Χαιρετισμός Γενικού Γραμματέα ΚΕ ΑΚΕΛ Στ. Στεφάνου στο Παγκύπριο Σεμινάριο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση

Σας καλωσορίζω στο Παγκύπριο Σεμινάριο του ΑΚΕΛ με τίτλο «Τοπική Αυτοδιοίκηση, η μεταρρύθμιση επί του εδάφους».

Το ΑΚΕΛ αντίκριζε διαχρονικά το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως έπαλξη δημιουργικής δράσης για την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών προς όφελος των πολιτών. Οι τοπικές αρχές ως φορείς άμεσης εξουσίας έχουν και πρέπει να έχουν στο επίκεντρό τους τον πολίτη, τα προβλήματα και τις προσδοκίες του. Έχουν και πρέπει να έχουν ως προτεραιότητα την παροχή υπηρεσιών και την εφαρμογή πολιτικών που ν’ ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις.

Για το ΑΚΕΛ Τοπική Αυτοδιοίκηση σημαίνει συμμετοχή, πρωτοβουλία, κοινωνική και πολιτική διεργασία που να ανοίγει νέους δρόμους για τους Δήμους και τις Κοινότητες, για την κοινωνία και τον τόπο. Είναι αυτή η προσέγγιση που ώθησε το ΑΚΕΛ να εργαστεί για τον εκσυγχρονισμό και τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Μπορεί σε διάφορα ζητήματα να είχαμε διαφορετική ανάγνωση με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις για το πώς έπρεπε να γίνει η Μεταρρύθμιση, αλλά βλέποντας τη μεγάλη εικόνα κρίναμε ότι έπρεπε να προχωρήσουμε στην προσπάθεια. Άλλωστε τα δέκα και βάλε χρόνια άγονων συζητήσεων που προηγήθηκαν, έφεραν την Τοπική Αυτοδιοίκηση στα όριά της.

Σήμερα βρισκόμαστε στην επόμενη μέρα του εγχειρήματος. Την κρισιμότερη να μου επιτρέψετε να πω, γιατί τώρα είναι η ώρα που πρέπει να δούμε πώς λειτουργεί η μεταρρύθμιση στην πράξη. Με αυτό τον στόχο ξεκινήσαμε μια παγκύπρια εκστρατεία, με συναντήσεις και επαφές με τους πρωταγωνιστές της Μεταρρύθμισης – τους Επαρχιακούς Οργανισμούς, τους Δήμους, την Ένωση Δήμων, την Ένωση Κοινοτήτων και τα Συμπλέγματα Κοινοτήτων – για να δούμε επί του εδάφους πλέον, πώς εφαρμόζεται η Μεταρρύθμιση, να δούμε τις δυνατότητες και τις προοπτικές που ανοίγει.

Δύο και πλέον μήνες μετά την έναρξη της εκστρατείας μας, έχουμε μια πλήρη εικόνα για το πού βρίσκεται η πορεία της Μεταρρύθμισης. Είναι η εικόνα αυτή ρόδινη; Όχι. Υπάρχουν προβλήματα; Ναι. Πολλά μάλιστα. Χάθηκαν δυόμιση πολύτιμα χρόνια προετοιμασίας, με ευθύνη πρώτιστα της κυβέρνησης και τα κενά θα χρειαστεί πολλή δουλειά για να καλυφθούν. Ούτε η προσπάθεια μετακύλισης των ευθυνών σε άλλους ούτε η απαξίωση που διακρίνουμε στο κεντρικό κράτος, όμως, θα συμβάλει στο ξεπέρασμα των δυσκολιών.

Εμείς θέλουμε με τη δημιουργική μας στάση να βοηθήσουμε να προχωρήσει γρηγορότερα η πορεία αυτή, έχοντας πλέον σαφή εικόνα για τα προβλήματα, τα κενά και τις ελλείψεις που υπάρχουν. Καθοριστικός, όμως, προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο ρόλος της εκτελεστικής εξουσίας και χαίρομαι που σήμερα είναι μαζί μας ο Υπουργός Εσωτερικών για να έχουμε έναν ζωντανό διάλογο για τα όσα μπορούν και πρέπει να γίνουν.

Από τις μέχρι τώρα επαφές μας στο πλαίσιο της εκστρατείας, έχουμε διαπιστώσει μια σειρά βασικά ζητήματα τα οποία χρήζουν άμεσου χειρισμού. Θα περιοριστώ σε δυο βασικούς άξονες:

Η διοικητική αυτονομία των Δήμων ήταν ένας από τους βασικούς στόχους της Μεταρρύθμισης. Και όμως, παραβιάζεται από το ίδιο το κεντρικό κράτος.

• Σχεδόν σε όλους τους Δήμους τίθεται θέμα στελέχωσης. Η παγοποίηση των όποιων προσλήψεων για περισσότερο από μια δεκαετία άφησε τους περισσότερους Δήμους με οριακή στελέχωση ενώ υπάρχουν και Δήμοι που είναι υποστελεχωμένοι. Δεν υπάρχουν, λοιπόν, δικαιολογίες για την καθυστέρηση που παρατηρείται στην έγκριση των προϋπολογισμών των Δήμων και την αποπαγοποίηση θέσεων πρώτου διορισμού.
• H Δημοτική Αστυνομία, που προβλέπεται από τη νομοθεσία, έμεινε στα χαρτιά, παρόλο που η εκτελεστική εξουσία δεσμεύθηκε πολλές φορές στη Βουλή ότι θα κατέθετε σύντομα τους αναγκαίους κανονισμούς.
• Κι άλλοι Κανονισμοί που είναι απαραίτητοι για την ομαλή λειτουργία των Δήμων δεν έχουν κατατεθεί ακόμα στη Βουλή ενώ ακούμε δηλώσεις για αλλαγές, διασαφηνίσεις ή προσθήκες στη νομοθεσία χωρίς να έχει προηγηθεί η απαραίτητη διαβούλευση.

Η οικονομική αυτονομία των Δήμων ήταν επίσης ένας από τους βασικούς στόχους της Μεταρρύθμισης. Κι αυτή παραβιάζεται από το κεντρικό κράτος.

• Στους Δήμους μεταφέρθηκαν σημαντικές αρμοδιότητες όπως η συντήρηση δρόμων πρωταρχικής σημασίας. Η αρμοδιότητα μεταφέρθηκε, όχι όμως και τα σχετικά κονδύλια. Παραχωρήθηκε ένα κοντύλι το οποίο ανέρχεται μόλις στα 3 εκ. ευρώ ενώ το πραγματικό κόστος υπολογίζεται μεταξύ 10 και 17 εκ. ευρώ. Στη συνέχεια ο ΠτΔ υποσχέθηκε άλλα €8 εκ., αλλά – σύμφωνα με την πληροφόρηση που έχουμε – δεν έχουν δοθεί.
• Τα κονδύλια κοινοτήτων που έχουν ενταχθεί σε Δήμους και τα οποία διαχειρίζονταν οι Επαρχιακές Διοικήσεις μέχρι την 01/07/2024, δεν έχουν μεταφερθεί ακόμη στους Δήμους, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να μην μπορούν να υλοποιήσουν προγραμματισμένα έργα, όπως πλατείες, πάρκα, αντιπλημμυρικά έργα, τη συντήρηση αγροτικών δρόμων κ.α.
• Στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας περιλαμβάνονται 5 στόχοι, αξίας πέραν των 66 εκατομμυρίων, που οφείλει να υλοποιήσει το κεντρικό κράτος και αφορούν τις Τοπικές Αρχές. Από αυτούς «υλοποιήθηκε» μόνο ο ένας -κι αυτός με πολλά προβλήματα- ο περιβόητος Ιππόδαμος, ενώ για τη μεγαλύτερη επένδυση που αφορά το σχέδιο «Έξυπνες Πόλεις», ύψους 33 εκατομμυρίων, δεν υπάρχει ουσιαστική εξέλιξη.

Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, είναι το πολύ σοβαρό ζήτημα που υπάρχει με το σύστημα «Πληρώνω όσο Πετώ» το οποίο κανονικά πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2025. Κατά την άποψή μας αυτό δεν μπορεί να προχωρήσει για τους εξής λόγους:

• Δεν υπάρχει τελική εικόνα για τις ανάγκες σε υποδομές, το κόστος τους και τις ανάγκες σε υποδομές που  χρειάζονται,  αφού ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες βιωσιμότητας για όλους τους Δήμους και τα συμπλέγματα κοινοτήτων.
• Το σύστημα «Πληρώνω Όσο Πετώ» παρουσιάστηκε ως ένα σύστημα που θα μείωνε σημαντικά το κόστος σκυβάλων. Με βάση τις μελέτες βιωσιμότητας που έχουμε μέχρι σήμερα αυτό δεν θα συμβεί. Αντίθετα το κόστος θ’ αυξηθεί από 30% έως 60% στις μέχρι σήμερα χρεώσεις για τους καταναλωτές.
• Στη βάση των σημερινών δεδομένων, δεν υπάρχει ολοκληρωμένη διαχείριση όλων των ρευμάτων αποβλήτων. Καταρχάς, οι ΟΕΔΑ τόσο της Κόσιης όσο και του Πεντακώμου δεν λειτουργούν σωστά. Ο μεν ΟΕΔΑ Κόσιης ενώ σχεδιάστηκε για απόβλητα της Λάρνακας και επαρχίας Αμμοχώστου δέχεται πολύ μεγαλύτερες ποσότητες και από τη Λευκωσία με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες ανακυκλώσιμων υλικών να καταλήγουν στην ταφή. Τα ανακυκλώσιμα μεταφέρονται στην Κόσιη και θάβονται. Ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στη διαχείριση των  οργανικών αποβλήτων τα οποία δεν τυγχάνουν της επεξεργασίας που χρειάζεται είτε για την παραγωγή κομπόστ είτε για την παραγωγή ενέργειας, ενώ o ΟΕΔΑ Πεντακώμου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων.

Με λίγα λόγια, η εικόνα έχει ως εξής: το κράτος ζητά από τους πολίτες να πληρώσουν περισσότερα, να κάνουν διαλογή στην πηγή, αλλά το ίδιο δεν έχει φροντίσει να υπάρχουν οι υποδομές έτσι ώστε τ’ απόβλητα να τυγχάνουν της επεξεργασίας που πρέπει.

Άρα αυτό που θα συμβεί είναι οι πολίτες να κάνουν διαλογή στην πηγή, να πληρώνουν περισσότερα, αλλά τ’ απόβλητα να θάβονται!

Έχοντας εξετάσει προσεκτικά τα δεδομένα και ζυγίζοντας τις απόψεις όλων των εμπλεκομένων μερών, θεωρούμε ότι το σοφότερο είναι να ζητήσουμε αναβολή της έναρξης λειτουργίας του συστήματος. Αν το σύστημα εφαρμοστεί τώρα πέραν του ότι οι πολίτες θα πληρώνουν περισσότερα για ένα σύστημα που δεν θα εκπληρώνει το σκοπό του, υπάρχει και ο τεράστιος κίνδυνος η Κύπρος να μετατραπεί σ’ ένα μεγάλο σκουπιδότοπο.

Αντιλαμβανόμαστε πλήρως ότι η εφαρμογή του συστήματος αποτελεί ευρωπαϊκή υποχρέωση και η μη συμμόρφωση επιφέρει πρόστιμο, γι’ αυτό και εισηγούμαστε αναβολή και όχι ακύρωση  του συστήματος έτσι ώστε το κράτος να ενεργήσει άμεσα για τη σωστή προετοιμασία. Πιο συγκεκριμένα η Κυβέρνηση θα πρέπει το συντομότερο δυνατό να είναι έτοιμη ν’ απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα:

• Πότε θα μπορέσουν να λειτουργήσουν σωστά οι ΟΕΔΑ Κόσιης και Πεντακώμου;
• Θα δημιουργηθεί άλλη μονάδα επεξεργασίας για την Πάφο και πότε;
• Πώς, πότε και με ποιο κόστος θα λειτουργήσει το δίκτυο πράσινων σημείων των οποίων το σύστημα χρειάζεται άμεσα επέκταση;

Το ζήτημα αυτό έχει μεγάλες συνέπειες και προεκτάσεις και για την κοινωνία και για το περιβάλλον και για το κράτος. Γι’ αυτό οφείλει η Κυβέρνηση να λάβει αποφάσεις άμεσα και να προχωρήσει σε ενέργειες σύντομα. Το ΑΚΕΛ είναι πάντοτε έτοιμο να συμβάλει στην προσπάθεια με θέσεις και προτάσεις.

Υπάρχουν λοιπόν πολλά και σοβαρά ζητήματα που απασχολούν τις αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης τα οποία έχουν σοβαρό αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες και τελικά στους πολίτες.

Ως ΑΚΕΛ δεν διεκδικούμε μόνο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Έχουμε και απαιτήσεις από τους εκλεγμένους στις τοπικές αρχές.

Θέλουμε η ανάπτυξη στις πόλεις και τις κοινότητές μας να υπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών και την κοινωνική συνοχή.

Θέλουμε αυτοδιοικητικούς οργανισμούς που να διασφαλίζουν τον δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα των υπηρεσιών τους.

Θέλουμε να συμβάλουν για αντιμετώπιση της κυκλοφοριακής συμφόρησης και προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, για προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και πράσινων πολιτικών, για το χτίσιμο «Έξυπνων Πόλεων».

Θέλουμε τους Δήμους να πρωταγωνιστήσουν για μια σύγχρονη κοινωνική πολιτική, για την προσφορά ευκαιριών πολιτιστικής και αθλητικής δράσης, για ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πόλεων μας και όλων όσων εμπεδώνουν το αίσθημα ασφάλειας του δημότη.

Θέλουμε τους πολίτες να είναι πρωταγωνιστές στα δημοτικά δρώμενα.

Ελπίζω ότι οι εργασίες του σημερινού Σεμιναρίου και όσων θα ακολουθήσουν θα δώσουν την ευκαιρία να υπάρξει ζωντανός διάλογος γι’ αυτά και γι’ άλλα θέματα αλλά και θα δημιουργήσουν το έδαφος για να προκύψουν λύσεις στα πολλά και σημαντικά κεφάλαια που καλείται να χειριστεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Σας ευχαριστώ πολύ.

23.11.2024