10 + 1 Προτάσεις ΑΚΕΛ για τον προσφυγικό κόσμο
Παρέμβαση Γιώργου Λουκαΐδη Κοινοβουλευτικού Εκπροσώπου ΑΚΕΛ
στη συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης με θέμα:
«Εκσυγχρονισμός της Προσφυγικής Πολιτικής – Από τις Ανάγκες στις Λύσεις»
20 Οκτωβρίου 2025
Κύριε Υπουργέ,
Εκπρόσωποι των τμημάτων, υπηρεσιών και οργανώσεων,
Σας ευχαριστώ θερμά για τη σημερινή παρουσία σας. Το ΑΚΕΛ, σταθερά προσηλωμένο στη διαρκή αναβάθμιση της πολιτικής του παρέμβασης, έχει αναπτύξει την τελευταία περίοδο έναν κύκλο θεματικών συζητήσεων, ημερίδων και παρεμβάσεων, για να αποκτά ολοκληρωμένη εικόνα των προβλημάτων και να καταθέτει τεκμηριωμένες προτάσεις πολιτικής. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες όπως την σημερινή, αναλάβαμε για την υγεία, την ενέργεια, το περιβάλλον, το στεγαστικό και μια σειρά άλλων κρίσιμων κοινωνικών ζητημάτων.
Το ΑΚΕΛ, ως το μοναδικό, ουσιαστικά, κόμμα της αντιπολίτευσης, ασφαλώς δεν είναι κυβερνητικός πυλώνας. Ήταν και παραμένει όμως βασικός, καθοριστικός πυλώνας της κοινωνίας. Και ως τέτοιος, έχει την ευθύνη να επεξεργάζεται πολιτικές θέσεις, να καταθέτει λύσεις και να διεκδικεί πολιτικές που υπηρετούν τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου και ιδιαίτερα όσων έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
Όπως συνέβηκε ευρύτερα με το βάναυσο κούρεμα του κοινωνικού κράτους, από το 2013 και για μια ολόκληρη δεκαετία, η προσφυγική πολιτική υπέστη ιστορικό πισωγύρισμα. Με επίκληση των δύσκολων δημοσιονομικών συνθηκών, τερματίστηκαν στεγαστικά προγράμματα, μειώθηκαν χορηγίες, εγκαταλείφθηκαν συνοικισμοί και πάγωσε το πρόγραμμα ανελκυστήρων. Παράλληλα, η διαχείριση των Τουρκοκυπριακών Περιουσιών στιγματίστηκε από αυθαιρεσίες και καταχρήσεις, γεγονός που υπονόμευσε τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη.
Αυτό που παρουσιάστηκε ως προσωρινό μέτρο εξελίχθηκε σε συνειδητή πολιτική επιλογή συρρίκνωσης της κρατικής μέριμνας. Το αποικιοκρατικού χαρακτήρα μνημόνιο, χαρακτηρίστηκε μάλιστα ως το ιδεολογικό μανιφέστο της Κυβέρνησης Αναστασιάδη Συναγερμού, που θα έπρεπε να το εφαρμόζαμε από μόνοι μας.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της υποχώρησης, υπενθυμίζουμε ότι επί κυβέρνησης Χριστόφια, μια τετραμελής οικογένεια μπορούσε να εξασφαλίσει χορηγία μέχρι 68.500 ευρώ, την ώρα που οι τιμές αγοράς διαμερισμάτων κυμαίνονταν γύρω στις 100.000 ευρώ για δυάρια και 130–140.000 ευρώ για τριάρια.
Αυτή η σχέση, σε συνάρτηση με την πρόσβαση στην δανειοδότηση και τα συγκριτικά υψηλότερα επίπεδα απολαβών, καθιστούσε εφικτή τη στέγαση για εκατοντάδες οικογένειες. Η μεταγενέστερη εγκατάλειψη αυτών των σχεδίων άφησε πίσω της ένα βαθύ κοινωνικό κενό. Ταυτόχρονα, η διαχείριση των τουρκοκυπριακών περιουσιών στιγματίστηκε από αυθαιρεσίες και αδιαφάνεια.
Η προσφυγική πολιτική χρειάζεται σήμερα ριζική επαναθεμελίωση — όχι αποσπασματικές διορθώσεις, αλλά ένα σύγχρονο, ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες της κοινωνίας του σήμερα.
Αναγνωρίζουμε κάποια θετικά βήματα, όπως η αντιμετώπιση των επικίνδυνων πολυκατοικιών και οι αλλαγές στη διαχείριση των τουρκοκυπριακών περιουσιών. Όμως λείπει ακόμη το συνεκτικό όραμα που θα καθοδηγήσει τις πολιτικές του αύριο.
Και αυτή η αναθεώρηση δεν μπορεί να γίνει αποκομμένα. Η χώρα διέρχεται μια γενικευμένη στεγαστική κρίση. Οι τιμές αγοράς και ενοικίασης κατοικίας έχουν εκτοξευθεί, τα εισοδήματα παραμένουν στάσιμα και τα διαθέσιμα σχέδια στέγασης καλύπτουν μόλις ένα μικρό μέρος των αναγκών.Οι εκτοπισμένοι μπορούν και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστή κατηγορία. Ταυτόχρονα όμως απαιτείται μια ενιαία, δίκαιη και κοινωνικά ευαίσθητη στεγαστική πολιτική, που να στηρίζει όλα τα νοικοκυριά που δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν αξιοπρεπή στέγη.
Οι προτάσεις του ΑΚΕΛ για μια νέα προσφυγική στεγαστική πολιτική
- Στεγαστική χορηγία από την Υπηρεσία Μέριμνας
Τα υφιστάμενα σχέδια δεν επαρκούν. Οικογένειες με εισόδημα 30–35 χιλιάδων ευρώ αδυνατούν να αξιοποιήσουν τα σχέδια παρόλο που μπορεί να πληρούν όλα τα κριτήρια. Το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι οι τράπεζες δεν δανειοδοτούν τα απαραίτητα κεφάλαια για οικογένειες με τέτοια εισοδήματα.
Προτείνουμε την επαναλειτουργία προγραμμάτων ανέγερσης πολυκατοικιών σε κυβερνητικούς οικισμούς, με ευελιξία ως προς τη μορφή (π.χ. μακροχρόνια παραχώρηση αντί τίτλου ιδιοκτησίας). Το κράτος, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο ΚΟΑΓ μπορούν να συνεργαστούν, δημιουργώντας απόθεμα κοινωνικής κατοικίας για όσους αδυνατούν να στεγαστούν με τα σημερινά κριτήρια.
- Επιδότηση ενοικίου
Η σημερινή πολιτική αφήνει εκτός ένα μεγάλο ποσοστό ζευγαριών και οικογενειών. Πάνω από το 60% των δικαιούχων εμφανίζονται ως μονήρεις αιτητές, καθώς τα εισοδηματικά όρια είναι αποκομμένα από την πραγματικότητα.
Προτείνουμε αναθεώρηση των εισοδηματικών κριτηρίων για οικογένειες και ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των εισοδηματικών κριτηρίων για την επιδότηση ενοικίου φοιτητών. Όσοι εξ αυτών εργάζονται βλέπουν τα εισοδήματα τους να αθροίζονται με αυτά των γονιών τους και στο τέλος της ημέρας χάνουν εντελώς τη δυνατότητα να τύχουν οικονομικής στήριξης.
- Σχέδιο «Κτίζω»
Το σχέδιο κινείται, αλλά με ρυθμούς αργούς και συχνά ασύμμετρους προς τον προγραμματισμό. Ζητούμε επιτάχυνση των διαδικασιών που εμπίπτουν στην κρατική αρμοδιότητα, όπως κατεδαφίσεις επικίνδυνων κτιρίων και επίλυση θεμάτων τιτλοποίησης.
Επίσης, απαιτείται επανεξέταση των παραμέτρων για τη Β’ και Γ’ φάση, ειδικά όταν ένα κτίριο κρίνεται μη επισκευάσιμο. Δεν είναι δίκαιο κάποιοι να λαμβάνουν νέα κατοικία και άλλοι απλώς με μια μικρή συνεισφορά να πρέπει με δικά τους έξοδα να αναδομήσουν την πολυκατοικία. Οι περισσότεροι είναι χαμηλοσυνταξιούχοι ή χαμηλόμισθοι και αξίζουν ίση μεταχείριση.
- Συντήρηση και αναζωογόνηση συνοικισμών
Παρατηρείται μια θετική τάση με νεαρά ζευγάρια επιστρέφουν στις προσφυγικές κατοικίες, να τις ανακαινίζουν και ξαναδίνουν ζωή σε γειτονιές. Το κράτος οφείλει να στηρίξει ενεργά αυτή την αναγέννηση.
Χρειάζονται αναπλάσεις σε κοινόχρηστους χώρους, πλατείες, χώρους πρασίνου και στάθμευσης. Οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να επιστρέψουν στους συνοικισμούς, όχι να τους εγκαταλείπουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Κόκκινες Λάρνακας, όπου το κτίριο του κρατικού ιατρείου και της Πολεοδομίας εγκαταλείφθηκε και σήμερα ρημάζει. Προτείνουμε αναζωογόνηση των εμπορικών κέντρων, ενίσχυση των ΣΚΕ, επανέναρξη παιδοκομικών σταθμών και ένα νέο πρόγραμμα συντήρησης κατοικιών – αντίστοιχο του «Κτίζω», αλλά για τις κατοικίες.
- Αύξηση χορηγίας για ακριτικές και ορεινές περιοχές
Η εξαγγελθείσα αύξηση 20% στις χορηγίες για κατοικία σε ακριτικές, ορεινές και μειονεκτικές περιοχές παραμένει ανενεργή. Ζητούμε άμεση και αναδρομική εφαρμογή της από την ημερομηνία ανακοίνωσης, ώστε να τηρηθεί η δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας.
- Οικόπεδα σε συνοικισμούς αυτοστέγασης
Το πρόγραμμα αυτοστέγασης υπήρξε ένα από τα πιο επιτυχημένα. Παρά τις αδυναμίες και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια κάποιων δικαιούχων, δεν δικαιολογείται η πλήρης κατάργησή του.
Προτείνουμε επαναφορά του σχεδίου με ασφαλιστικές δικλείδες και αξιολόγηση της φερεγγυότητας των αιτητών, ώστε να συνδυάζεται η κοινωνική ανάγκη με τη βιωσιμότητα.
- Νέο σχέδιο «ενοικιαγοράς»
Η πολιτεία μπορεί να διαμορφώσει ένα σχέδιο ενοικιαγοράς – ενοικίαση με προοπτική αγοράς. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να κινητοποιήσει και τον ιδιωτικό τομέα, αυξάνοντας την προσφορά διαμερισμάτων για στέγαση προσφύγων.
- Αποχετευτικά συστήματα
Το Υπουργείο Εσωτερικών πρέπει να χαράξει ενιαία πολιτική, κοινή για όλους τους συνοικισμούς και τους εκτοπισμένους. Οι υποδομές αυτές δεν είναι πολυτέλεια, είναι βασική προϋπόθεση αξιοπρεπούς διαβίωσης. Η απουσία ενιαίας πολιτικής δημιουργεί αισθήματα ανισότητας μέσα στον προσφυγικό κόσμο.
- Απώλεια χρήσης
Πρόκειται για ένα σχέδιο το οποίο το περιμένουν εδώ και χρόνια οι εκτοπισμένοι. Επιτρέψετε μου να σημειώσω την άποψη ότι το θέμα έχει περίπου καταντήσει ως το πιο φθηνό προεκλογικό εργαλείο τα προηγούμενα χρόνια και αυτό έχει αυτονόητα αυξήσει την επιφύλαξη από πλευράς του προσφυγικού κόσμου κάθε φορά που γίνεται αναφορά σε ένα τέτοιο σχέδιο. Είναι κατανοητό ότι κάθε σχέδιο θα πρέπει να ενσωματώνει τις οικονομικές δυνατότητες του κράτους και για αυτό εμείς σήμερα θέτουμε σε προτεραιότητα την ολοκλήρωση του σχεδίου. Να δούμε πως θα μπορούσε να λειτουργήσει, τις λεπτομέρειες, τις δυσκολίες και τις δυνατότητες και ακολούθως θα συμμετέχουμε όπως κάθε φορά και στη συζήτηση για το σύνολο του προϋπολογισμού του.
- Επιδότηση στεγαστικού επιτοκίου
Η πρόταση μας προβλέπει όπως κρατηθεί σταθερή η επιδότηση του στεγαστικού επιτοκίου από τον ΚΦΙΚΒ στις 3,5 μονάδες αλλά να ξεκινά από το 0%. Τα οικονομικά δεδομένα του ΚΦΙΚΒ όπως παρουσιάζονται και στους ετήσιους προϋπολογισμούς θα μπορούσαν να επιτρέψουν ένα τέτοιο σχέδιο χωρίς να ανατρέπεται ούτε ο προϋπολογισμός ούτε η βιωσιμότητα του Φορέα. Επίσης συνεχίζει να υπάρχει το ζήτημα με τον χρονικό περιορισμό. Επειδή αφορά την φερεγγυότητα όχι μόνο των προσφύγων αλλά ευρύτερα των ιδιοκτητών κατεχόμενων περιουσιών ανεξάρτητα της προσφυγικής τους ιδιότητας, οι όροι και οι προϋποθέσεις θα έπρεπε να ήταν ακόμη πιο χαλαροί. Υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων οι οποίοι είτε δεν γνώριζαν, είτε γιατί υπήρχε δέσμευση της περιουσίας για άλλα σχέδια ( όταν δεν ήταν δυνατό να συντρέχουν) είτε γιατί αξιοποιήθηκαν άλλα κρατικά σχέδια επιδότησης επιτοκίου, κάποιοι έχασαν τη δυνατότητα να τύχουν στήριξης από τον ΚΦΙΚΒ. Για αυτό το λόγο εμείς έχουμε καταθέσει Πρόταση Νόμου ώστε τα σχέδια του Φορέα να μην έχουν χρονικό περιορισμό σε σχέση με τη μέρα ενεργοποίησης του δανείου.
- Τιτλοποίηση κατοικιών
Η μη έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας δεκαετίες μετά είναι θεσμική ντροπή. Πρέπει να συγκροτηθεί ειδική ομάδα έργου στις αρμόδιες υπηρεσίες, με αποκλειστική αποστολή να ολοκληρώσει εντός συγκεκριμένου χρόνου την τιτλοποίηση όλων των κατοικιών στους συνοικισμούς.
Κύριε Υπουργέ,
Κυρίες και κύριοι,
Οι έντεκα αυτές προτάσεις δεν είναι αποσπασματικές. Συνθέτουν ένα ενιαίο πλαίσιο για την επανεκκίνηση της προσφυγικής πολιτικής. Μια πολιτική που θα δίνει πραγματικές λύσεις στο στεγαστικό, θα ενισχύει την κοινωνική συνοχή και θα αντιμετωπίζει τους εκτοπισμένους όχι ως δήθεν προνομιούχους, αλλά ως αυτούς που σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος της εισβολής.
Το ΑΚΕΛ, με συνέπεια και υπευθυνότητα, θα συνεχίσει να καταθέτει προτάσεις και να διεκδικεί την αναβάθμιση της προσφυγικής πολιτικής. Ως ΑΚΕΛ, δεν μηδενίζουμε αλλά αντίθετα αναγνωρίζουμε τα θετικά βήματα που έγιναν. Την ίδια ώρα θα επιμένουμε να διεκδικούμε υπεύθυνα, στην βάση των ρεαλιστικών δυνατοτήτων του κράτους, την αλλαγή πορείας και την υιοθέτηση και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τον προσφυγικό κόσμο.
Θέλω να ευχαριστήσω τον Υπουργό και τους εκπροσώπους των υπηρεσιών για την παρουσία τους και τη συμμετοχή τους σε αυτό τον ειλικρινή διάλογο.
Η αναβάθμιση της προσφυγικής πολιτικής είναι αναγκαία και επείγουσα. Δεν ξεχνούμε όμως ποτέ ότι ο τελικός στόχος παραμένει ένας και αδιαπραγμάτευτος. Η οριστική και μόνιμη λύση του προσφυγικού προβλήματος μέσα από τη λύση του Κυπριακού, την επανένωση και απελευθέρωση της πατρίδας μας.
Μέχρι τότε, όμως, η πολιτεία οφείλει να σταθεί στο ύψος της ευθύνης της απέναντι στους εκτοπισμένους, στους ανθρώπους που κράτησαν ζωντανή τη μνήμη, την αξιοπρέπεια και το δικαίωμα της επιστροφής.
