Ένας αγώνας που ξαναγίνεται επίκαιρος. Του Γιώργου Κουκουμά
Mε πρόταση του ΑΚΕΛ, η βουλή στηρίζει ομόφωνα το αίτημα για αποπυρηνικοποίηση της Μέσης Ανατολής και Παγκόσμιο Αφοπλισμό
Ένας αγώνας που ξαναγίνεται επίκαιρος
Η είδηση για το ομόφωνο ψήφισμα της Βουλής σχετικά με τον πυρηνικό αφοπλισμό στις 2 του περασμένου Οκτώβρη, πέρασε σχεδόν απαρατήρητη από την ειδησεογραφία. Εντούτοις, το ψήφισμα της κυπριακής Βουλής έχει τη δική του πολιτικό μήνυμα και σημασία, αν ειδωθεί μέσα στις ευρύτερες εξελίξεις στη γειτονιά της Μέσης Ανατολής.
Κόσμος χωρίς πυρηνικά
Με πρωτοβουλία λοιπόν του ΑΚΕΛ και με την ευκαιρία της 26ης Σεπτεμβρίου (η οποία ανακηρύχθηκε πέρσι από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πλήρη Εξάλειψη των Πυρηνικών Όπλων), η Βουλή των Αντιπροσώπων τάχθηκε υπέρ της άμεσης έναρξης διαπραγματεύσεων στη μόνιμη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τον Αφοπλισμό με στόχο την συνομολόγηση μιας συνολικής διεθνούς συνθήκης για τα πυρηνικά όπλα, η οποία θα απαγορεύει την κατοχή, ανάπτυξη, παραγωγή, αγορά, δοκιμή, αποθήκευση, μεταφορά και χρήση ή απειλή χρήσης τους και επιπρόσθετα θα προβλέπει για την καταστροφή τους.
Πρόκειται για έκκληση προς τα κράτη του πλανήτη να υλοποιήσουν επιτέλους την υποχρέωση που ανέλαβαν με τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων του 1970*. Συγκεκριμένα, στη Συνθήκη περιέχεται η –ασαφής και αόριστη- δέσμευση των κρατών να διαπραγματεύονται «καλόπιστα» προκειμένου να συνομολογηθεί «σύντομα» μια διεθνής συνθήκη που θα επιβάλει την καταστροφή όλων των πυρηνικών όπλων.
45 χρόνια μετά, η δέσμευση δεν έφερε αποτέλεσμα. Μέχρι το 1990 άλλωστε, οι σοβιετικές προτάσεις για ταυτόχρονη καταστροφή των πυρηνικών όπλων των δύο υπερδυνάμεων, προσέκρουαν στην άρνηση των ΗΠΑ. Σήμερα, από την άλλη, κανένα από τα πυρηνικά κράτη δεν φαίνεται να βιάζεται για ολικό πυρηνικό αφοπλισμό και περιορίζονται σε διακηρύξεις προθέσεων. Άλλωστε, το ΝΑΤΟ στο οποίο ανήκουν τρία πυρηνικά κράτη και πέντε κράτη (Βέλγιο, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία και η Τουρκία) που έχουν αποθηκευμένα αμερικανικά πυρηνικά, έχει διακηρύξει επίσημα ότι «η ισχύς και η άμυνα» της Συμμαχίας βασίζεται και εξελίσσεται πάνω στις «πυρηνικές της δυνατότητες».
Ο εφιάλτης στη γειτονιά μας
Στη γειτονιά μας, ο πυρηνικός κίνδυνος έχει όνομα: Ισραήλ. Το Ισραήλ, παρόλο που ακολουθεί την περιβόητη «πολιτική της ασάφειας» μη επιβεβαιώνοντας και μη διαψεύδοντας αν διαθέτει πυρηνικά όπλα, είναι αναμφίβολο ότι εδώ και δεκαετίες έχει στην κατοχή του ένα ισχυρό πυρηνικό οπλοστάσιο που εκτιμάται μεταξύ 80-200 πυρηνικών κεφαλών. Εντούτοις, το Ισραήλ απολαμβάνει μια μοναδική παγκοσμίως «ασυλία» για τα πυρηνικά του όπλα, αφού οι ΗΠΑ και η ΕΕ που εξαντλούν τις …φιλειρηνικές τους ανησυχίες στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, τα χημικά της Συρίας και τα πυρηνικά της ΛΔ Κορέας, σιωπούν εκκωφαντικά για την περίπτωση του Ισραήλ. Άλλωστε, το πυρηνικό μονοπώλιο του Ισραήλ στην περιοχή τού εξασφαλίζει την στρατιωτική υπεροχή έναντι των αραβικών κρατών και του Ιράν, ώστε να συνεχίζει την κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών και να εκτοξεύει απειλές πολέμου κατά των γειτόνων του. Είναι ακριβώς η ύπαρξη του ισραηλινού πυρηνικού οπλοστασίου που προκαλεί ανασφάλεια στις γειτονικές χώρες, οι οποίες με τη σειρά τους επικαλούνται την «αναγκαιότητα απόκτησης αποτρεπτικών δυνατοτήτων». Ζητούν δηλαδή το δικαίωμα να αποκτήσουν και οι ίδιες πυρηνικά όπλα, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία, έστω και αν αυτή στηριχθεί πάνω στον αμοιβαίο φόβο.
Μέση Ανατολή απαλλαγμένη από Όπλα Μαζικής Καταστροφής
Αυτές οι πραγματικότητες είναι που επαναφέρουν συνεχώς το σενάριο για τη σύγκληση μια διεθνούς διάσκεψης του ΟΗΕ με αντικείμενο την ανακήρυξη ολόκληρης της Μέσης Ανατολής σε ζώνη απαλλαγμένη από όπλα μαζικής καταστροφής (δηλαδή από πυρηνικά, χημικά και βιολογικά). Σήμερα, υπάρχουν άλλες εφτά περιφερειακές ζώνες, -κύρια στο νότιο ημισφαίριο του πλανήτη- που έχουν απαλλαγεί από πυρηνικά όπλα: Λατινική Αμερική, Καραϊβική, Νότιος Ειρηνικός, Νοτιοανατολική Ασία, Μογγολία, Κεντρική Ασία και Αφρική. Η περίπτωση της Μέσης Ανατολής όμως, θα είναι καταλυτική για την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή, για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης ανάμεσα στους αραβικούς λαούς και το Ισραήλ αλλά και στο μακρύ δρόμο προς τον παγκόσμιο πυρηνικό αφοπλισμό.
Ρεαλιστική και ελπιδοφόρα πρόταση
Η πρόταση –που αποτελεί πάγιο αίτηματων κινημάτων ειρήνης και αφοπλισμού τόσο του Ισραήλ όσο και του αραβικού κόσμου- δεν είναι ένα ρομαντικό ευχολόγιο. Αποτελούσε ειλημμένη απόφαση της Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Αναθεώρηση της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών που πραγματοποιήθηκε το 2010. Και πράγματι, από τότε είχαν προχωρήσει οι διαβουλεύσεις για να συγκληθεί μια τέτοια Διάσκεψη στα τέλη του 2012, στο Ελσίνκι της Φινλανδίας. Την τελευταία στιγμή όμως, το Ισραήλ με την πλήρη συγκάλυψη των ΗΠΑ, προφασίστηκε διαδικαστικές λεπτομέρειες και υπαναχώρησε, εξανεμίζοντας τις ελπίδες για ένα μεγάλο βήμα προς την ειρήνη στην πολύπαθη γειτονιά της Μέσης Ανατολής.
Εντούτοις, δύο εξελίξεις έχουν επαναφέρει το ζήτημα επί τάπητος. Από τη μια ήταν, η υπαγωγή σε διεθνή έλεγχο του χημικού οπλοστασίου της Συρίας (στη βάση της ρωσικής πρότασης που απέτρεψε τη σχεδιαζόμενη αμερικανική επιδρομή στα τέλη του 2013). Από την άλλη, ήταν η πρόοδος στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, μεταξύ Τεχεράνης και E3+3 (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία, ΗΠΑ, Κίνα). Όλα αυτά έχουν θέσει το Ισραήλ στη γωνία, στερώντας του πλέον οποιεσδήποτε προφάσεις.
Να αποπυρηνικοποιηθούν η Τουρκία και το Ισραήλ
Είναι λοιπόν σημαντικό ότι μέσα στο σκηνικό ανταγωνισμών, συμμαχιών και δραστικής στρατιωτικοποίησης στη γειτονιά της Ανατολικής Μεσογείου, η βουλή της Κύπρου επίσημα πλέον ασπάζεται το στόχο για την απαλλαγή της Μέσης Ανατολής από Όπλα Μαζικής Καταστροφής και καλεί όλα τα κράτη της περιοχής μας να υπογράψουν τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων, δακτυλοδείχνοντας δηλαδή το Τελ Αβίβ. Μάλιστα, η πρόταση του ΑΚΕΛ που υιοθετήθηκε από τη Βουλή περιλαμβάνει και άλλες σημαντικές παραμέτρους, που αντλούνται από το περιεχόμενο και τις εμπειρίες άλλων αποπυρηνικοποιημένων περιφερειακών ζωνών. Συγκεκριμένα, η Συνθήκη που παλεύουμε για να υπογραφεί από τα κράτη της περιοχής πρέπει να συνοδεύεται από νομικώς δεσμευτικές εγγυήσεις ασφάλειας από τα πέντε αναγνωρισμένα πυρηνικά κράτη προς τις χώρες εντός της ζώνης ότι δεν θα εξαπολύσουν ούτε θα απειλήσουν με πυρηνικό κτύπημα τις χώρες της ζώνης. Επιπρόσθετα, πρέπει να περιλαμβάνονται ρυθμίσεις που θα απαγορεύουν τη διαμετακόμιση πυρηνικών όπλων διά μέσου της ζώνης, κάτι που σημαίνει ότι τα πυρηνικά κράτη θα πρέπει να εγκαταλείψουν την πρακτική τους να μην δηλώνουν κατά πόσο μεταφέρονται πυρηνικά όπλα στα πλοία τους. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία αφού στη Μεσόγειο, την Ερυθρά Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο συνωστίζονται πολεμικά πλοία των ΗΠΑ με πυρηνικό οπλοστάσιο. Τέλος, το Ψήφισμα ζητά ρητά όπως η διαδικασία αυτή να συμπεριλάβει και την Τουρκία, η οποία έχει στο έδαφος της (στη βάση Ιντσιρλίκ) γύρω στις 70 πυρηνικές βόμβες των ΗΠΑ.
Τα πυρηνικά στην υπηρεσία του ιμπεριαλισμού
Όταν τη δεκαετία του 1930 ανακοινωνόταν στην ανθρωπότητα το επίτευγμα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τη σχάση πυρήνα ατόμου ουρανίου, λίγοι αντιλαμβάνονταν τι σήμαινε αυτό. Σύντομα, ο πλανήτης βρισκόταν σε ένα κοσμοϊστορικό σταυροδρόμι: Είτε να γίνει η πυρηνική ενέργεια ένα εργαλείο προόδου που θα μπορούσε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες του πλανήτη με εξαιρετικά χαμηλό κόστος και ελάχιστη επέμβαση στο περιβάλλον. Είτε να καταστεί ένα φονικό όπλο που όμοιο του δεν είχε ξαναδεί ο κόσμος, τον οποίο μάλιστα θα μπορούσε να καταστρέψει ολοσχερώς μέσα σε μερικά λεπτά; Την προσπάθεια ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας εγκαινίασε η Σοβιετική Ένωση, παρόλο που στη συνέχεια η ζωή απέδειξε ότι και η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας ενέχει τεράστιους κινδύνους για τον άνθρωπο και τη φύση. Από την άλλη, την πολεμική χρήση της πυρηνικής ενέργειας εγκαινίασαν οι ΗΠΑ με τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι…
Όμως ας έχουμε κατά νου ότι ο πυρηνικός όλεθρος που άφησε πίσω του ο Αύγουστος του 1945 στην Ιαπωνία, πιθανότατα να είχε συνέχεια. Μόλις πριν μερικές μέρες, αποκαλύφθηκε ότι ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, από το 1947 προσπαθούσε να πείσει τον Αμερικανό Πρόεδρο Τρούμαν να εξαπολύσει ένα «προληπτικό» πυρηνικό χτύπημα κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν έτοιμος δηλαδή να προκαλέσει ένα ολοκαύτωμα εκατομμυρίων Σοβιετικών προκειμένου να προασπιστεί την καπιταλιστική τάξη έναντι των ανερχόμενων δυνάμεων του σοσιαλισμού. Μόνο αφότου ήρθε εξισορρόπηση στον πυρηνικό συσχετισμό μεταξύ ΝΑΤΟ και σοσιαλιστικής κοινότητας αναγκάστηκαν να περιορίσουν τις απειλές τους, χωρίς ωστόσο να αποδεχθούν τις προτάσεις της ΕΣΣΔ και του διεθνούς φιλειρηνικού κινήματος για οριστική απαλλαγή της ανθρωπότητας από την πυρηνική απειλή.
Η ανθρωπότητα σε σταυροδρόμι
Οι ενεργειακές τιτανομαχίες έχουν φέρει ξανά στον ορίζοντα μετά από δεκαετίες το ενδεχόμενο ενός γενικευμένου πολέμου, περιφερειακού ή και παγκόσμιου. Παράλληλα, πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι τα πυρηνικά όπλα έχουν ήδη διαδοθεί περισσότερο από όσο πιστεύει σήμερα η διεθνής κοινότητα ενώ παράλληλα η κούρσα των στρατιωτικών εξοπλισμών κλιμακώνεται δραματικά. Αυτό το μείγμα που έφτιαξε η ιμπεριαλιστική επιθετικότητα θα μπορούσε να οδηγήσει τη ζωή και τον πολιτισμό πάνω στον πλανήτη σε ένα πισωγύρισμα, αντίστοιχο με την εποχή των παγετώνων. Είναι φανερό ότι η πυρηνική τάξη που υπήρχε στον 20ο αιώνα αποτελεί παρελθόν. Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε ένα νέο σταυροδρόμι. Είτε τα πυρηνικά όπλα θα διαδοθούν ανεξέλεγκτα όπως μια πανδημία, είτε θα δημιουργηθεί μια νέα αντιπυρηνική τάξη όπου κανείς δεν θα διαθέτει τέτοια όπλα. Η επιστημονική κοινότητα πρέπει να μιλήσει και να αφυπνίσει. Οι λαοί πρέπει να επιβάλουν τις αποφάσεις.
Γιώργος Κουκουμάς
Γραφείο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Κ.Ε. ΑΚΕΛ
* Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων
Η Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων τέθηκε σε ισχύ το 1970 και αναγνωρίζει μόνο στα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία) το δικαίωμα να διαθέτουν πυρηνικά όπλα ενώ όλα τα υπόλοιπα κράτη είναι δεσμευμένα από τη Συνθήκη να μην επιχειρήσουν ποτέ να αποκτήσουν. Στα μη πυρηνικά κράτη επιτρέπεται η χρήση πυρηνικής ενέργειας μόνο εφόσον αποδεικνύουν ότι αξιοποιείται αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς. Η Ινδία, το Πακιστάν, το Ισραήλ και το νεοσύστατο Νότιο Σουδάν είναι τα τέσσερα κράτη του κόσμου που δεν έχουν υπογράψει τη Συνθήκη, εκ των οποίων η Ινδία, το Πακιστάν και το Ισραήλ διαθέτουν πέραν πάσης αμφιβολίας πυρηνικό οπλοστάσιο. Η μόνη περίπτωση απόσυρσης κράτους από τη Συνθήκη, είναι αυτή της ΛΔ Κορέας η οποίας προέβη σε επίσημη καταγγελία το 2003.
