Ομιλία Ευανθίας Σάββα κατά τη συζήτηση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2017

Η δική μας αντίληψη για τους προϋπολογισμούς του κράτους δεν είναι άπλα  λογιστική. Για εμάς δεν είναι αξιολόγηση εσόδων-εξόδων. Οι προϋπολογισμοί είναι πολιτικός σχεδιασμός ή αλλιώς είναι το μέσο για την υλοποίηση της κρατικής πολιτικής. Δυστυχώς, στους προϋπολογισμούς που συζητούμε σήμερα, όπως και σε προηγούμενους  απουσιάζει σχεδόν παντελώς ο σχεδιασμός και η πρόβλεψη ουσιαστικών  δαπανών για τη Δικαστική υπηρεσία και γενικότερα το σύστημα απονομής δικαιοσύνης.

Ο αναγκαίος και επιβαλλόμενος εκσυγχρονισμός του Δικαστικού συστήματος της χώρας μας απουσιάζει από το  προϋπολογισμό που συζητούμε σήμερα και είναι άξιο απορίας, πως αυτή η κυβέρνηση που τόσο επίμονα ασχολείται και προσπαθεί να μεταρρυθμίσει  την κρατική μηχανή και τις υπηρεσίες, στερείται οράματος και σχεδιασμού για ένα τόσο σημαντικό τομέα. Όχι απλά υπεκφεύγουν να ασχοληθούν με το θέμα αλλά και μεταφέρουν το βάρος στο Ανώτατο Δικαστήριο απόλυτα γλαφυρός ο Υπουργός οικονομικών στην ομιλία του στην περασμένη ολομέλεια διαβάζω από το δικό του κείμενο « Δεν μπορεί ,να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι τα προβλήματα  και οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης  μπορεί  να αντιμετωπιστούν  μόνο με νέες  προσλήψεις, χωρίς  σημαντικές αλλαγές  στις δομές  και διαδικασίες  της  δικαιοσύνης  .Η πρωτοβουλία  ανήκει  στο Ανώτατο  Δικαστήριο  ,αλλά  η Κυβέρνηση  είναι πανέτοιμη  να συνεργαστεί  και να υποστηρίξει  την προσπάθεια».   Δεν κατάλαβε ;  δεν άκουσε  η  Κυβέρνηση  και ο Υπουργός  της  για την πρόσφατη  Έκθεση του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τις λειτουργικές ανάγκες των Δικαστηρίων και για άλλα συναφή θέματα;

Τώρα είναι η ώρα που πρέπει η πολιτεία στο σύνολο της να ασχοληθεί επισταμένα με τον αναγκαίο και απαραίτητο εκσυγχρονισμό του Δικαστικού συστήματος. Η πρόσφατη Έκθεση του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τις λειτουργικές ανάγκες των Δικαστηρίων και για άλλα συναφή θέματα, είναι μια πολύ καλή αφετηρία για όλους μας, κυβέρνηση, Βουλή, Νομική Υπηρεσία, Δικαστική κοινότητα και Δικηγορικό σύλλογο. Είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη εργασία, που με την κατάλληλη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων μπορεί να αποτελέσει τη βάση για να αρχίσει να υλοποιείται η τόσο αναγκαία μεταρρύθμιση στον τομέα της δικαιοσύνης.

Είμαι απόλυτα πεπεισμένη ότι η στασιμότητα που παρατηρείται στoν εκσυγχρονισμό του Κυπριακού δικαστικού συστήματος οφειλεται στη  διαχρονική, δυστυχώς  αντίληψη της πολιτείας, που θεωρούσε τα δικαστήρια μη παραγωγικό τομέα, με αποτέλεσμα να προϋπολογίζει απλά τα απαραίτητα κονδύλια για τη λειτουργία  τους, χωρίς όραμα αναβάθμισης και βελτίωσης, με συνεπακόλουθο να φτάσουμε στα σημερινά επικίνδυνα δεδομένα. Σήμερα δαπανούμε εφτά φορές λιγότερο για το σύστημα απονομής δικαιοσύνης από το μέσο όρο στην Ευρώπη. Η δικαιοσύνη δεν είναι ένα προϊόν το οποίο πωλούμε ή μετριέται με το κατά πόσο συνδράμει στο ΑΕΠ.

 Οι ελλειμματικοί και ανεπαρκείς προϋπολογισμοί στο χώρο της δικαιοσύνης συσσώρευσαν αρκετά και πολυσήμαντα προβλήματα, καθώς και αδυναμίες, που οδηγούν σε απόδοση δικαιοσύνης με μεγάλη καθυστέρηση . Η Κύπρος εμφανίζεται στην Έκθεση της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης “The 2016 EU Justice Scoreboard”, στις τελευταίες θέσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη σε ότι αφορά τη δικαιοσύνη. Σε αυτές τις εκθέσεις η χώρα μας καταλαμβάνει τις τελευταίες θέσεις που αφορά τους οικονομικούς πόρους που παρέχονται από την πολιτεία, αφού ξοδεύει το χαμηλότερο ποσοστό ανά κάτοικο για τη λειτουργία των δικαστηρίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν ληφθεί υπόψη ότι, χώρες όπως το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο ξοδεύουν €160-€180 ανά κάτοικο για τη λειτουργία των δικαστηρίων, ενώ η Κύπρος περίπου €25, τα αποτελέσματα που έχουμε δεν πρέπει να εκπλήττουν.

Σήμερα ολόκληρο το οικοδόμημα απονομής δικαιοσύνης στο τόπο μας μαστίζεται από σοβαρότατα προβλήματα, προβλήματα τέτοια που μπορούν να το οδηγήσουν και στην κατάρρευση αν δεν παρθούν άμεσα σοβαρά, ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα μέτρα. Θα απαριθμήσω τα κυριότερα από αυτά όπως καταγράφονται  στη μελέτη του Ανωτάτου Δικαστηρίου αλλά και όπως αξιολογήθηκαν στη συνεδρία της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών που συζήτησε το θέμα. Ως κοινοβουλευτική ομάδα του ΑΚΕΛ, είχαμε συγκεκριμένα εγγράψει αυτεπάγγελτο θέμα που αφορά τις καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, που έγινε και αφορμή να συζητηθεί η σχετική Έκθεση του Ανωτάτου.

Οι καθυστερήσεις είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των Κυπριακών Δικαστηρίων, γεγονός που οφείλεται στη ραγδαία αύξηση των υποθέσεων που καταχωρούνται χωρίς να υπάρχει και η ανάλογη αύξηση του αριθμού των Δικαστών. Παράδειγμα ο αριθμός των κακουργιοδικείων παρέμεινε ο ίδιος – 4 – ενώ οι υποθέσεις ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και διαφθοράς, έχουν τριπλασιαστεί.

Καθυστέρηση παρατηρείται και στον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος τόσο σε πρωτόδικο όσο και σε ανώτατο επίπεδο. Από το 1963, στη λειτουργία του Ανωτάτου έγιναν ελάχιστες αλλαγές. Αυξήθηκαν οι Δικαστές και καθιερώθηκε νέα διαδικασία εφέσεων. Μπροστά όμως στη μεγάλη αύξηση του αριθμού των εφέσεων δεν μπορεί να αποτραπεί η αύξηση του χρόνου εκδίκασης που σήμερα είναι 5 χρόνια για αστικές εφέσεις και 1 με 2 χρόνια για ποινικές. Τα τελευταία 10 χρόνια ο αριθμός των εφέσεων αυξήθηκε κατά 75% και ο αριθμός των Δικαστών παρέμεινε ο ίδιος.

Η ίδρυση του Διοικητικού Δικαστηρίου γέννησε την προσδοκία ότι θα συνέβαλλε  στην αποσυμφόρηση του Ανωτάτου. Η επιφόρτιση του όμως με τις υποθέσεις  της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων, η οποία καταργήθηκε  , δεν αφήνει και πολλές ελπίδες.

Τα πρωτόδικα δικαστήρια είναι σήμερα υποστελεχωμένα.  Ενώ έχουν προστεθεί χιλιάδες υποθέσεις ως απότοκο της οικονομικής κρίσης π.χ. κούρεμα, υποθέσεις μετοχών, αξιόγραφα. Επίσης πολύπλοκες ποινικές υποθέσεις όπως ΧΥΤΑ, ΧΥΤΥ κλπ. Προκύπτει αναντίρρητα λοιπόν η ανάγκη να προσληφθούν 30 νέοι δικαστές.

Η Κύπρος καταλαμβάνει τις τελευταίες θέσεις και ως προς τον αριθμό δικαστών ανά 100.000 κατοίκους. Ενώ για παράδειγμα στη Σλοβενία, Κροατία, Λουξεμβούργο και Βέλγιο, ο αριθμός των δικαστών κυμαίνεται μεταξύ 40-50 δικαστές, στην Κύπρο ο αριθμός είναι 12 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους, δηλαδή περίπου τέσσερις φορές χαμηλότερος από τον ψηλότερο και κατά πολύ χαμηλότερος του μέσου όρου στην Ε.Ε. που είναι περίπου 20 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους. Δικαστηρίου.

Ανάγκη υπάρχει και για εκσυγχρονισμό των θεσμών της Πολιτικής Δικονομίας, αφού οι σημερινοί είναι απαρχαιωμένοι. Οι κανόνες αυτοί πρέπει να τροποποιηθούν άμεσα από το Ανώτατο Δικαστήριο, που είναι το συνταγματικά αρμόδιο σώμα. Να απλοποιηθούν, να εκσυγχρονιστούν, με στόχο την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης.

Τα Κυπριακά  δικαστήρια και πρωτοκολλητεία λειτουργούν, όπως πολύ εύστοχα δήλωσε στην επιτροπή νομικών ο Πρόεδρος της Επιτροπής «ως να μην έχει ακόμα έλθει στην Κύπρο ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και τα ηλεκτρονικά προγράμματα». «Είμαστε στην εποχή με τα “ππούλια” διαφόρων ειδών και στην προώθηση εγγράφων και δικογραφίας από τα πρώτα χρόνια της αποικιακής Κύπρου.»  Δικαστές δεν έχουν στενογράφους και καταγράφουν τη μαρτυρία διά χειρός με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα.

Όλα τα πιο πάνω και αρκετά άλλα που δεν μου επιτρέπει ο χρόνος μου να αναφερθώ, οδηγούν το σύστημα απονομής δικαιοσύνης σε αδιέξοδο. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι βρισκόμαστε πλέον σαν πολιτεία μπροστά σε μεγάλες ευθύνες και προκλήσεις. Η διασφάλιση του κράτους δικαίου είναι μέγιστη υποχρέωση. Χωρίς χρονοτριβές πρέπει να προχωρήσουμε άμεσα, όχι απλά στον σχεδιασμό αλλά και στην έναρξη ουσιαστικής προσπάθειας για επίλυση των προβλημάτων και ταυτόχρονα στην γενική μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό ολοκλήρου του συστήματος. Όλα τα πιο πάνω τεκμηριώνουν μια εικόνα καταθλιπτική, η οποία υπονομεύει ευθέως το κράτος δικαίου στη χώρα μας, του οποίου βασικός πυλώνας είναι ακριβώς το σύστημα  έγκαιρης απονομής δικαιοσύνης.

Το δρόμο προς αντιμετώπιση αυτών των δυσλειτουργιών τον δείχνει η  συνταγματική πρόνοια που προβλέπει για επαρκή αριθμό δικαστηρίων που να διασφαλίζουν την αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης χωρίς καθυστέρηση (άρθρο 158). Την ευθύνη όμως και τον τρόπο εν πρώτης έχει η Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας πρώτα τη σοβαρότητα των προβλημάτων και ταυτόχρονα προχωρώντας σε  πολιτικές αποφάσεις  που θα βρουν έκφραση και υλοποίηση μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Γιατί είναι πασιφανές, ότι χωρίς μεταρρύθμιση και χωρίς απλές υποβοηθητικές παρεμβάσεις, δεν μπορούν να καλυφτούν οι ανάγκες της Δικαστικής Υπηρεσίας, με τα ποσά που προϋπολογίζονται για το 2017. Ο προϋπολογισμός της Δικαστικής Υπηρεσίας   είναι αυξημένος κατά 3.049.133 εκ σε σχέση με το 2016.  Σημειώστε  από τα 3 εκατομύρια της αύξησης  το 1 εκ.  αφορά την ανέγερση Επαρχιακού Δικαστηρίου Αμμοχώστου και τα 2.6 εκ. Ανέγερση πρόσθετου ορόφου στο Ε.Δ.Πάφου. Και η ερώτηση είναι απλή. ΦΤΑΝΟΥΝ τα κτίρια από μόνα τους να βοηθήσουν στην γρήγορη και αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης;

Όλα όσα έχουν διατυπωθεί στη σύντομη αυτή παρέμβαση μου, είναι πιστεύω αναντίλεκτες πραγματικότητες. Με κριτική, και επικριτική, αλλά ταυτόχρονα με τεκμηριωμένη  διάθεση, χωρίς να έχω την πρόθεση στείρας αντιπολίτευσης. Υπάρχει όμως μια πραγματικότητα. Ότι ήμαστε ουραγοί στο χρόνο απονομής της δικαιοσύνης με διαφορά. Αυτή είναι η ουσία, ανεξαρτήτως αν είναι διαχρονικό το πρόβλημα. Οπόταν έχουμε ευθύνη να λάβουμε μέτρα για να αντιμετωπιστεί αυτό το σοβαρό ζήτημα, ώστε η Δικαιοσύνη να απονέμεται κατά τρόπο που να διασφαλίζει το κράτος δικαίου.

Έντιμε κύριε Πρόεδρε

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι.

Να μου επιτρέψετε  ως  Βουλευτής  Λάρνακας  να κάνω και μία σύντομη αναφορά για την Επαρχία μου. Δυστυχώς για τους αγρότες μας αλλά ευτυχώς για τους πολίτες της Λάρνακας μέχρι σήμερα είχαμε πενιχρή βροχόπτωση αλλά και πάλι για ακόμα μία φορά γίναμε μάρτυρες ανεπίτρεπτων εικόνων. Πλημμυρισμένοι δρόμοι, υποστατικά, οικίες και περιουσίες πολιτών στο έρμαιο μισάωρης καταιγίδας αλλά όπως μας είπαν και πριν από 2 χρόνια φταίει η φύση. Το Κράτος και η Κυβέρνηση απούσα αλλά οι δεσμεύσεις και οι εξαγγελίες ακόμα ηχούν στα αυτιά μας. Δεν έγινε τίποτε, κανένα έργο υποδομής και κανένας σχεδιασμός δεν υλοποιήθηκε παρά μόνο κούφιες υποσχέσεις. Τι θα πρέπει να γίνει άλλο για να ληφθούν μέτρα; Τι θα πρέπει να γίνει άλλο για να υλοποιηθούν οι υποσχέσεις; Τι θα πρέπει να γίνει άλλο για να γίνουν έργα; Οι Λαρνακείς δεν είναι πολίτες κατώτερου τριτοκοσμικού κόσμου αλλά αυτή η Κυβέρνηση έτσι μας κατάντησε.

Θυμόμαστε ακόμα μετά από πολλαπλές αναβολές την επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας  στην Λάρνακα και την εξαγγελία  έργων.  Εξήγγειλε  ήδη ολοκληρωμένα έργα που άλλοι σχεδίασαν και υλοποίησαν απλώς κάποιοι άλλοι έκοψαν τις κορδέλλες , ή σχεδόν ολοκληρωμένα έργα  που ακόμα εκκρεμούν .

 Λιμάνι- Μαρίνα

Το έργο αυτό, όραμα για τους Λαρνακείς, η Κυβέρνηση Αναστασιάδη το κατάντησε εφιάλτη. Ως Κόμμα, είχαμε εξ αρχής τοποθετηθεί για την ενιαία ανάπτυξη του λιμανιού και της μαρίνας με κάποιες συμβατές εμπορικές δραστηριότητες, μια εξέλιξη που θα προσέδιδε στη Λάρνακα κύρος και ανάπτυξη. Δυστυχώς, οι σημερινοί κυβερνώντες με ενέργειες και αποφάσεις τους, το έχουν  μετατρέψει σε  βιομηχανικό  λιμάνι , με εργοστάσια επεξεργασίας λάσπης και άλλων οχληρών αναπτύξεων στο χώρο του λιμανιού, για εξυπηρέτηση των εταιρειών εξόρυξης των υδρογονανθράκων. Επίσης, η παραχώρηση αδειών για λειτουργία αποθηκευτικών χώρων-εργοστασίων στη πρώην Ελευθέρη Ζώνη Εμπορίου στην Αραδίππου για χρήση και φύλαξη χημικών, ραδιενεργών και επικίνδυνων υλικών συνθέτουν ένα εκρηκτικό σκηνικό που ΄΄αγκαλιάζει΄΄ επικίνδυνα  την πόλη και επαρχία. Δηλώνουμε την αντίθεση μας  σε αυτού του είδους τις αναπτύξεις,  που επηρεάζουν το περιβάλλον και την ασφάλειά μας  και επιβαρύνουν ανασταλτικά  την ανάπτυξη  της  πόλης  μας σε όλους  τους  τομείς ..

Από υποσχέσεις, λόγια και δεσμεύσεις χορτάσαμε. Επιτέλους  οι Κυβερνώντες  ας αναλάβουν  τις ευθύνες τους  .

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.