσει θέσεις για τα μείζονα ζητήματα που είναι ενώπιον της κοινωνίας. Δυστυχώς σε αυτό το θέμα μας έχουν προλάβει τα γεγονότα.

Το σημερινό θέμα είναι πολυδιάστατο όχι μόνο γιατί είναι ιδιαίτερα σύνθετο νομοθετικά αλλά κυρίως γιατί αγγίζει όλους τους βασικούς δρώντες μιας οικονομίας: νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κράτος αλλά και τράπεζες. Για αυτό και η δημόσια συζήτηση αλλά και τα νομοθετικά μέτρα που πρόκειται να εφαρμοστούν θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες της κάθε ομάδας.

Για παράδειγμα ακούω επανειλημμένα ότι είναι αναγκαία η έγκριση ενός νομοθετικού εργαλείου που να βοηθά τις τράπεζες να αντιμετωπίσουν το πολύ υψηλό ποσοστό των μη – εξυπηρετούμενων δανείων. Σεβαστό. Σεβαστά όμως θα πρέπει να είναι και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών, όπως για παράδειγμα τα άρθρα 33 και 34 του Χάρτη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την εξασφάλιση της οικονομικής και κοινωνικής προστασίας της οικογένειας αλλά και την εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης.

Σεβαστοί θα πρέπει να είναι επίσης και οι προβληματισμοί αρκετών μικρομεσαίων επιχειρήσεων που είδαν τις καταθέσεις τους να κουρεύονται, με αποτέλεσμα σήμερα να αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Βεβαίως δεν πρέπει να ξεχνούμε τις ιδιαιτερότητες της Κύπρου και των κινδύνων που μπορεί να έχει μια απότομη μαζική μεταφορά περιουσίων σε ξένα κεφάλαια.

Επομένως όταν συζητούμε για το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά τις εκποιήσεις και τη αφερεγγυότητα θα πρέπει τα εργαλεία που δίνονται στις τράπεζες και στους πολίτες να έχουν ισοδύναμα και αντίστοιχα αποτελέσματα. Δεν μπορεί για παράδειγμα να παραχωρείται η δυνατότητα εκποίησης ακινήτου εντός δύο μηνών από την ημέρα που καθίσταται το δάνειο μη – εξυπηρετούμενο αλλά να στερείται η δυνατότητα αναστολής της εκποίησης εκεί και όπου διαπιστώνεται παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας για τις αναδιαρθρώσεις. Ούτε βέβαια αποτελεί θεμιτή πρακτική η δυνατότητα εκποίησης περιουσιών σε εξευτελιστικές τιμές αλλά την ίδια ώρα ο οφειλέτης να συνεχίζει να διατηρεί την υποχρέωση που έχει απέναντι στην τράπεζα, ένεκα της μη επαρκούς κάλυψης του δανείου. Αυτές τις αναντιστοιχίες επιδιώξαμε ως ΑΚΕΛ να βελτιώσουμε με τις προτάσεις που καταθέσαμε στο σχετικό νομοσχέδιο.

Τους τελευταίους είκοσι μήνες, από το Δεκέμβρη του 2012, όταν ήταν ακόμα στην Προεδρία της Δημοκρατίας ο Δ. Χριστόφιας, προσπαθήσαμε να βρούμε μια δίκαιη και αποτελεσματική ρύθμιση για να προστατεύουμε την κύρια κατοικία και την μικρή επαγγελματική στέγη εκεί και όπου, και το τονίζω, εκεί και όπου είναι απόλυτα δικαιολογημένη λόγω των περιστάσεων μια τέτοια προστασία.

Εδώ θα κάνω μια παρένθεση για να προσθέσω κάποια στοιχεία σε σχέση με την πρόταση μας γιατί νιώθω ότι υπήρξε σημαντική διαστρέβλωση στο περιεχόμενο της.

Πρώτο, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν επιδιώξαμε να δώσουμε σε κανένα το μήνυμα ότι δεν πρέπει να είναι συνεπής προς τις οφειλές του. Πόσο μάλλον σε εκείνους τους λίγους μεγαλοοφειλέτες που κατέχουν ένα σημαντικό μέρος του χαρτοφυλακίου των τραπεζών. Αυτοί έχουν και το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τη σημερινή εικόνα των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Αντιθέτως, η πρόταση μας στοχεύει στην προστασία μικροοφειλετών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων στις περιπτώσεις εκείνες που η κρίση οδήγησε σε σημαντική μείωση των εισοδημάτων, σε βαθμό που θα ήταν ανέφικτο να ανταποκριθούν πλέον τις υποχρεώσεις τους. Συγκεκριμένα, αφορά δάνεια για απόκτηση κύριας κατοικία ή επαγγελματικής στέγης μέχρι 350 χιλιάδες, δίνοντας τη δυνατότητα προσφυγής στο δικαστήριο για αναστολή της εκποίησης. Μέτρο σαφώς στοχευμένο, που πηγάζει από το περί δικαίου αίσθημα της κοινωνίας, που βλέπει τα αποτελέσματα των λανθασμένων ενεργειών των τραπεζών να έχουν φορτωθεί στο σύνολο της κοινωνίας.

Δεύτερο, ενώ η συγκεκριμένη πρόταση αφορά ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας που πλήττεται από την κρίση, χρηματοοικονομικά έχει πολύ μικρό αντίκτυπο στους ισολογισμούς αφού σχετίζεται με μόλις το 15% των μη – εξυπηρετούμενων δανείων. Δεν πρέπει λοιπόν να ξεχνούμε ότι το πραγματικό πρόβλημα με τα μη  εξυπηρετούμενα δάνεια εντοπίζεται σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας όπως π.χ. οι κατασκευές. Το λέω για να υπογραμμίσω τα σχετικά μεγέθη του προβλήματος. Πού δηλαδή θα πρέπει να επικεντρωθούν οι τράπεζες για να καλύψουν τα ανοίγματα που έχουν κάνει, και τολμώ να πω σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς επαρκείς εξασφαλίσεις.

Το ΑΚΕΛ δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχθεί τα θύματα των τραπεζών  και  της  τραπεζικής  κρίσης,  που  είτε  οδηγήθηκαν  στην ανεργία, είτε σε δραματική μείωση των εισοδημάτων τους, να τιμωρηθούν διπλά με εκποίηση της κύριας κατοικίας ή της μικρής επαγγελματικής τους στέγης.

Για αυτό και εργαστήκαμε από κοινού με άλλα Κόμματα, παρά την άρνηση της Κυβέρνησης να σχηματίσουμε κοινό μέτωπο ενάντια στην Τρόικα, προχωρώντας στην ενσωμάτωση στο βασικό νόμο τροπολογιών που αποτυπώνουν μέρος των ανησυχιών μας. Πολύ σημαντική είναι η ενσωμάτωση στο νομοσχέδιο πρόνοιας που διασφαλίζει τους αγοραστές των οποίων τα πωλητήρια έγγραφα έχουν κατατεθεί στο Κτηματολόγιο και η κατοχύρωση νομικής αρωγής από το Κράτος για οφειλέτες κατά τη διαδικασία εκποίησης. Αυτές οι αλλαγές δείχνουν τα περιθώρια διαπραγμάτευσης που είχαμε και δυστυχώς δεν ενδιαφέρθηκε η Κυβέρνηση να αξιοποιήσει κατάλληλα.

Προχωρήσαμε επίσης στην έγκριση πρόσθετων προτάσεων νόμου που δημιουργούν πραγματικό δίχτυ προστασίας εκείνων των ομάδων και των δανειοληπτών που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση. Περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη νομοθεσία για την προστασία της κύριας κατοικίας και της μικρής επαγγελματικής στέγης καθώς και τη δυνατότητα απαλλαγής του πρωτοοφειλέτη και των εγγυητών από το υπόλοιπο του δανείου, εφόσον το ακίνητο έχει εκποιηθεί σε πολύ χαμηλή τιμή.

Θέλουμε να εκφράσουμε τη λύπη και την απογοήτευση μας για την απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας για την απευθείας αναφορά στο Ανώτατο Δικαστήριο αυτών των νόμων. Οι τέσσερις προτάσεις νόμου έχουν εγκριθεί από την πλειοψηφία της Βουλής των Αντιπροσώπων και αναμέναμε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να τις σεβαστεί. Να σεβαστεί την προσπάθεια που έχουν καταβάλει τα κόμματα για να καλύψουν τις ελλείψεις της Κυβέρνησης στο περιεχόμενο της κύριας νομοθεσίας αλλά και την απουσία επαρκούς προστασίας των πολιτών, από την αδυναμία της να καταθέσει ταυτόχρονα το πλαίσιο περί αφερεγγυότητας.

Ο κ. Αναστασιάδης καθιστά σαφές ότι αντί να διαπραγματευτεί σε πολιτικό επίπεδο με τους ευρωπαίους αξιωματούχους, με στόχο να τους πείσει για την ανάγκη υπεράσπισης των συμφερόντων του κυπριακού λαού, επιλέγει την τυφλή προσήλωση στην εφαρμογή του Μνημονίου όπως το αναδιαμορφώνει συνεχώς μαζί με την Τρόικα. Είμαι υποχρεωμένος να αναφέρω ότι μας δημιουργείται έντονα η εντύπωση ότι στοιχεία των μέτρων που επιβάλλονται δεν έχουν την αφετηρία τους σε σκέψεις της Τρόικα αλλά σε προτάσεις της ίδιας της Κυβέρνησης μας.  Αυτή η προσέγγιση είναι αντίθετη με τα συμφέροντα του κυπριακού λαού και της οικονομίας.

Για αυτό και θα συνεχίσουμε να λέμε ότι το θέμα είναι κατ’ εξοχήν πολιτικό. Πέραν του ότι θεωρούμε, με βάση γνωματεύσεις έγκριτων νομικών, πως οι νόμοι δεν είναι αντισυνταγματικοί, είναι πάμπολλες οι περιπτώσεις που οι αποφάσεις της Τρόικα είναι αντισυνταγματικές, δίχως αυτό να ευαισθητοποιήσει την Κυβέρνηση και τον Πρόεδρο.

Θεωρούμε ότι η νομοθεσία όπως έχει εγκριθεί χωρίς τις προτάσεις νόμου δε συνιστά επαρκές πλαίσιο προστασίας. Αν εφαρμοστεί χωρίς τις δικλείδες ασφαλείας τις οποίες αρνείται να υπογράψει ο Πρόεδρος επικαλούμενος αντισυνταγματικότητα, τότε οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις θα είναι τεράστιες.

Η συναίνεση και η ενότητα των πολιτικών δυνάμεων μπορεί να επιτευχθεί, μόνο εφόσον οι αποφάσεις που θα ληφθούν θα υπηρετούν την κοινωνία, την οικονομία και θα προστατεύουν τα θύματα της τραπεζικής κρίσης.

Πιστεύουμε και ευχόμαστε η χώρα να μείνει μακριά από ακραία φαινόμενα εξώσεων όπως για παράδειγμα αυτά που συμβαίνουν καθημερινά στην Ισπανία. Το συμφέρον της κοινωνίας είναι και θα πρέπει να παραμείνει πρωτεύον ενάντια στις όποιες πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες.