Ομιλία Γενικού Γραμματέα ΚΕ ΑΚΕΛ Στ. Στεφάνου στην εκδήλωση μνήμης και τιμής για τον Παπαλάζαρο

«Τούτος εν ο Παπαλάζαρος. Εσκοτώσαν του θκυό παιθκιά τζιαι βουρούσαν τον οι φασίστες για να τον σκοτώσουν τζιαι τούτον. Αλλά εν τους φοάται, εν τσιάκκος». Μ’ αυτό τον τρόπο μια μητέρα εξήγησε στο παιδί της ποιος είναι αυτός ο ιερέας, ο οποίος σε μια εκδήλωση είχε ανεβεί στο βάθρο για να απευθυνθεί στο πλήθος. Ο Παπαλάζαρος! Όπως λέμε ο Παπαφλέσσας. Ο Παπαφλέσσας της Κύπρου! Ντυμένος πάντοτε με το ράσο, που τίμησε με συνέπεια και ευλάβεια όσο λίγοι, και το οποίο έγινε φλάμπουρο και σύμβολο αγώνα και αντίστασης. Ο Παπαλάζαρος είχε στο ένα χέρι τον σταυρό και το άλλο χέρι υψωμένο με τη γροθιά δυνατά σφιγμένη. Με το βλέμμα ατενές και καθαρό. Κοφτερό και σπαθάτο, όπως ήταν πάντα ο λόγος του. Λίγα και μετρημένα λόγια. Μεστά και ξεκάθαρα. Τόσο Κύπριος και τόσο παγκόσμιος, τόσο γήινος και τόσο απόκοσμος. Ταπεινός και λιτός μα και πελώριος, η παρουσία του στον χώρο επιβλητική επέβαλλε τον σεβασμό, τον θαυμασμό. Άνθρωπος που μαρτύρησε σαν Άγιος, μα πάλεψε και αγωνίστηκε σε ολόκληρή του τη ζωή με λεβεντιά και αξιοπρέπεια.

Η ζωή του ολόκληρη ένας συνεχής, σκληρός αγώνας. Παιδί μιας φτωχής, αγροτικής οικογένειας δούλευε ακάματα για τον επιούσιο. Στα χωράφια, τις οικοδομές και τις στράτες έμαθε τη ζωή με τον δύσκολο και σκληρό τρόπο. Εκείνος και τα εφτά αδέρφια του έπρεπε να επιβιώσουν από την φτώχεια, από την τοκογλυφία που τους πήρε τα πάντα για έξι λίρες και τους άφησε μόνο μ’ ένα αλέτρι.

Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η επέλαση του χιτλεροφασισμού στην Ευρώπη ήταν κάλεσμα στη συνείδησή του.

«Ήξερα γιατί ήθελα να πάω. Ήθελα να πολεμήσω τον φασισμό». Από τότε ξεκίνησε να πολεμά τον φασισμό. Και ποτέ δεν σταμάτησε να το κάνει. Και σήμερα αν ήταν εδώ θα μας υπενθύμιζε ότι αυτό είναι χρέος όλων μας. Να πολεμούμε τον φασισμό και την ακροδεξιά που ενώ σηκώνει κεφάλι σε Κύπρο και Ευρώπη, κάποιοι συναγελάζονται μαζί της. Ενίοτε τη χρησιμοποιούν σαν δεκανίκι στην πολιτική τους.

Πήγε, λοιπόν, να πολεμήσει τον φασισμό ο Παπαλάζαρος. Όταν τέλειωσε ο μεγάλος Πόλεμος με τη μεγαλειώδη αντιφασιστική νίκη των λαών, επέστρεψε στην Κύπρο. Παντρεύτηκε την αείμνηστη Αγαθονίκη και μαζί έστησαν το φτωχικό τους και μια υπέροχη οικογένεια. Εννιά παιδιά ήταν ο καρπός της αγάπης τους.

Ο Παπαλάζαρος έκανε τα πάντα προκειμένου να εξασφαλίσει τ’ απαραίτητα στην οικογένειά του. Από τα χωράφια της Πάφου, στα χτίσματα της Λεμεσού, δούλευε νύχτα-μέρα. Γράμματα έμαθε στην εκκλησία. Από παιδί έβρισκε εκεί καταφύγιο. Βοηθούσε τον ιερέα και έμαθε να ψάλλει. Το 1965 ο κοινοτάρχης του χωριού του, τα Χολέτρια, τον κάλεσε να αναλάβει την εκκλησία. Η αγάπη του για την εκκλησία και το χωριό του τον έπεισαν να χειροτονηθεί.  «Πριν γίνω ιερέας θεώρησα χρέος μου να τους πω ότι είμαι μέλος του ΑΚΕΛ και αριστερός και αυτό δεν πρόκειται ν’ αλλάξει», έλεγε χρόνια αργότερα ο Παπαλάζαρος. ΑΚΕΛικός, κομμουνιστής και κληρικός; διερωτούνταν διάφοροι. Ο κομμουνισμός και ο Χριστιανισμός αγαπούν τον άνθρωπο, θύμιζε με κάθε ευκαιρία ο Παπαλάζαρος. Σύγκρουση καμία! Και όταν τον ρωτούσαν πώς γίνεται ένας ιερέας να παίρνει τ’ όπλο κατά των πραξικοπηματιών και της ΕΟΚΑ Β’ απαντούσε χωρίς περιστροφές: «για να υπερασπιστώ τη Δημοκρατία, το χωριό και την οικογένειά μου». Χωρίς περιστροφές θα έλεγε και την άποψή του ότι ως ιερέας και ως αριστερός αγαπά τους ανθρώπους, αλλά δεν συγχωρεί την προδοσία, τους Ιούδες και τους Εφιάλτες, ακόμα κι αν προέρχονται από τον χώρο της Εκκλησίας.

Ο Παπαλάζαρος υπήρξε ένας σεμνός και συνάμα φλογερός υπηρέτης της εκκλησίας και του ανθρώπου και ταυτόχρονα ένας μεγάλος πατριώτης. Την περίοδο πριν από την τραγωδία του 1974 είδε το κακό που ερχόταν. Δεν κρύφτηκε. Ούτε θεώρησε πως ως ιερέας έπρεπε να μην πάρει θέση. Αντίθετα, ως σκεπτόμενος δημοκρατικός άνθρωπος πήρε θέση. Και πήρε θέση με τη δημοκρατία και τη νομιμότητα, με το σωστό και το δίκαιο. Η ΕΟΚΑ Β’, που είχε  εξαπολύσει δολοφονικό ανθρωποκυνηγητό ενάντια σε κάθε δημοκράτη, έβαλε και τον Παπαλάζαρο στο στόχαστρο. Έλαβε αμέτρητες προειδοποιήσεις ότι θα ερχόταν και η δική του η σειρά.

Τον εκδικήθηκαν δολοφονώντας τον Κυριάκο του, που ήταν οικότροφος στη Μητρόπολη. Ο Κυριάκος του, που τον πήραν στη Μητρόπολη για να τον προσέχουν. Και τελικά βρέθηκε δολοφονημένος, με μια σφαίρα στο στόμα, μόλις στα 17 του χρόνια. Του έλεγε ο Κυριάκος του: «Παπά έρχεται κάθε μέρα ο Παναγιωτάκος, ο πρέσβης της Ελλάδας και μιλά με τον αρχιμανδρίτη. Ο Γεννάδιος είναι φανατικά εναντίον του Μακαρίου». Ο Γεννάδιος, που μαζί με τον Άνθιμο και τον Κυπριανό, έκαναν το εκκλησιαστικό πραξικόπημα σε βάρος του Μακαρίου και αργότερα όρκισαν τον οκταήμερο Σαμψών, για να μας θυμίζουν ότι ήταν αμετανόητοι. «Καμιά συγχώρεση, καμιά μνημόνευση για όσους με τις πράξεις τους έφεραν στην Κύπρο την Τουρκία είτε λαϊκοί είναι αυτοί, είτε κληρικοί», φωνάζει από τον τάφο του ο Παπαλάζαρος.

«Δεν κατάφεραν να βρουν εμένα και βρήκαν τον γιο μου», μονολογούσε ανάμεσα στα δάκρυά του ο Παπαλάζαρος. «Να πάτε στο νεκροτομείο», είπαν ξερά στην οικογένεια, όταν πήγε στο νοσοκομείο να δει τι έπαθε ο Κυριάκος. Χίλιες μαχαιριές σε τέσσερις λέξεις.

«Είπε μου ο Τορναρίτης, που ήταν τότε γενικός εισαγγελέας, ότι δεν μπορούσε να κάμει τίποτε για τη δολοφονία του Κυριάκου μου γιατί τον φάκελο της υπόθεσης εκάψαν τον στην Πάφο. Αλλά είπε μου αν ήθελα να εγκαλέσω τη Μητρόπολη της Πάφου, ήταν να πιάσω πολλές χιλιάδες λίρες. Μα εγώ είπα του: Εν θέλω με τες λίρες τους με τίποτε άλλο, εγώ θέλω ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ!».

Πώς να σκέπαζαν «οι λίρες τους» ένα τέτοιο έγκλημα;

Πώς να έσβηναν «οι λίρες τους» τη δίψα του Παπαλάζαρου όχι για εκδίκηση, μα για δικαιοσύνη;

Ήξερε τον δολοφόνο. Και το κράτος ήξερε τον δολοφόνο, αλλά διαβρωμένο από επίορκους αξιωματούχους κάλυπτε το έγκλημα. Ήταν γνωστό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β’ που συνέχισε να υπηρετεί στην Αστυνομία, ενώ εμπλεκόταν και σε άλλες δολοφονίες. Ο Παπαλάζαρος ήξερε τι έγινε. Μα ο Φάκελος χάθηκε, τον κατάστρεψαν γνωστοί άγνωστοι, και την υπόθεση την έκλεισαν. Αυτή την αδικία δεν τη χώνεψε ποτέ του. Μέχρι το τέλος της ζωής του, μέχρι την τελευταία του πνοή, φώναζε για δικαιοσύνη.

Πώς να βρίσκει ύπνο ο δολοφόνος άραγε κάθε βράδυ; Τι να σκέφτεται στο συγυρισμένο σπιτικό του, συνταξιούχος πια, ατιμώρητος και ίσως αμετανόητος;

Πώς να περνούν άραγε αυτοί που ο φασισμός τούς όπλισε το χέρι και άρπαξαν ζωές;

Πού βρίσκουν ησυχία αυτοί που άνοιξαν την πόρτα να περάσει ο Αττίλας και έριξαν τη μισή Κύπρο στον γκρεμό, γεμίζοντας τον τόπο τάφους, αίμα και θρήνο;

Δεν μας απασχολεί και δεν μας ενδιαφέρει πώς νιώθουν οι δολοφόνοι. Αν έχουν συνείδηση – πράγμα που αμφιβάλλω – ας τους κυνηγούν οι ερινύες. Αυτό που μας οργίζει είναι ότι το έγκλημα έμεινε ατιμώρητο. Όπως κι άλλα πολιτικά εγκλήματα έμειναν ατιμώρητα, όπως αυτό της δολοφονίας των τεσσάρων στον Άγιο Τύχωνα. Κι εκεί γνωστοί οι δολοφόνοι. Κι εκεί το έγκλημα έμεινε ατιμώρητο. Κι εκεί δολοφόνοι και γνωρίζοντες ανταμείφθηκαν με προαγωγές και αξιώματα.

Η οικογένεια του Παπαλάζαρου ήπιε και δεύτερο πικρό ποτήρι χάνοντας και δεύτερο παιδί, αυτή τη φορά κατά τη διάρκεια της εισβολής. Τον Σωτήρη, ο οποίος παρότι φοιτητής έτρεξε χωρίς δεύτερη σκέψη να πολεμήσει πρώτα ενάντια στην ΕΟΚΑ Β’ και έπειτα ενάντια στον Αττίλα. Ο Σωτήρης! Ένας αγωνιστής, ποιητής, ένας νέος με όνειρα. «Γρήγορα να τον πάρετε νοσοκομείο γιατί, αν και κομμουνιστής πολέμησε σαν λιοντάρι», φώναζε ο χουντικός αντισυνταγματάρχης την ώρα που τραυματίστηκε ο Σωτήρης. Που να ξέρει ο θλιβερός αντισυνταγματάρχης ότι οι ΑΚΕΛιστές πολεμούν για την πατρίδα σαν λιοντάρια. Την ώρα που άλλοι έτρεξαν να κρυφτούν στο Τρόοδος, που κρύφτηκαν στα μετόπισθεν οι ΑΚΕΛιστές, οι Αριστεροί, οι δημοκράτες πολεμούσαν παλικαρίσια, δίνοντας το αίμα τους θυσία, για να σώσουν την Κύπρο από τις συνέπειες του εγκλήματος των ΝΑΤΟϊκών, της Χούντας, της ΕΟΚΑ Β’, της ΤΜΤ και της Τουρκίας. Όλοι τους μια συμμορία που αιματοκύλισε τον λαό μας.

Ο Παπαλάζαρος και η Αγαθονίκη, πλάσματα της καλοσύνης και της ανθρωπιάς, ήπιαν το πικρό ποτήρι. Και ο Γολγοθάς τους δεν γνώρισε ποτέ Ανάσταση. Ποτέ κανένας δεν τιμωρήθηκε για τη δολοφονία του Κυριάκου. Και για την Κύπρο μας δεν ξημέρωσε ακόμα η μέρα της απελευθέρωσης και της επανένωσης για να δικαιωθεί η θυσία του Σωτήρη.

Φίλες και φίλοι,

Η ζωή και οι αγώνες του Παπαλάζαρου αποτελούν κεφάλαιο της σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου, έστω κι αν αυτό, όπως κι άλλα κεφάλαια της κυπριακής ιστορίας, δεν περιλαμβάνονται στην επίσημη ιστοριογραφία η οποία επιμελώς παραγνωρίζει τους αγώνες της δημοκρατικής αντίστασης. Μισό αιώνα μετά το 1974 το κυρίαρχο αφήγημα μιλά για το έγκλημα αλλά δεν μιλά για τους εγκληματίες. Μιλά για την προδοσία αλλά δεν μιλά για τους προδότες. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Δημοκρατικών Αντιστασιακών με τέτοιες εκδηλώσεις όπως την αποψινή μάς δίνει την ευκαιρία να θυμίσουμε την ιστορική αλήθεια, να κρατήσουμε την ιστορική μνήμη ζωντανή για να γίνει πυξίδα στον αγώνα που δίνει ο τόπος μας για επιβίωση και δικαίωση.

Εκδηλώσεις όπως την αποψινή είναι για να θυμίζουν το δικό μας ηθικό και πολιτικό χρέος, να παλέψουμε με όλες μας τις δυνάμεις για να μην πάει χαμένη η θυσία των ηρώων μας. Για να γράψουμε τον επίλογο της κυπριακής τραγωδίας με τη δικαίωση του λαού μας.

Κρατώ τα λόγια ενός τουρκοκύπριου φωτογράφου που επισκέφθηκε τον Παπαλάζαρο λίγο πριν φύγει από τη ζωή. «Με αγκάλιασε και με υποδέχτηκε ως ένα ακόμα άνθρωπο, έσκυψα και φίλησα το χέρι του. Όσο έβγαζα φωτογραφίες τα τάματα που έκανε στην εκκλησία για τις ψυχές που έχασε, μπορούσα να καταλάβω πλέον όλα όσα έκρυβαν τα εκπληκτικά του μάτια. Οι Τουρκοκύπριοι είναι αδέλφια μας, έλεγε στα εγγόνια του». Ο Παπαλάζαρος έκανε τις πληγές του συνείδηση, τον πόνο του δύναμη και συμμετείχε στον αγώνα για την επανένωση της Κύπρου και την ειρηνική συμβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Για μια πατρίδα που θα είναι μάνα όλων των παιδιών της. Έτσι σκεφτόταν, γι’ αυτό αγωνιζόταν ο Παπαλάζαρος ατσαλωμένος και γαλουχημένος στις γραμμές του Κόμματός του, του ΑΚΕΛ. Περηφάνεια και καμάρι μας που εμείς στο ΑΚΕΛ έχουμε τον Παπαλάζαρό μας. Όπως και τόσους άλλους λαϊκούς αγωνιστές που στέκονται μπροστάρηδες στους αγώνες για την Κύπρο μας και τον λαό μας. Είναι δείγμα του μεγαλείου του Κόμματός μας γιατί στις γραμμές του εντάσσονται και ιερείς.

Τον αγώνα που υπηρέτησε με συνέπεια ο Παπαλάζαρος οφείλουμε να συνεχίσουμε κι εμείς. Να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με συνέπεια για να φτάσουμε στη λύση του Κυπριακού. Είτε θα προχωρήσουμε θαρραλέα για να επιτύχουμε τον έντιμο συμβιβασμό είτε θα μας μείνει η διχοτόμηση. Οφείλουμε να είμαστε ειλικρινείς. Διχοτόμηση δεν σημαίνει αυτό που ζούμε σήμερα, μια κατάσταση σε εκκρεμότητα. Διχοτόμηση σημαίνει ότι εμείς οι ίδιοι θ’ αποδεχτούμε να χαρίσουμε τη μισή μας πατρίδα στην Τουρκία. Σημαίνει σύνορα με την κατοχική δύναμη μέσα στην ίδια μας την πατρίδα. Ένας δρόμος υπάρχει λοιπόν. Η λύση που συμφωνήσαμε με την τουρκοκυπριακή κοινότητα από το 1977, την οποία στηρίζει η διεθνής κοινότητα, ο ΟΗΕ και η ΕΕ και περιλαμβάνεται στα Ψηφίσματά του. Τη λύση της ΔΔΟ, την οποία εγκατέλειψε η Τουρκία. Όσοι στην ελληνοκυπριακή πλευρά τα βάζουν με τη ΔΔΟ και την απορρίπτουν ασυνείδητα συμπορεύονται με τη στάση και την προσέγγιση της Τουρκίας. Στην πολιτική όμως δεν έχουν και τόση σημασία οι προθέσεις. Αυτό που μετρά είναι το αποτέλεσμα. Επιβάλλεται λοιπόν να είμαστε συνεπείς σε ό,τι συμφωνήσαμε και να μην αντιγράφουμε την Τουρκία αναιρώντας τα.

Διανύουμε τον έβδομο χρόνο χωρίς διαπραγματεύσεις αλλά όχι χωρίς παρενέργειες. Η Τουρκία, δημιουργεί νέα κατοχικά τετελεσμένα εκμεταλλευόμενη το αδιέξοδο και τη στασιμότητα για να προωθήσει τη λύση των δύο κρατών.

Δεν υπάρχουν πλέον άλλα περιθώρια, δεν υπάρχει άλλος χρόνος. Οφείλουμε ως ελληνοκυπριακή πλευρά να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να δημιουργήσουμε προοπτική για επανέναρξη των συνομιλιών, για να ξεκινήσει ξανά η προσπάθεια για επίτευξη συμφωνίας. Δεν αρκεί να διακηρύσσουμε ότι εμείς είμαστε έτοιμοι να συνομιλήσουμε αλλά η τουρκική πλευρά είναι αρνητική, που όντως είναι αρνητική. Πρέπει συνεχώς να αναλαμβάνουμε ουσιαστικές πρωτοβουλίες. Τέτοιες πρωτοβουλίες που να δημιουργούν δυναμική για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Πρωτοβουλίες που να θέτουν την Κυπριακή Δημοκρατία μπροστά, χωρίς ασφαλώς να εγκαταλείπουμε τις αρχές λύσης του Κυπριακού, ρίχνοντας το γάντι στην Τουρκία.

Το ΑΚΕΛ κατέθεσε συγκεκριμένη πρόταση για το πώς μπορεί να γίνει αυτό. Κάποιοι υποβάλλουν το ερώτημα: μα πώς θα λυθεί το Κυπριακό αφού η Τουρκία βολεύεται με την κατάσταση; Η απάντηση είναι απλή: Μα αφού ακριβώς βολεύεται η Τουρκία με τη ντε φάκτο διχοτόμηση, εμείς θα πρέπει να προσπαθούμε συνεχώς να την αλλάξουμε. Αν δεν κινηθούμε εμείς, κανένας τρίτος δεν πρόκειται να το κάνει για ‘μας. Ιδιαίτερα, αν η διεθνής κοινότητα δεν είναι πεισμένη για τη βούληση της ελληνοκυπριακής πλευράς σχετικά με την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και τη λύση.

Το βέβαιο είναι ότι το Κυπριακό δεν θα λυθεί με τις εξαγγελίες καλών προθέσεων που κρύβονται πίσω από την τουρκική αδιαλλαξία. Ούτε θα λυθεί με εθνικιστικές κορώνες και μεγάλα λόγια που αποκοιμίζουν τον λαό μέχρι να τον ξυπνήσει ο εφιάλτης. Αυτό έγινε το 1974. Μεγάλα λόγια, αλυτρωτισμός, φανατισμός και πατριδοκαπηλεία. Έτσι άνοιξαν την κερκόπορτα στον εισβολέα και όσοι παρίσταναν τους υπερήρωες με τα καλάσνικοφ που ήταν έτοιμοι να ρίξουν τον εισβολέα στη θάλασσα, κρύφτηκαν στα μετόπισθεν και έστειλαν άοπλους και προδομένους στον πόλεμο χιλιάδες πατριώτες.

Φίλες και φίλοι,

Φέτος συμπληρώνονται πενήντα χρόνια -μισός αιώνας- από το δίδυμο έγκλημα του προδοτικού πραξικοπήματος και της βάρβαρης τουρκικής εισβολής του 1974. Οι πληγές είναι ακόμα ανοικτές, οι θυσίες και οι αγώνες των ανθρώπων μας, οι αγώνες όλων εσάς των μαχητών της Αντίστασης ενάντια στον φασισμό, την ΕΟΚΑ Β’ και την ακροδεξιά, παραμένουν αδικαίωτοι. Συνεχίζουμε τον αγώνα για να τους δικαιώσουμε. Συστατικό μέρος αυτού του αγώνα είναι η υπεράσπιση της ιστορικής αλήθειας και η τροφοδότηση της ιστορικής μνήμης για να μην σκεπάσει τα πάντα η λήθη.

Εμείς, το «Δεν ξεχνώ» δεν σταματήσαμε να το υπηρετούμε και να το κάνουμε πράξη. Στο «Δεν ξεχνώ» όμως δεν περιλαμβάνουμε μόνο τη μνήμη των κατεχόμενων πόλεων και χωριών μας, η οποία τροφοδοτεί τη βούληση για επιστροφή. Το «Δεν ξεχνώ» περιλαμβάνει και τη συντήρηση της μνήμης για τους θλιβερούς πρωταγωνιστές της κυπριακής τραγωδίας.

Θα συνεχίσουμε να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη και να αντιπαλεύουμε τις προσπάθειες για να αλλοιωθεί ή να παραγραφεί η ιστορική αλήθεια. Η σωστή γνώση του παρελθόντος βοηθά για να πορευόμαστε σωστά.

Φέτος θα συμπληρωθούν τέσσερα χρόνια από τη μέρα που έφυγε ο Παπαλάζαρος. Όμως η μνήμη του θα είναι πάντα εδώ.

Θα μιλούμε εμείς γι’ αυτόν στα παιδιά και τα εγγόνια μας.

Για έναν απλό ιερέα που η ζωή του όλη ανάβλυζε το «αγάπα τον πλησίον σου».

Για έναν ακούραστο λαϊκό αγωνιστή που η πορεία του φώναζε «μακάριοι οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην».

Για ένα σύμβολο αιώνιο, που έκαμε την πίκρα του, αγώνα ατέλειωτο και την οργή του, μάχη για το δίκαιο, για την ειρήνη, για την αδελφοσύνη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, για τη σωτηρία της Κύπρου.

Γεια και χαρά σου λεβέντη Παπαλάζαρε.

Η μνήμη σου, οι αγώνες σου, η συνολική πορεία σου θα συνεχίσουν να μας εμπνέουν.

Αθάνατος!

26.1.2024