Επιστολή Γενικού Γραμματέα Κ.Ε. ΑΚΕΛ στον Υπουργό Δικαιοσύνης για τα τα αιτήματα του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεικών Οικογενειών και Φίλων

Ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕ ΑΚΕΛ Α. Κυπριανού απέστειλε σήμερα επιστολή προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης στην οποία περιλαμβάνονται ορισμένα από τα αιτήματα του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεικών Οικογενειών και Φίλων όπως η ανάγκη ενοποίησης πολλών διαδικασιών που απαιτούνται από τα Οικογενειακά Δικαστήρια, η νομική αρωγή, οι διατροφές, η γονική μέριμνα, η διαμεσολάβηση και οι οικογενειακές διαφορές.

Στην επιστολή γίνεται εισήγηση για  ριζική αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου, ώστε η νομοθεσία να αντιμετωπίζει τις σημερινές συνθήκες και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της μονογονικής οικογένειας να επιβιώσει κοινωνικά και οικονομικά και σύσταση μίας ad hoc νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής υπό την αιγίδα του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, (ΕΜΔΓ),  η οποία να μελετήσει τα συγκεκριμένα προβλήματα και να ετοιμάσει εντός τακτού χρονικού διαστήματος τροποποιητικά νομοσχέδια για τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου με στόχο τη στήριξη της μονογονικής οικογένειας ως νέου κοινωνικού πυρήνα  ανάπτυξης παιδιών και γυναικών.  Ο Α. Κυπριανού εξέφρασε την ετοιμότητα του ΑΚΕΛ να στηρίξει αυτή την προσπάθεια με συγκεκριμένες εισηγήσεις για  τροποποιήσεις της νομοθεσίας.

Παρατίθεται αυτούσια η επιστολή.

22 Ιουνίου 2015

Κύριο Ιωνά Νικολάου

Υπουργό Δικαιοσύνης

Υπουργείο Δικαιοσύνης

Μετά από συνάντηση μας με τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Μονογονεικών Οικογενειών και Φίλων και τη μελέτη των προβλημάτων των μονογονικών οικογενειών στην Κύπρο, έχουμε διαπιστώσει ότι ένας σημαντικός πυλώνας των προβλημάτων από τη διάλυση ενός γάμου αφορά τις διαδικασίες των Οικογενειακών Δικαστηρίων οι οποίες είναι αναγκαίες για την ομαλοποίηση της ζωής της  μονογονεικής οικογένειας.

Οι διαδικασίες αυτές, όπως θα γνωρίζετε, αφορούν τη ρύθμιση της γονικής μέριμνας ανηλίκων, τη διατροφή παιδιών ή συζύγων, το διαζύγιο, τη χρήση της οικογενειακής κατοικίας και τη ρύθμιση των περιουσιακών διαφορών συζύγων.

Διαπιστώνοντας ως ΑΚΕΛ ότι η οικονομική κρίση, τα μέτρα λιτότητας και οι μνημονιακές πολιτικές έχουν πλήξει ιδιαίτερα τους μονογονιούς ως ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού, καλούμε την Πολιτεία να αναλάβει την ευθύνη άμβλυνσης των προβλημάτων .

Από τη συζήτηση με το Σύνδεσμο Μονογονεικών Οικογενειών και Φίλων έχουμε διαπιστώσει συνοπτικά τα πιο κάτω προβλήματα τα οποία δημιουργούνται από τον τρόπο λειτουργίας των Οικογενειακών Δικαστηρίων αλλά και το οικογενειακό δίκαιο όπως έχει υιοθετηθεί από το 1990:

α) Πολλαπλότητα διαδικασιών- Δικαίωμα ιδιωτικής ζωής

Οι διαδικασίες/αιτήσεις  για τη ρύθμιση των πιο πάνω θεμάτων οι οποίες είναι αναγκαίες για την ρύθμιση ζητημάτων από τη διάλυση ενός γάμου είναι ξεχωριστές , με αποτέλεσμα να προκαλείται αφόρητη ταλαιπωρία και έξοδα στους πολίτες που αναγκάζονται να αποταθούν στα Οικογενειακά Δικαστήρια.

Ταυτόχρονα όλες οι διαδικασίες γίνονται δημόσια, με ακροατήριο, άλλους διάδικους δικηγόρους ή θαμώνες, με αποτέλεσμα να παραβιάζεται το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής. Οι διάδικοι πολλές φορές αισθάνονται ότι εξευτελίζονται αναγκαζόμενοι να εκθέτουν πτυχές της ιδιωτικής τους ζωής και τα προβλήματα και ανάγκες τους ενώπιον ακροατηρίου.

Πιστεύουμε ότι οι διαδικασίες πρέπει να απλοποιηθούν και ενοποιηθούν όπου αυτό είναι δυνατόν, με  στόχο τη μείωση εξόδων, ταλαιπωρίας και την ταχύτερη δυνατή επίλυση των διαφορών. Ταυτόχρονα πρέπει να διασφαλίζουν το σεβασμό στην ιδιωτική ζωή και αξιοπρέπεια των ανθρώπων που αποτείνονται στα οικογενειακά δικαστήρια.

β) Νομική αρωγή

Το δικαίωμα νομικής αρωγής για οικογενειακές υποθέσεις είναι απόλυτα αναγκαίο στις φτωχές μονογονεϊκές οικογένειες για την ομαλή έξοδο από το διαζύγιο και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών ( γονική μέριμνα και διατροφή). Όπως έχουμε διαπιστώσει, το δικαίωμα αυτό σήμερα έχει εκμηδενιστεί, αφού απορρίπτονται αιτήσεις ακόμα και ληπτών δημοσίου βοηθήματος και ανέργων γυναικών, με αποτέλεσμα να παραβιάζονται και τα δικαιώματα των ίδιων των γυναικών αλλά και τα δικαιώματα των παιδιών τα οποία κατοχυρώνονται σε διεθνείς συμβάσεις. Ως αποτέλεσμα  ανήλικα παιδιά  μένουν απροστάτευτα σε ότι αφορά την έκδοση διαταγμάτων διατροφής, επιμέλειας ή και διαταγμάτων μη απομάκρυνσης από την χώρα.

Επιπρόσθετα, ενώ η έκδοση του διαζυγίου αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση της απόκτησης της ιδιότητας του μονογονιού, πολλές γυναίκες δεν μπορούν να αποκτήσουν αυτή την ιδιότητα λόγω άρνησης παραχώρησης νομικής αρωγής. Αποτέλεσμα είναι πολλές γυναίκες μονογονιοί να αποστερούνται το επίδομα μονογονεϊκής οικογένειας και το Ε.Ε.Ε.

Τραγικότερη συνέπεια της άρνησης νομικής αρωγής αποτελούν γυναίκες – θύματα βίας, οι οποίες χρειάζεται να αποταθούν χωρίς καθυστέρηση στα Δικαστήρια για την έκδοση διαταγμάτων χρήσης της οικογενειακής στέγης. Αυτές παραμένουν να υποφέρουν αφού δεν μπορούν να πληρώσουν δικηγόρο.

Πιστεύουμε ότι ως ο αρμόδιος Υπουργός θα πρέπει άμεσα να μεριμνήσετε για την αποκατάσταση πραγματικού δικαιώματος παραχώρησης από το Κράτος δωρεάν νομικής αρωγής σε οικογενειακές υποθέσεις, χωρίς καθυστέρηση και με αναδρομική ισχύ, εκεί όπου η καταχώρηση της αίτησης είναι απόλυτα αναγκαία ( διατροφές, επιμέλεια παιδιών, προσωρινών διαταγμάτων stop list, αποκλειστική χρήση οικογενειακής στέγης  – όπου υπάρχει βία).

γ) Διατροφές

Επιπρόσθετα από τις σοβαρές καθυστερήσεις από την Αστυνομία στην είσπραξη των διατροφών που επιδικάζουν τα Δικαστήρια, διαπιστώνουμε σοβαρή μείωση των ποσών των διατροφών που επιδικάζουν τα Δικαστήρια. Αυτά δε λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών αλλά και το γεγονός ότι πολλές γυναίκες μονογονιοί είναι άνεργες λόγω έλλειψης των αναγκαίων υποδομών φροντίδας των παιδιών τους, των οποίων έχουν τη φύλαξη.

Σοβαρό πρόβλημα αποτελεί για τις μητέρες οι οποίες διεκδικούν διατροφή των παιδιών τους η ανάγκη να αποδείξουν οι ίδιες τα εισοδήματα των πρώην συζύγων, πράγμα αδύνατο στις πλείστες περιπτώσεις. Σημαντική βελτίωση θα αποτελούσε η αλλαγή της αποδεικτικής διαδικασίας ώστε το Δικαστήριο να λαμβάνει υπόψη σχετική έκθεση του Γραφείου Ευημερίας όπως γίνεται στις υποθέσεις γονικής μέριμνας (στόχος το συμφέρον του παιδιού).

Επιπρόσθετα  εκεί όπου αποδεδειγμένα δεν εισπράττονται οι διατροφές θα πρέπει να καλύπτονται από το Κράτος (όπως σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες) αφού η έκτιση ποινής φυλάκισης από τον υπόχρεο σε διατροφή δεν οδηγεί σε είσπραξη αυτής,  αλλά αντίθετα στη διαγραφή της.

δ) Γονική μέριμνα παιδιών

Αντιλαμβανόμαστε ότι στη ρύθμιση του θέματος της γονικής μέριμνας και επικοινωνίας παιδιών, η επικοινωνία αποτελεί δικαίωμα για τους πατεράδες ενώ για τις μητέρες δημιουργείται υποχρέωση συμμόρφωσης με το διάταγμα του δικαστηρίου. Αποτέλεσμα είναι να φτάνουμε στο λυπηρό φαινόμενο μητέρες να οδηγούνται στις φυλακές (λόγω παράβασης διατάγματος), μεταχείριση η οποία δεν αρμόζει σε ένα σύγχρονο κράτος.

ε) Διαμεσολάβηση

Το νομοσχέδιο της διαμεσολάβησης, που επιχειρείται να ψηφιστεί, θα αυξήσει την καθυστέρηση και τα έξοδα στις υποθέσεις  αφού οι διαμεσολαβητές που προτείνονται με αυτό θα είναι ιδιώτες και θα πληρώνονται από τους διαδίκους. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος οι εισηγήσεις τους να απορριφθούν από τους διαδίκους και η διαδικασία να συνεχίσει δικαστικά.

Θεωρώντας το θεσμό  της διαμεσολάβησης ως χρήσιμο για ειρηνική επίλυση των διαφορών, αποφυγή εξόδων από τον κόσμο και αποφόρτιση των Δικαστηρίων, θεωρούμε ότι ο θεσμός πρέπει να ενταχθεί σε μια συνολική τροποποίηση του οικογενειακού δικαίου, και να διεξάγεται πριν την έναρξη δικαστικών διαδικασιών, από δημόσιους λειτουργούς / διαμεσολαβητές οι οποίοι να ολοκληρώνουν τη διαδικασία δικαστικά με δική τους αίτηση στο Δικαστήριο.

στ) Περιουσιακές Διαφορές συζύγων

Αντιλαμβανόμαστε ότι η υφιστάμενη νομοθεσία για τη ρύθμιση περιουσιακών διαφορών συζύγων αφορά το διαμοιρασμό θετικής περιουσίας που αποκτήθηκε από τους συζύγους κατά τη διάρκεια του γάμου αλλά όχι των χρεών αυτών. Αυτό συνιστά ένα μεγάλο κενό αφού πλείστες οικογένειες σήμερα αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα από τα χρέη και όχι την περιουσία. Συχνότερα θύματα είναι οι γυναίκες και τα παιδιά οι οποίοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι ως εγγυητές ή ενυπόθηκοι οφειλέτες συζύγων/πατεράδων.

Θεωρούμε σωστό τα Οικογενειακά Δικαστήρια να ρυθμίζουν και τα θέματα των χρεών μιας οικογένειας με δεσμευτικές αποφάσεις έναντι των Τραπεζών (στο διαμοιρασμό των χρεών). Επίσης η διαδικασία ρύθμισης των περιουσιακών διαφορών ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου να αναστέλλει αστικές  δικαστικές διαδικασίες των Τραπεζών για χρέη που αποτελούν περιουσιακές διαφορές συζύγων, ώστε να αποφεύγεται διπλή διαδικασία και εκποιήσεις ενυπόθηκων κατοικιών πριν να αποφασίσει το Οικογενειακό Δικαστήριο.

Σήμερα ενόψει του άμεσου κινδύνου εκποιήσεων οικογενειακών κατοικιών που έχουν υποθηκευτεί από συζύγους, είναι αναγκαία η προστασία των γυναικών μονογονιών με τη ρύθμιση και διαμοιρασμό των χρεών σε αυτούς που ανήκουν.

Οι πιο πάνω πρόνοιες και κενά της νομοθεσίας , η πολλαπλότητα των διαδικασιών, το βάρος απόδειξης, η διακριτική μεταχείριση αλλά και η έλλειψη ουσιαστικής νομικής αρωγής επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο τις γυναίκες μονογονιούς που έχουν την καθημερινή φύλαξη των παιδιών τους και μεγεθύνουν τις διακρίσεις που υφίστανται σε όλους τους υπόλοιπους τομείς της ζωής τους .

Πιστεύουμε ότι αποτελεί άμεση ανάγκη η ριζική αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου, ώστε η νομοθεσία σε αυτό τον τόσο ευαίσθητο τομέα της ζωής των ανθρώπων, να αντιμετωπίζει τις σημερινές συνθήκες και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της μονογονεϊκής οικογένειας να επιβιώσει κοινωνικά και οικονομικά .

Εισηγούμαστε ως ΑΚΕΛ, τη σύσταση μίας ad hoc νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής υπό την αιγίδα του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, (ΕΜΔΓ),  η οποία να μελετήσει τα πιο πάνω προβλήματα και να ετοιμάσει εντός τακτού χρονικού διαστήματος τροποποιητικά νομοσχέδια για τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου με στόχο τη στήριξη της μονογονεϊκής οικογένειας ως νέου κοινωνικού πυρήνα  ανάπτυξης παιδιών και γυναικών. Ως ΑΚΕΛ είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε αυτή την προσπάθεια με συγκεκριμένες εισηγήσεις για  τροποποιήσεις της νομοθεσίας.

Ταυτόχρονα πιστεύουμε ότι οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας θα πρέπει να αποτελούν σημαντικό στηρικτικό παράγοντα των οικογενειακών δικαστηρίων στην ουσιαστική και ταχεία επίλυση των οικογενειακών διαφορών και προς αυτήν την κατεύθυνση σας καλούμε να ενεργήσετε για τη σωστή τους στελέχωση.

Με εκτίμηση,

 

 

 

Άντρος Κυπριανού
Γενικός Γραμματέας Κ.Ε. ΑΚΕΛ