Ομιλία του Κυριάκου Κακουρή, Αντιπροέδρου της ΕΤΕπ Οικονομικό Φόρουμ με θέμα «Παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές και προκλήσεις»

Κυρίες και κύριοι,

Διακεκριμένοι προσκεκλημένοι και ομιλητές,

Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά που βρίσκομαι σήμερα εδώ, στο φετινό Οικονομικό Φόρουμ, και που έχω την ευκαιρία να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αντιλαμβάνεται την τρέχουσα οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη, την ενδεδειγμένη κατεύθυνση της Ευρώπης στο μέλλον και τις προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.

Θα ήθελα να επικεντρωθώ στις επιχειρηματικές επενδύσεις και στις συνθήκες που θα πρέπει να διαμορφωθούν στο μέλλον για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ούτως ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας και η ανταγωνιστικότητά της στο παγκόσμιο στερέωμα.

Ευελπιστώ ότι η σύντομη παρουσίασή μου θα αποτελέσει μια χρήσιμη εισαγωγή για τις συζητήσεις που θα ακολουθήσουν.

Κυρίες και κύριοι,

Κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων διεξάγουμε έρευνα σχετικά με τις επενδυτικές δραστηριότητες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις. Στην έρευνα αυτή συμμετέχουν περίπου 12.000 επιχειρήσεις. Επιτρέψτε μου να συνοψίσω τα ευρήματα της φετινής έρευνας.

Καταρχάς, είναι αξιοσημείωτη η ανθεκτικότητα των επενδύσεων μέχρι στιγμής. Αυτή η εξέλιξη αποδίδεται σε δύο παράγοντες. Η ισχυρή ζήτηση μετά την πανδημία βοήθησε τις επιχειρήσεις να συγκεντρώσουν χρηματοοικονομικά αποθέματα. Ταυτόχρονα, η ισχυρή κυβερνητική στήριξη επέτρεψε στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να συσσωρεύσουν αποταμιεύσεις, και πολλές επιχειρήσεις εξακολουθούν να βασίζονται σε αυτούς τους πόρους μέχρι και σήμερα.

Ωστόσο, οι προοπτικές για τις επιχειρηματικές επενδύσεις αρχίζουν να εμφανίζουν σημάδια εξασθένησης. Το αυξημένο κόστος δανεισμού, η εξάντληση των εσωτερικών χρηματοοικονομικών αποθεμάτων των επιχειρήσεων, οι υψηλές τιμές της ενέργειας, ο αυξημένος ανταγωνισμός από το εξωτερικό και οι συγκρατημένες μεσοπρόθεσμες προοπτικές για την ανάπτυξη συνθέτουν ένα περιβάλλον προκλήσεων για τις επιχειρήσεις που αναζητούν ευκαιρίες επένδυσης.

Δεδομένης της εξάρτησής της από τον τουρισμό, η κυπριακή οικονομία υπέστη μεγαλύτερο πλήγμα από τη σύγκρουση στην Ουκρανία από ό,τι τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ. Το 2022 οι κυπριακές επενδύσεις μειώθηκαν εξαιτίας της αυξημένης αβεβαιότητας, ενώ επιβραδύνθηκε η ανάκαμψη στους τομείς του εμπορίου, των ξενοδοχείων και της εστίασης.

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να διαμορφωθεί σε 2,2% το 2023 και σε 2,7% το 2024, καθώς εκτιμάται ότι οι υψηλότερες τιμές και η αυστηρότερη νομισματική πολιτική θα τον επηρεάσουν αρνητικά. Ωστόσο, η τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών κατά 50%, η οποία εφαρμόστηκε τον Ιανουάριο του 2023, αναμένεται να στηρίξει κάπως την αγοραστική δύναμη.

Επιπλέον, ο υψηλός κίνδυνος και η αβεβαιότητα που οφείλονται στον πόλεμο στην Ουκρανία –και τώρα φυσικά στη σύγκρουση στη Γάζα– και στον αυξανόμενο γεωπολιτικό κατακερματισμό παγκοσμίως θα μπορούσαν να καθυστερήσουν τον αναγκαίο μετασχηματισμό τόσο της ευρωπαϊκής όσο και της κυπριακής οικονομίας.

Όσον αφορά το οικονομικό μας μέλλον, είναι σαφές ότι δεν επιτρέπεται να εφησυχάζουμε. Το μέλλον αυτό θα εξαρτηθεί από τη βιωσιμότητα και την κλίμακα των επενδύσεων στις οποίες προχωρούμε σήμερα.

Η Ευρώπη έχει σοβαρό πρόβλημα ανταγωνιστικότητας. Για την αναζωογόνηση της ανάπτυξης απαιτούνται επενδύσεις πολύ μεγάλης κλίμακας.

Όσον αφορά τις επενδυτικές επιλογές, θα πρέπει κατά προτεραιότητα να γεφυρωθεί το ψηφιακό χάσμα και να στηριχθεί ο πράσινος μετασχηματισμός. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την έλλειψη δεξιοτήτων, και ιδίως των πράσινων δεξιοτήτων, και να επενδύσουμε στην παραγωγή πράσινης ενέργειας, σε δίκτυα μεταφοράς, καθώς και στην ενεργειακή απόδοση.

Η Ευρώπη υστερεί σε διάφορους δείκτες. Παραδείγματος χάριν, αν εξαιρέσουμε τις επενδύσεις σε κατοικίες, βλέπουμε ότι οι επενδύσεις στην Ευρώπη υστερούν κατά πολύ σε σχέση με τις ΗΠΑ – ένα χάσμα που παραμένει από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Οι δαπάνες των επιχειρήσεων για έρευνα και ανάπτυξη στην ΕΕ επίσης είναι χαμηλότερες από ό,τι στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.

Μάλιστα, το ποσοστό των επιχειρήσεων που επενδύουν στις καινοτομία είναι περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο στην ΕΕ από ό,τι στις ΗΠΑ. Αυτό το χάσμα οφείλεται στο γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δεν υιοθετούν νέες τεχνολογίες στον βαθμό που το κάνουν οι επιχειρήσεις στις ΗΠΑ.

Είναι σαφές ότι τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κβαντική υπολογιστική και η προηγμένη παραγωγή θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομία και εμείς θα πρέπει να βρεθούμε στην πρώτη γραμμή αυτής της τεχνολογικής επανάστασης.

Έχουμε εκπονήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δράσης για το κλίμα, αλλά οι επενδύσεις στις οποίες έχουμε ήδη προχωρήσει δεν θα είναι αρκετές. Θα πρέπει να υπάρξει θεαματική αύξηση των επενδύσεων στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης, η οποία θα συνδυαστεί με τη σταδιακή απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι οι ενεργειακές επενδύσεις στην Ευρώπη θα πρέπει να διπλασιαστούν για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ.

Αν επικεντρωθούμε στην Κύπρο και μόνο, οι επενδύσεις πρέπει να επιτύχουν τον εθνικό στόχο που έχει τεθεί έως το 2030 σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο στόχος αυτός εκτιμάται σε 12,9 εκατ. ευρώ για τον τομέα των μεταφορών και σε 816 εκατ. ευρώ για όλους τους άλλους τομείς.

Και δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι το θέμα δεν είναι απλώς να επιτευχθούν οι στόχοι πολιτικής. Το θέμα είναι να αποφευχθούν γεγονότα που θα μπορούσαν να αποβούν καταστροφικά για την κοινωνία και την οικονομία σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

Η πράσινη μετάβαση συνιστά μία ακόμη πρόκληση για την ανταγωνιστικότητα. Οι επιχειρήσεις πρέπει να προχωρήσουν σε σημαντικές επενδύσεις για να παραμείνουν ανταγωνιστικές σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο. Αλλά η έρευνα για την πράσινη ενέργεια υστερεί σε σχέση τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την Κίνα. Οι βιομηχανικοί τομείς καθαρών τεχνολογιών αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο ανταγωνισμό από τις ΗΠΑ, ενώ η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία δυσκολεύεται να ανταγωνιστεί τα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα. Για να είναι ανταγωνιστικές οι κυπριακές επιχειρήσεις χρειάζονται καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση και καλύτερη πρόσβαση σε διεθνείς ευκαιρίες.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία υπενθύμισε σε όλους μας τους κινδύνους της εξάρτησης από υπερβολικά συγκεντρωμένες πηγές ενέργειας, πρώτες ύλες ζωτικής σημασίας και κατεργασμένα προϊόντα.

 

 

Κυρίες και κύριοι,

Η θετική πλευρά αυτών των μεγάλων επενδυτικών αναγκών είναι ότι προσφέρονται σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες.

Η άνοδος των τιμών της ενέργειας λειτουργεί ως καταλύτης για την ενεργειακή μετάβαση και οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν δράση. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνά μας για τις επενδύσεις, μόνο το 2022, οι μισές περίπου ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επένδυσαν στην ενεργειακή απόδοση, ποσοστό 11 μονάδες υψηλότερο σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Το ποσοστό των επιχειρήσεων που προχωρούν σε επενδύσεις για να μετριάσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των δραστηριοτήτων τους αυξάνεται σταθερά –επί του παρόντος διαμορφώνεται σε 56%. Και βλέπουμε ότι οι επιχειρήσεις που διαβλέπουν ευκαιρίες στην πράσινη μετάβαση είναι πιθανότερο να αναλάβουν δράση.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί μία ακόμη αναπτυξιακή ευκαιρία – για εκείνους που μπορούν να την αδράξουν. Ένα θετικό της πανδημίας ήταν ότι ώθησε τις επιχειρήσεις προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Σύμφωνα με την έρευνα της ΕΤΕπ για τις επενδύσεις του 2022, το 38% των κυπριακών επιχειρήσεων ανέφεραν χρήση περισσότερων ψηφιακών τεχνολογιών για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των επιχειρήσεων στην ΕΕ και στις ΗΠΑ μειώνεται, καθώς περισσότερες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις υιοθετούν προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες στις επιχειρησιακές τους διαδικασίες.

Ωστόσο, οι καινοτόμες επιχειρήσεις είναι αυτές που πλήττονται περισσότερο από την τρέχουσα αυστηροποίηση των συνθηκών χρηματοδότησης. Καθώς μειώνεται η διάθεση για επενδύσεις υψηλού κινδύνου, οι εν λόγω επιχειρήσεις –οι οποίες είναι βασικοί παράγοντες της μελλοντικής ανάπτυξης– αντιμετωπίζουν τους σημαντικότερους περιορισμούς όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η δραματική επιβράδυνση στην αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων. Η συνεχιζόμενη έλλειψη χρηματοδότησης για την καινοτομία θα επηρεάσει την ανάπτυξη τα προσεχή έτη.

Οι ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής έχουν αναλάβει τολμηρές ενέργειες για τη στήριξη του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης. Ενέκριναν σημαντικά δημόσια προγράμματα στήριξης, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και η πρωτοβουλία REPowerEU, μια ευκαιρία για τις επιχειρήσεις να επενδύσουν, να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και να μειώσουν τους κινδύνους.

Η οικονομική ανάπτυξη θα στηριχθεί ουσιαστικά από τη χρηματοδότηση της ΕΕ. Η Κύπρος θα λάβει επιχορηγήσεις και δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ύψους 1,1 δισ. ευρώ (ή 4% του ΑΕΠ του 2022) την περίοδο 2021-2026.

Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου θα βελτιώσει τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας, εστιάζοντας σε βασικούς τομείς και επενδυτικές προτεραιότητες: ενεργειακή απόδοση, διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, βιώσιμες μεταφορές, ενίσχυση της ανθεκτικότητας και ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, καταπολέμηση της διαφθοράς, αύξηση της απόδοσης και ψηφιακός μετασχηματισμός του δημόσιου τομέα. Επίσης, θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος της Κύπρου, μειώνοντας την αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας, στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού.

 

Έχουμε μπροστά μας ένα μεγάλο πρόγραμμα δράσης. Το εγχείρημα είναι τεράστιο και πολύπλοκο, ενώ κάποια ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Πώς μπορεί ο τομέας των επιχειρήσεων της Ευρώπης να παραμείνει ανταγωνιστικός ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός; Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα μείνει κανείς στο περιθώριο;

Πώς θα διασφαλίσουμε ότι η πράσινη μετάβαση δεν θα λειτουργήσει εις βάρος του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και της άγριας ζωής;

Η ΕΤΕπ είναι έτοιμη να στηρίξει αυτήν τη μετάβαση, αξιοποιώντας τα ήδη πεπραγμένα.

Το 2022 ο Όμιλος ΕΤΕπ επένδυσε 19 δισ. ευρώ στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της ηλεκτρικής ενέργειας και αποθήκευσης, 15 δισ. ευρώ για την προώθηση της καινοτομίας, του ψηφιακού και του ανθρώπινου κεφαλαίου, και 24 δισ. ευρώ για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Επίσης, η ΕΤΕπ στηρίζει την πρωτοβουλία REPowerEU και σκοπεύει να επενδύσει 45 δισ. ευρώ επιπλέον της ισχυρής στήριξης που έχει ήδη προγραμματιστεί για τον τομέα της ενέργειας στην Ευρώπη.

Η ΕΤΕπ διατηρεί μακροχρόνια και επιτυχημένη σχέση με την Κύπρο. Η Κύπρος έχει ωφεληθεί περισσότερο από κάθε άλλο μέτοχο της ΕΤΕπ, δεδομένων της ετήσιας χρηματοδοτικής δραστηριότητας της ΕΤΕπ, που υπολογίζεται σε 250 εκατ. ευρώ, και του ανοίγματός της, που ανέρχεται σε 14% του ετήσιου ΑΕΠ. Το σωρευτικό ύψος των δανείων που έχει υπογράψει η ΕΤΕπ (από το 1981) διαμορφώνεται σε 5 δισ. ευρώ. Σχεδόν το 50% αυτών των δανείων υπογράφηκαν μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2013. Αυτό επιβεβαιώνει τη δέσμευσή μας απέναντι στην κυπριακή οικονομία.

Ο Όμιλος ΕΤΕπ είναι αποφασισμένος να συνεχίσει να στηρίζει τις επενδύσεις στην Κύπρο στους τομείς της διαχείρισης λυμάτων, της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, της αποθήκευσης, του εκσυγχρονισμού του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και των επενδύσεων για τη στήριξη ερευνητικών ιδρυμάτων.

Από την πανδημία και μετά, οι κυβερνήσεις έχουν εγκρίνει σημαντικά προγράμματα για την ανάκαμψη της οικονομίας. Ωστόσο, η δημόσια στήριξη θα πρέπει πλέον να είναι πιο στοχευμένη και να επικεντρώνεται στις προτεραιότητες για την ανάπτυξη:

• στην κινητοποίηση χρηματοδότησης για την καινοτομία και για την κλιμάκωση της παραγωγής από πολλά υποσχόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις·
• στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αλυσίδων αξίας με σκοπό την παροχή μέσων και τεχνολογιών ζωτικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση·
• και στη στήριξη της ενεργειακής μετάβασης.

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας πρέπει να διαδραματίσει κομβικό ρόλο. Και η συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα θα είναι ζωτικής σημασίας.

 

Η ΕΤΕπ συνεχίζει να συνεργάζεται με ιδιώτες επενδυτές και τράπεζες με σκοπό οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες να γίνουν πραγματικότητα. Τα μέσα που διαθέτουμε είναι σχεδιασμένα κατά τρόπο ώστε να μην αποκλείονται οι ιδιωτικές επενδύσεις και, κατά πάγια πρακτική, βασιζόμαστε στην εξειδίκευση του ιδιωτικού τομέα για την αποτελεσματική κατανομή των πόρων και την αποτελεσματική αξιολόγηση των έργων. Για παράδειγμα, χάρη στην εκτενή συνεργασία με τον τραπεζικό τομέα, μέσω πιστωτικών γραμμών και εγγυήσεων, είμαστε σε θέση να παρέχουμε στοχευμένη στήριξη σε μικρότερες επιχειρήσεις. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων –ο χρηματοδοτικός βραχίονας του Ομίλου της ΕΤΕπ που ειδικεύεται στα προϊόντα χρηματοδότησης με ανάληψη κινδύνων– διαδραματίζει ζωτικό ρόλο ως βασικός επενδυτής στην ευρωπαϊκή αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων. Πέρυσι ξεκινήσαμε εδώ στην Κύπρο το Ταμείο Επιχειρηματικότητας Κύπρου ΙΙ, ένα μέσο επιμερισμού του κινδύνου, το οποίο αποσκοπεί στην παροχή στήριξης σε τοπικές ΜΜΕ και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης αυτήν τη δύσκολη περίοδο.

Κυρίες και κύριοι,

Διανύουμε περίοδο αβεβαιότητας και δεν είναι πάντα εύκολες οι συνθήκες είτε για τις επιχειρήσεις είτε για τους επενδυτές.

Η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός συνιστούν πρόκληση για όλους μας. Ταυτόχρονα, προσφέρουν τεράστιες επενδυτικές ευκαιρίες για εκείνους που ξέρουν πώς να τις αδράξουν. Η πρόκληση είναι υπερβολικά μεγάλη για να αντιμετωπιστεί μόνο από τον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα: θα πρέπει να συνεργαστούμε.

Σε αυτό το πνεύμα, θα ήθελα να σας ευχηθώ να έχετε γόνιμες συζητήσεις που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις προκλήσεις και να αξιοποιήσετε τις ευκαιρίες του μέλλοντος!

Σας ευχαριστώ.