Μεταναστευτικό και Κύπρος

Γραφείο Μεταναστευτικής Πολιτικής της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ

 

Το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την αυξητική τάση σε όλο τον κόσμο του αριθμού των ατόμων, που αναγκάζονται να μεταναστεύσουν ή να προσφυγοποιηθούν, έχει βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση, θέτοντας τους ανθρώπους, που βρίσκονται στις ομάδες αυτές σε μεγάλα αδιέξοδα. 

Η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση και αποτελεί χώρα υποδοχής ενός σημαντικού αριθμού μεταναστών και προσφύγων. Η ιδεολογικοπολιτική προσέγγιση της κυβέρνησης Αναστασιάδη, μέσα στην οποία λαμβάνει τα οποιαδήποτε μέτρα όχι μόνο αποτυγχάνει να διαχειριστεί, σύμφωνα με τις νομικές υποχρεώσεις της,  τα πολλαπλά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι αυτοί,   εναντιώνεται και σε όσα οργανωμένα σύνολα προσπαθούν να αναδείξουν τα αδιέξοδα, που δημιουργούν οι πολιτικές και η στάση της. Την ίδια στιγμή  δημιουργεί μέσα από το δημόσιο λόγο των αξιωματούχων της ένα ρατσιστικό, ξενοφοβικό κλίμα μέσα στην κοινωνία. 

Είναι γεγονός ότι,  η Κύπρος,  δεν έχει μια μεταναστευτική πολιτική, που να αντιμετωπίζει ολιστικά και αποτελεσματικά τις πολλαπλές πτυχές του μεταναστευτικού ζητήματος. Πτυχές, που έχουν να κάνουν με την είσοδο, διαμονή, εργοδότηση, οικογενειακή επανένωση  και γενικά την ένταξη τους στη χώρα μας. Αντίθετα, η κυβέρνηση Αναστασιάδη βαφτίζει μεταναστευτική πολιτική όποιο μέτρο λαμβάνει για να κάνει πιο δύσκολη τη ζωή των «ξένων» «αλλόθρησκων», που βρέθηκαν για οποιονδήποτε λόγο εδώ. Η συνειδητή απροθυμία της να ενσκήψει στο μεγάλο αυτό ζήτημα και να λάβει μέτρα επίλυσης χρόνιων προβλημάτων, που ταλανίζουν τις διάφορες κατηγορίες μεταναστών, δυσκολεύει όλο και περισσότερο τους ιδίους και τις οικογένειες τους, οι οποίοι παλεύουν καθημερινά να ανταπεξέλθουν σε ένα κλίμα θεσμικού και κοινωνικού ρατσισμού και ξενοφοβίας, εχθρικών δημόσιων υπηρεσιών κ.ά., το οποίο χειροτερεύει μέρα με τη μέρα, ιδιαίτερα κάτω από ιδιόμορφες συνθήκες, όπως αυτή της πανδημίας και των οικονομικών επιπτώσεων που έχει επιφέρει.

Η παρουσίαση αυτή του Γραφείου Μεταναστευτικής Πολιτικής του ΑΚΕΛ δεν έχει σκοπό να κάνει θεωρητική ανάλυση, αλλά να καταγράψει τα κύρια προβλήματα του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος σήμερα στην Κύπρο,  τις προτάσεις του Κόμματος μας με στόχο να αναδείξει και να προωθήσει με τον αποδοτικότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο, σε Κύπρο και Ευρώπη,  μέσα από συγκεκριμένες δράσεις και με τη συνεργασία και αξιοποίηση των μηχανισμών του Κόμματος, στη Βουλή και το Ευρωκοινοβούλιο..

Επίσης καταγράφονται κάποια αριθμητικά στοιχεία, που δείχνουν τη σύνθεση της κυπριακής κοινωνίας σήμερα και αποδεικνύουν την αναγκαιότητα για λήψη πολιτικών  ένταξης των μεταναστών προσφύγων.

Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών (Φεβρουάριος 2020) οι  Υπήκοοι Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ) με άδεια παραμονής στην Κύπρο ήταν 100698. Σημειώνεται ότι οι αιτητές ασύλου δεν περιλαμβάνονται στον πιο κάτω κατάλογο. 

 

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ	ΑΡΙΘΜΟΣ
Μέλη οικογένειας πολίτη Ε.Ε.	7830
Γενική Απασχόληση (με διαδικασία της Στρατηγικής Απασχόλησης)	10804
Απασχόληση – μη ενιαία άδεια	116
Οικιακή Απασχόληση	20390
Διεθνή Προστασία	8359
Εκπαίδευση	4790
Επισκέπτες	2370
Μέλη Οικογένειας Κύπριου πολίτη	6783
Οικογενειακή επανένωση	3577
Άδειες Μετανάστευσης (Εκδίδονται μόνο κεντρικά από το ΥΠΕΣ και αφορά 6 κατηγορίες(special permit)	27537
Επί μακρόν διαμένοντες	196
(Blank, αφορά παλιές κατηγορίες, κύρια πρόσφυγες καλλιτέχνες)	2628
Επιστημονική έρευνα	42
Εταιρείες ξένων συμφερόντων	5030
Διάφορα	246
ΣΥΝΟΛΟ	100698

 

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Ιούλιος 2020) ο αριθμός απασχολουμένων ΥΤΧ ήταν 63000. Οι περισσότεροι συγκεντρώνονται στους κλάδους Γεωργίας κα κτηνοτροφίας,  Μεταποίησης, Κατασκευές, Χοντρικό και λιανικό εμπόριο, Εστιατόρια και οικιακή εργασία. Σε σύγκριση με τον σύνολο των αδειών θεώρησης (βίζα), που δίνονται(100698), ο αριθμός, που εργάζεται και είναι δηλωμένος στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι πολύ μικρότερος (63000). 

Δηλαδή, το 14% του εργατικού δυναμικού  είναι ΥΤΧ και το 17% είναι κοινοτικοί. Το 11.7 % του πληθυσμού είναι ΥΤΧ (δεν περιλαμβάνονται οι αιτητές ασύλου). Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν όχι μόνο τη σύνθεση της εργασίας, αλλά και την πολυπολιτισμικότητα της κοινωνίας της Κύπρου, η οποία πρέπει να αξιοποιηθεί και να ενταχθεί.

Ο αριθμός των αιτήσεων αιτητών ασύλου είναι γύρω στις 18500 (Φεβρουάριος 2020).

Αιτητές Ασύλου

Ο μεγάλος αριθμός, που παραμένει κάτω από το καθεστώς του αιτητή ασύλου για μεγάλο χρονικό διάστημα, λόγω της καθυστέρησης που υπάρχει στην εξέταση των αιτήσεων, η συχνή άφιξη νέων, η μη δημιουργία αναγκαίων και αξιοπρεπών υποδομών υποδοχής τους και η εκμετάλλευση του θέματος από την κυβέρνηση για να στρέψει την κοινωνία σε λάθος κατεύθυνση, όλα αυτά έχουν κατατάξει το θέμα στην καθημερινή ατζέντα.

Το ΑΚΕΛ βγήκε πολλές φορές με ανακοινώσεις, εκστρατείες αλληλεγγύης, παρεμβάσεις μέσα και έξω από τη Βουλή για λήψη μέτρων στα πλαίσια των διεθνών υποχρεώσεων μας, αλλά και από ανθρωπιστική προσέγγιση. Είναι ένα θέμα, που χρήζει συνεχούς και έντονης παρέμβασης, γνωρίζοντας ότι ουσιαστικά μόνο το ΑΚΕΛ και η Αριστερά έχει μια ξεκάθαρη θέση έναντι του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος. Είναι γι’ αυτό που συνεχώς αξιολογείται η λειτουργία της Υπηρεσίας Ασύλου και του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. 

Το κράτος οφείλει να εστιάσει την προσοχή του και στη διεκδίκηση περαιτέρω ευρωπαϊκών κονδυλίων από την Ε.Ε., αλλά και στη σωστή αξιοποίηση τους με ισορροπημένη διαχείριση ανάμεσα σε δράσεις και κατανομή κονδυλίων. 

Επίσης η Υπηρεσία Ασύλου πρέπει να στελεχωθεί καταλλήλως για τη γρήγορη εξέταση των αιτήσεων, ιδιαίτερα των προδήλως βάσιμων αιτήσεων. 

Η σωστή διαχείριση των χώρων υποδοχής είναι αναγκαία για την ομαλή πρόσβαση στις υπηρεσίες των αιτούντων άσυλο, που δικαιούνται, αλλά και για την αποφυγή επεισοδίων, που συχνά ξεσπούν εξαιτίας της πολύ άσχημης κατάστασης, που επικρατεί στους χώρους υποδοχής, όπως η Πουρνάρα. 

Είναι επίσης αναγκαία η θέσπιση μηχανισμού και στρατηγικής ένταξης των ανθρώπων αυτών στην κοινωνία, όταν αποκτήσουν το καθεστώς του πρόσφυγα. 

Τέλος, πρέπει να μας προβληματίσει η επανεξέταση των κλάδων, στους οποίους οι αιτητές ασύλου μπορούν να εργαστούν.  

 

Μακρόχρονα διαμένοντες (Οδηγία 2003/109/ΕΚ)

 

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει πολιτική χειρισμού υποθέσεων προσώπων ή οικογενειών, που διαμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Κύπρο και ενώ απέκτησαν πραγματικούς δεσμούς με τη χώρα, εντούτοις απώλεσαν το καθεστώς παραμονής τους.  Παρότι γίνεται αντιληπτό ότι μια νομοθετική ρύθμιση, που θα επιφέρει πλήρη νομιμοποίηση του καθεστώτος παραμονής των ανθρώπων αυτών δεν είναι επί του παρόντος ένας εφικτός στόχος (συσχετισμός με το πολιτικό μας πρόβλημα), είναι αναγκαίο όμως να θεσμοθετηθεί μια πολιτική στα πλαίσια ενός ανθρωπιστικού καθεστώτος για «ανοχή» ή «τακτοποίηση» των ειδικών αυτών περιπτώσεων, ούτως ώστε να  εξέλθουν από την κρίσιμη και ευάλωτη κατάσταση των παράνομα διαμενόντων. 

 

Θα μπορούσαν αρχικά να αναπτυχθούν πρωτοβουλίες για να επανέλθουν στη νομιμότητα, όσοι εισήλθαν νόμιμα στην Κύπρο και δεν ανανέωσαν την άδεια παραμονής τους, ενώ έχουν εγκαθιδρύσει μόνιμους και σταθερούς δεσμούς με την Κύπρου (π.χ. παιδιά, που γεννήθηκαν και φοιτούν σε σχολεία, δουλειά, περιουσία, οικογενειακή κατάσταση).

 

Οικιακοί Εργαζόμενοι

 

Εκκρεμεί η υιοθέτηση της Σύμβασης της ΔΟΕ για Αξιοπρεπείς Όρους Απασχόλησης. Το Υπουργείο Εργασίας ετοίμασε σχετικό Νομοσχέδιο, όμως εδώ και ένα χρόνο έμεινε στα συρτάρια. 

Η κατηγορία των εργαζομένων αυτών καλύπτει μια σημαντική ανάγκη της κυπριακής κοινωνίας και οικογένειας εν ελλείψει επαρκούς κοινωνικού κράτους και δομών φροντίδας. Υπάρχουν όμως εργαζόμενες, που εργάζονται κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα πέραν των 10 – 15 χρόνων. Μετά το θάνατο των ηλικιωμένων, που φροντίζουν δεν τους δίνεται η δυνατότητα, εάν το επιθυμούν, να παραμείνουν να εργάζονται με αποτέλεσμα μετά από τόσα χρόνια να υποχρεούνται να φύγουν, παρά το ότι μπορεί να υπάρχει ελεύθερη θέση εργασίας και αντί αυτού να κινούνται διαδικασίες κάλυψης της θέσης με νέο-ερχόμενο άτομο.

 

Στρατηγική απασχόλησης Ξένου Εργατικού Δυναμικού/Κριτήρια Απασχόλησης

 

Μετά από 30 χρόνια εφαρμογής μιας συμφωνημένης διαδικασίας απασχόλησης ΥΤΧ απαιτείται να γίνει μια σε βάθος συζήτηση για αλλαγή της υπάρχουσας προσέγγισης . Ήδη το συνδικαλιστικό κίνημα της ΠΕΟ είναι στο στάδιο συζήτησης προς την κατεύθυνση αυτή και εξεύρεση τρόπων καλύτερης προστασίας των εργαζομένων ΥΤΧ μέσα από ρυθμισμένους όρους απασχόλησης, διασφαλίζοντας και τα κεκτημένα και δικαιώματα των κύπριων εργαζομένων.

 

Κοινωνική Ασφάλιση ΥΤΧ

 

Ένα σοβαρό ζήτημα, που θα πρέπει να συζητηθεί είναι η κατάσταση που υπάρχει σε σχέση με την παροχή ή μη παροχή δικαιωμάτων στους  ΥΤΧ, οι οποίοι εισφέρουν στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. 

 

Απόκτηση κυπριακής  υπηκοότητας (Νομοθεσία και Διαδικασία)

 

Οι προϋποθέσεις, που τίθενται στους μη Κύπριους για εγγραφή ή πολιτογράφηση παρουσιάζουν ασάφεια και ευρεία διακριτική ευχέρεια. Την ίδια στιγμή οι καθυστερήσεις, που σημειώνονται στην εξέταση των αιτήσεων (αρκετές φορές είναι μεγαλύτερες της διάρκειας παραμονής, που απαιτείται για την υποβολή της αίτησης), καθιστούν ιδιαίτερα δυσχερή την προσπάθεια των αιτούντων, που διαμένουν στην Κύπρο για πολλά χρόνια και έχουν εγκαθιδρύσει δεσμούς, για πλήρη πρόσβαση δικαιωμάτων. Συνήθως τα άτομα αυτά είναι μετανάστες από τρίτες ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες και μέλη οικογένειας Κυπρίων. Η ακολουθούμενη πρακτική σήμερα για εξέταση αιτήσεων είναι κατόπιν επιστολής στον Υπουργό, με την οποία ζητείται επίσπευση της εξέτασης και με οδηγίες του Υπουργού και μόνο εξετάζεται ο φάκελος με αποτέλεσμα να μην υπάρχει σειρά προτεραιότητας και να εκκρεμούν αιτήσεις για 5 – 6 χρόνια.  Υπάρχει πληροφορία ότι το ΥΠΕΣ ετοίμασε σχετικό νομοσχέδιο αναφορικά με τη διαδικασία της παραχώρησης υπηκοότητας.

 

Οι νομοθετικές ρυθμίσεις για απόκτηση καθεστώτος επί μακρόν διαμένοντος και υπηκοότητας στη βάση οικονομικών κριτηρίων, πέρα από το ότι προσδίδουν καθαρά ταξικό χαρακτήρα στη μετανάστευση, δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση, καθώς καθιστούν την απόκτηση της υπηκοότητας ως προνομιακό πεδίο για τους πλούσιους επενδυτές και επιβαρύνουν το σύστημα εξέτασης των αιτήσεων. Μετά το οργιώδες σκάνδαλο με τα καλούμενα χρυσά διαβατήρια, που διέσυρε διεθνώς την Κυπριακή Δημοκρατία, το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει τερματιστεί. 

 

Οικογενειακή επανένωση (unification ή reunification) (Οδηγία 2003/86/ΕΚ)

 

Ο τρόπος, που εφαρμόστηκε στην Κύπρο το ευρωπαϊκό δίκαιο, που αφορά την οικογενειακή ενότητα των διακινούμενων εντός της Ε.Ε. δεν διασφαλίζει το δικαίωμα αυτό σε όσους το δικαιούνται. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται προβλήματα:

α) στην εφαρμογή του δικαιώματος εισόδου και παραμονής στην Κύπρο των συζύγων και μελών οικογένειας Κυπρίων πολιτών, που προέρχονται από τρίτες χώρες (επιβάλλονται πρόσθετες και αδικαιολόγητες προϋποθέσεις, όπως π.χ. τραπεζική εγγυητική, περιορισμένη διάρκεια άδεια, τέλη, σε σύγκριση με τους συζύγους και μέλη Ευρωπαίων πολιτών, που διαμένουν στην Κύπρο, οι οποίοι εισέρχονται στην Κύπρο βάση της ελεύθερης διακίνησης. Παρότι έγινε προσπάθεια χειρισμού των υποθέσεων, που αφορούν τα μέλη οικογένειας Κυπρίων κατ’ αντίστοιχο τρόπο με τα μέλη οικογένειας Ευρωπαίων (εγκύκλιος Συλικιώτη), δεν έχει μέχρι σήμερα θεσμοθετηθεί ανάλογη διαδικασία.

 

β) στην απουσία σαφούς θεσμικού πλαισίου για την εξέταση της γνησιότητας των γάμων, παρουσιάζονται αυθαιρεσίες και κακοπροαίρετες απορρίψεις, ακόμα και μετά από πολλά χρόνια γάμου, οι οποίες προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στην οικογενειακή ζωή των προσώπων (προσκόμματα στη διευθέτηση της άδειας παραμονής, στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας, στα ταξίδια). Μέχρι και πρόσφατα εφαρμοζόταν και η πρακτική απαίτησης τεστ πατρότητας με τη μέθοδο DNA για σκοπούς έκδοσης αδειών παραμονής για τις μητέρες παιδιών Κυπρίων πολιτών.

 

γ) στην οικογενειακή επανένωση των υπηκόων τρίτων χωρών, που εργάζονται στην Κύπρο με τις οικογένειές τους, στη βάση της Οδηγίας 2003, ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκε.

 

 Πολιτική ένταξης των μεταναστών

Μετά το Σχέδιο Δράσης για την Ένταξη 2010 – 2012, εκπονήθηκε καινούργιο Σχέδιο 2020 – 2022, το οποίο βρίσκεται στο στάδιο της έγκρισης από το Υπουργικό Συμβούλιο. Το Σχέδιο περιλαμβάνει κοστολογημένες δράσεις και τα ποσά αναμένεται να εξευρεθούν από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία. 

 

Για την ένταξη μεταναστών χρειάζονται στοχευμένες και συγκεκριμένες δράσεις με μηχανισμούς ελέγχου, απορρόφηση και σωστή αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων, αλλά και πολιτικές καταπολέμησης θεσμικού ρατσισμού, που διαπνέει δυστυχώς οριζόντια το κράτος. Σε αυτή την προσπάθεια πρέπει να ενταχθούν δήμοι και κοινότητες, με διάθεση πόρων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για το σκοπό αυτό και την υλοποίηση σχετικών προγραμμάτων από τις κοινότητες.

 

Εμπορία προσώπων

Δυστυχώς η εμπορία προσώπων για σεξουαλική και εργασιακή εκμετάλλευση ΥΤΧ δεν έχει αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με αποτέλεσμα συχνά να έχουμε καταγγελίες για τέτοια φαινόμενα. Διαπιστώνουμε ότι οι μηχανισμοί του κράτους, αστυνομία, υπουργεία κ.ά. δεν ενεργούν στο βαθμό, που να υπάρχει προοδευτική εξέλιξη. Αντίθετα δυσκολεύει όλο και περισσότερο η πρόσβαση των ΥΤΧ για να υποβάλουν καταγγελίες. Αντί να καταπολεμείται ο θεσμικός ρατσισμός, τα τελευταία χρόνια αυξάνεται επικίνδυνα. Το ευάλωτο των διαφορετικών ομάδων εργαζομένων έναντι του ενδεχομένου εκμετάλλευσης (π.χ. γεωργία, κτηνοτροφία, τουρισμός, οικιακή εργασία) σε σχέση με την επάρκεια των υφιστάμενων μέτρων είναι να  εφαρμοστούν πολιτικές επαρκούς ενημέρωσης και ενδυνάμωσης τους.

 

• Παραχώρηση νομικής αρωγής

 

Σύμφωνα  με Ευρωπαϊκή Οδηγία τα κράτη μέλη υποχρεούνται να παρέχουν νομική αρωγή. Το δικαστήριο αποφασίζει εάν και πότε παραχωρεί νομική αρωγή και κάτω από κάποιες προϋποθέσεις.  Οι προϋποθέσεις, που υπάρχουν στον νόμο είναι περιοριστικές, όπως π.χ. να έχεις καλή υπόθεση κ.ά.

 

• Άτυποι μετανάστες

 

Η πλέον πιο ευάλωτη ομάδα μεταναστών, που θα πρέπει να ασχοληθούμε παρά το γεγονός ότι η κυρίαρχη αντίληψη είναι η σύλληψη και απέλαση τους.

Καταγεγραμμένες θέσεις του ΑΚΕΛ για λήψη μέτρων σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο,  σε συνεργασία με τους ευρωβουλευτές του ΑΚΕΛ στην ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο:

• Δημιουργία Κοινής Πολιτικής Ασύλου στη βάση της αλληλεγγύης, του σεβασμού της αξίας της ζωής και των υπαρχουσών άναρχων συνθηκών διεθνώς που χαρακτηρίζονται από πολέμους και φτώχεια.
• Κατάργηση του Συστήματος του Δουβλίνου, που οξύνει τις ανθρωπιστικές κρίσεις και παροχή ταξιδιωτικών εγγράφων προς τους μετανάστες και πρόσφυγες ώστε να μεταβούν στη χώρα προορισμού τους.
• Δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών προσωρινής φιλοξενίας των προσφύγων, στηριγμένων στα πρότυπα του ΟΗΕ και με την οικονομική συνδρομή της Ε.Ε.
• Διασφάλιση γρήγορης και δίκαιης απονομής ασύλου στους μετανάστες, που πληρούν τα κριτήρια των διεθνών συμβάσεων.
• Παροχή νόμιμων λύσεων, όπως την ενίσχυση της οικογενειακής επανένωσης, την εγκατάσταση και μετεγκατάσταση τους, τις θεωρήσεις εισόδου για ανθρωπιστικούς λόγους κ.ά.
• Ενίσχυση προγραμμάτων καταπολέμησης του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αντιμετώπιση αποφασιστικά του φαινομένου της ανόδου της ακροδεξιάς και της δημιουργία φασιστικών οργανώσεων.