Η τραγωδία της Κύπρου μέσα από την Τέχνη
του Κώστα Κώστα, Επικεφαλής Τομέα Πολιτισμού ΑΚΕΛ
Πώς το περιοδικό ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ και η εφημερίδα ΧΑΡΑΥΓΗ μέσα από τις πολιτιστικές της σελίδες κατέγραψαν τα τραγικά γεγονότα λίγο πριν και αμέσως μετά το δίδυμο έγκλημα του 1974.
Μια ολοκληρωμένη παρουσίαση της πολιτιστικής δημιουργίας του 974 απαιτεί και την ανάλυση της ιστορικής περιόδου του 1974, πριν και μετά την 15η Ιουλίου, των γεγονότων δηλαδή που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και παραγωγής έργου για τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι τα πολιτικά, κοινωνικά και στρατιωτικά γεγονότα της περιόδου αυτής θα αναλυθούν στην υπόλοιπη θεματολογία του Νέου Δημοκράτη έτσι ώστε να υπάρξει πλήρης ενημέρωση και συνάμα κατανόηση των όλων όσων έχουν συμβεί και επηρέασαν την πολιτιστική δημιουργία.
Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η περιγραφή της πραγματικότητας, αλλά και της ανθρώπινης συμπεριφοράς και στάσης την ώρα που αυτές εκδηλώνονται, χωρίς φκιασίδια και ωραιοποιήσεις, είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γραφής των δημιουργών πολιτιστικών αξιών. Αυτών βέβαια που υπηρετούν τον αληθινό πολιτισμό και η δύναμή του λόγου τους πηγάζει από την σταθερή προσήλωση τους στην αλήθεια, την αξιοπρέπεια, την τόλμη να λένε τα πράγματα ως έχουν ανεξαρτήτως ποιος βρίσκεται στην εξουσία αλλά και την ικανότητα να συλλαμβάνουν και να ερμηνεύουν σε βάθος τα γεγονότα χωρίς να παραλείπουν την τεχνική του λόγου.
Συνεπώς, τα όσα διαδραματίστηκαν στην Κύπρο πριν και μετά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του 1974 δεν ήταν δυνατόν να μην βρεθούν στο επίκεντρο των ανθρώπων του πολιτισμού. Υπάρχει ένας τεράστιος όγκος καταγεγραμμένων απόψεων εισηγήσεων και προπαντός έργων ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας, το οποίο πολύ συχνά δημοσιοποιείτο μέσω των εφημερίδων, των περιοδικών, των εκδόσεων, των εκθέσεων , των παραστάσεων, των συνεδρίων κλπ. Αναφορικά με τη δημοσιοποίηση του έργου στα ΜΜΕ, στο άρθρο αυτό θα επικεντρωθούμε κατά πρώτο λόγο στο πολιτιστικό περιοδικό της Αριστεράς ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ και δευτερευόντως στην πολιτιστική σελίδα «Φιλολογία και Τέχνη» και στη σελίδα των νέων ανθρώπων «Νειάτα» της εφημερίδας ΧΑΡΑΥΓΗ.
Είναι κατανοητό ότι, στο πλαίσιο του παρόντος σημειώματος δεν μπορεί να παρουσιαστεί όλα το παραχθέν καλλιτεχνικό έργο, αφού αυτό αφορά όχι μόνο όλες τις μορφές τέχνης αλλά και μια μεγάλη ιστορική περίοδο με συνταρακτικές εξελίξεις που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης, αλλά ώθησαν τους ανθρώπους της Κύπρου, της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών να εκφράσουν τα συναισθήματά τους μέσω της Τέχνης. Τόσον στην ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ, όσο και στην εφ. ΧΑΡΑΥΓΗ καταγράφεται μια συνεχής παρουσίαση της πολιτιστικής δημιουργίας η οποία είναι ευθυγραμμισμένη με τα εξελίξεις της περιόδου όπως αυτές καταγράφονται στο πολιτικό ρεπορτάζ.
Παρόλο που μετά την Ανεξαρτησία, η επιδείνωση των συνθηκών στην Κύπρο ξεκίνησε με τα γεγονότα του 1963-64 και ακολούθησε η επιβολή της Χούντας των Συνταγματαρχών το 1967 που σαφώς επηρέασε την Κύπρο, η παρουσίαση μας θα καλύψει κυρίως την περίοδο 1971-1974, καθώς και τους πρώτους μήνες μετά τα τραγικά γεγονότα του Ιούλη. Μέσα από την έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι υπήρξαν περίοδοι όπου η πολιτιστική δημιουργία που αφορούσε τα πολιτικά γεγονότων ήταν ασταμάτητη, όπως ήταν η περίοδος του 1963-1967, αλλά και η περίοδος μετά το 1974, αντίθετα, την περίοδο 1967, αμέσως δηλαδή μετά την επικράτηση της Χούντας των Αθηνών και μέχρι το προδοτικό πραξικόπημα βλέπουμε ότι πολλοί δημιουργοί κυρίως αυτοί που ανήκουν στη δεξιά σίγησαν ή παρουσίαζαν ελάχιστα το έργο τους. Αυτοί οι δημιουργοί αποφάσισαν να μιλήσουν μόνο μετά που έπεσε η Χούντα! Σε αυτή την κατηγορία, δεν συγκαταλέγεται ούτε το περιοδικό «Νέα Εποχή» ούτε η «Χαραυγή» οι οποίοι αδιάλειπτα παρουσίαζαν το έργο κορυφαίων δημιουργών αλλά και απλών ανθρώπων της Κύπρου, της Ελλάδας και όλων των χωρών του κόσμου. Εκεί δηλαδή που διαδραματίζονταν γεγονότα έμμεσα συνυφασμένα με τη ζωή των ανθρώπων της Κύπρου. Γεγονότα που αναλόγως τις εξέλιξης και του μεγέθους τους χρησιμοποιούνται και ως παραδειγματισμό. Είτε θετικό είτε αρνητικό παραδειγματισμό.
Αξίζει να αναφερθεί ότι τα πρώτα ποιήματα που γράφτηκαν πανελλαδικά για καταδίκη της Χούντας των Συνταγματαρχών και στήριξης στον ελληνικό λαό, για τη νέα του δοκιμασία, ανήκαν στους μεγάλους μας ποιητές Τεύκρο Ανθία και Θοδόση Πιερίδη και δημοσιοποιήθηκαν στην ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ και την ΧΑΡΑΥΓΗ. Ο Θοδόσης Πιερίδης έγραψε το ποίημα ΞΑΝΑΡΧΙΝΟΥΜΕ και ο Τεύκρος Ανθίας την ποιητική συλλογή ΑΓΡΥΠΝΩ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΕΛΛΑΔΑ.
Η πιο χαρακτηριστική και μαζική αντίδραση, στα όσα υπονομευτικά και εγκληματικά για τη δημοκρατία και την νομιμότητα συνέβαιναν κατά την προ πραξικοπηματική περίοδο, ήταν η διακήρυξη και υπογραφή από 66 ανθρώπους του πνεύματος, μεταξύ των οποίων ήταν λογοτέχνες, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, εικαστικοί, δημοσιογράφοι κλπ. Στη διακήρυξη που δημοσιοποιήθηκε στην εφημερίδα ΧΑΡΑΥΓΗ στις 10 Φεβρουαρίου του 1973, ως απότοκο της συγκέντρωσής τους στην Μπουάτ Υπόγειο, αναφέρονται τα εξής; «Στον τόπο μας η Δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο και μαζί και η εθνική μας υπόθεση.. Η στιγμή είναι κρίσιμη και ο καθένας έχει χρέος να αναλάβει τις ευθύνες του. Κάθε κίνηση που απεργάζεται τη βία και την κατάλυση της Δημοκρατίας είναι καταδικαστέα και μόνο ολέθρια μπορεί να αποδειχθεί. Το κυπριακό πρόβλημα δεν μπορεί αν λυθεί με τη βία. Η βία θα μας οδηγήσει σε νέα Μικρασιατική Καταστροφή. Εμείς οι πνευματικοί άνθρωποι αυτού του τόπου, συνειδητοποιώντας τους κινδύνους που διατρέχει η εθνική μας υπόθεση και ολόκληρος ο ελληνισμός καλούμε όλους να σεβαστούν τη Δημοκρατία και τη θέληση του λαού. Είναι ο μόνος σωστός τρόπος αντιμετώπισης όλων των προβλημάτων και ο μόνος σωστός τρόπος για την επίλυση του εθνικού μας θέματος».
Για λόγους ιστορικούς αλλά και τιμής σε αυτούς τους πνευματικούς ανθρώπους αναφέρουμε ότι τη διακήρυξη υπέγραψαν οι εξής: Θ. Μωρέας, Έφη Οικονόμου, Έλλη Κυριακίδου, Μόνικα Βασιλείου, δέσποινα Μπεμπεδέλη, Βούλα Πελεκάνου, Πατρίτσια Τύμβιου, Κώστας Χαραλαμπίδης, Ελένη σορόκου, Χρίστος Ζάνος, Ευτύχιος Πουλλαίδης, Τζένη Γαιτανοπούλου, Στέλιος Καυκαρίδης, Φώτος Φωτιάδης, Νίκος Χαραλάμπους, Χρίστος Σιοπαχάς, Έλλη Παναγιώτου, Αντώνης Κατσαρής, Σπύρος Σταυρινίδης, Ανδρέας Μούστρας, Πάνος Κακογιάννης, Ανδρέας Μουσουλιώτης, Πίτσα Αντωνιάδου, Φιλής Καραβιώτης, Κώστας Δημητρίου, Ανδρέας Νικολής, Νίκος Σιαφκάλης, Εύης Γαβριηλίδης, Βλαδίμηρος Καυκαρίδης, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Κώστας Καυκαρίδης, Δημήτρης Σάββα, Σολωμός Φραγκουλίδης, Ανδρέας Χαραλάμπους, Λευτέρης Οικονόμου, Νίκος Κουρούσιης, Ελένη Τουμαζή, Ντίνα Κατσούρη, Γιώργος Μολέσκης, Θεόδωρος Στυλιανού, Έλλη Παιονίδου, Αχιλλέας Πυλιώτης, Παύλος Μεράνος, Αντρέας Κουκουμάς (Αντης Κανάκης), Θεοκλής Κουγιάλης, Μάνος Κράλης, Άντρος Παυλίδης, Ναταλία Αρβανιτάκη, Πάνος Ιωαννίδης, Άνθος Λυκαύγης, Ευγενία Παλαιολόγου Πετρώνδα, Γιάννης Κατσούρης, Σοφιανός Χρυσοστομίδης, Χριστάκης Κατσαμπάς, Φιφής Ιωάννου, Πάμπης Βάτης, Ανδρέας Στυλιανού, Ιάκωβος Ρωσσίδης, Πανίκος Παιονίδης, Πάνος Ταλιαδώρος, Χριστόφορος Ιωαννίδης, Μάρκος Σιαπάνης.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι παρόλο που είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των συμπατριωτών μας, ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων που δημιούργησαν ένα τεράστιο σε όγκο και ποιότητα έργο, όλα αυτά τα χρόνια που αναφέραμε πιο πριν, εντούτοις μέχρι σήμερα ένα ελάχιστο ποσοστό από αυτό το έργο έγινε γνωστό. Το έργο που προβλήθηκε κατά κόρον αφορούσε και αφορά «γνωστά» ονόματα στον χώρο του πολιτισμού. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που κυβέρνησαν όλα αυτά τα χρόνια και κατείχαν την πραγματική εξουσία φέρουν ευθύνη για αυτήν την αποσιώπηση και εντέλει την παραχάραξη της ιστορικής αλήθειας στον χώρο του πολιτισμού. Αρνητικό ρόλο διαδραματίζει μέχρι σήμερα και η Παιδεία, αφού όλες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης είναι ευθυγραμμισμένες σε αυτή την αποσιώπηση.
Χαρακτηριστικά δημοσιεύματα και αγωνιώδεις εκκλήσεις του περιοδικού ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ για αποτροπή των όσων τραγικών έγιναν το 1974 και επανειλημμένο κάλεσμα ξεσηκωμού των πνευματικών ανθρώπων. Δεν λείπει και η έκφραση απογοήτευσης για την απουσία μεγάλης μερίδας καλλιτεχνών από τον αγώνα των δημοκρατικών δυνάμεων.
Με τίτλο ΧΡΕΟΣ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχος Ιούλης- Σεπτέμβρης 1971 γράφει μεταξύ άλλων: «Δραματικά ανήσυχες οι στιγμές που περνά η Κύπρος. Δεν είναι καθόλου τυχαίο αν πούμε πως διερχόμαστε σαν λαός τις κρισιμότερες στιγμές της ιστορίας μας… Μπροστά σε αυτό τον κίνδυνο επιβάλλεται μια παλλαϊκή αντίσταση, ένα παλλαϊκό μέτωπο για τη σωτηρία του τόπου. Επιβάλλεται η ομόψυχη συσπείρωση του λαού μας γύρω από την κυβέρνηση του προέδρου Μακαρίου… Στην προσπάθεια αυτή ιδιαίτερα βαρύ είναι το χρέος των πνευματικών ανθρώπων. Σε όλες τις χώρες του κόσμου, μπροστά στα μεγάλα γεγονότα της πορείας των λαών τους, οι πνευματικοί άνθρωποι έπαιξαν σημαντικό, ηγετικό, πρωτοποριακό ρόλο… Δυστυχώς, αυτό σπουδαίο καθήκον παραμελήθηκε από τους πνευματικούς ανθρώπους του τόπου μας. Γνωρίζουμε φυσικά ότι αρκετοί πνευματικοί άνθρωποι είναι ενταγμένη σε μια παράταξη ή οργάνωση πολιτική ή άλλη, από τις γραμμές της οποίας συμβάλλουν στον κοινό αγώνα. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Χρειάζεται η ξεχωριστή, η ειδική παρουσία του πνευματικού μας κόσμου, με προσωπική δραστηριότητα και ομαδική με κοινές ενέργειες… Από το 1964, η Εταιρεία Κυπρίων Λογοτεχνών έπαυσε να υπάρχει».
Με τίτλο ΕΠΕΙΓΟΝ ΚΑΘΗΚΟΝ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχος Οκτώβρης-Νιόβρης 1971 γράφει: «Ο αντιμακαριακός κύκλος ύψωσε υπέρμετρα τον τόνο της φωνής του στις εφημερίδες του, εγκατέλειψε και ποδοπάτησε κάθε κανόνα και κάθε αρχή που διέπουν τη λειτουργία της δημοκρατικής διαδικασίας του πολιτικού αγώνα, υβρίζει ακατάσχετα, απειλεί απροκάλυπτα με εξόντωση όλων των «προδοτών»… Είναι επείγον καθήκον, ιερό χρέος για όλους μας να μην επιτρέψουμε τη διεύρυνση των ρηγμάτων του εσωτερικού μετώπου για να μην γίνουν αυτά «πύλαι εισόδου του εχθρού».
Με τίτλο ΜΝΗΜΟΝΕΥΕΤΕ ΣΟΛΩΜΟ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχος Οκτώβρης-Νιόβρης 1971:«Τις κρίσιμες αυτές ώρες που διέρχεται ο ταλαίπωρος αυτός τόπος, τις ώρες του μεγάλου κινδύνου της ολοκληρωτικής καταστροφής… είναι ωφέλιμο να θυμηθούμε την σπαρακτική κραυγή του Διονύσιου Σολωμού και το «εάν μισούνται αναμέσά τους δεν τους πρέπει λευτεριά».
Με τίτλο Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχοςΦλεβάρης-Μάρτης 1972 γράφει: «Για να κάμουν το χρέος τους στο ακέραιο οι πνευματικοί ηγέτες οφείλουν σε μια τέτοια καταστρεπτική και ολέθρια αντιδικία να προχωρήσουν με θάρρος και να πουν ποιοι βρίσκονται «εν δικαίω»» και ποιοι «εν αδίκω». Ποιοι είναι οι φορείς της διαίρεσης, οι φορείς της διχόνοιας και ποιοι οι φορείς της ενότητας…»
Με τίτλο ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ στο περιοδικό Ιούνης- Σεπτέμβρης 1972 γράφει ο Ιάκωβος Ρωσσίδης: «Στον ευρύτερο κύκλο μας, όπου υπάρχουν νέοι και παλιότεροι επιστήμονες, λογοτέχνες, ποιητές, δημοσιογράφοι και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι, μπορεί ο καθένας να συμμετάσχει στον κοινό αγώνα με τον δικό του τρόπο. Όλοι όμως νοιώθουμε, πρέπει να νοιώθουμε, την ίδια ευαισθησία μπροστά στο δίπτυχο δικτατορία-δημοκρατία, μπροστά στην κατάλυση της δημοκρατίας που τόσο άμεσα μας επηρεάζει.»
Με τίτλο ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΟΡΑΣ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο περιοδικό Οκτώβρη-Νιάβρη 1972 γράφει: «Το περιοδικό αυτό ποτέ δεν δίστασε να πει την γνώμη του πάνω στα μεγάλα προβλήματα που μας αφορούν σαν λαός ή σαν ανθρώπους του καιρού μας. Προπάντων όμως δεν δίστασε να πει καθαρά την γνώμη στις δύσκολες καμπές του αγώνα του λαού μας. Το θεωρεί σαν πνευματική ευθύνη, σαν εθνική επιταγή. Και τώρα, μπροστά στον κίνδυνο της εθνικής συμφοράς , χωρίς επιφυλάξεις παίρνει τη θέση του δίπλα στις λαϊκές δυνάμεις που καταδικάζουν τα αδελφοκτόνα σχέδια και αγωνίζονται για της αποτροπή της συμφοράς»
Με τίτλο το ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΔΡΑΜΑ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχος Δεκέμβρης 1972 – Γενάρης 1973 γράφει: «Οι δυνάμεις του διχασμού προχωρούν αδίστακτα στο δρόμο του εμφύλιου σπαραγμού. Ήδη άναψαν τις θρυαλλίδες, τράβηξαν τη σκανδάλη και οι κρότοι των εκρήξεων ηχούν και ιαχές χαράς και αλαλαγμού των εχθρών της πατρίδας μας».
Με τίτλο ΚΡΙΣΙΜΗ ΩΡΑ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχος Δεκέμβρης 1973 – Φλεβάρης 1973 γράφει: «Το ερώτημα που αιωρείται στον κυπριακό ορίζοντα είναι: Θα αντιληφθούν επιτέλους εκείνοι που ακολουθούν την οδό της συνωμοσίας, της βίας και της τρομοκρατίας ότι ο σκοπός για τον οποίον διατείνονται ότι αγωνίζονται δεν επιτυγχάνεται με τις μεθόδους αυτές; Θα αντιληφθούν ότι οι τρομοκρατικές , δολοφονικές πράξεις τους δεν έχουν τίποτε αγωνιστικό, εθνικό χαρακτήρα και είναι απλώς δολοφονικές, εγκληματικές πράξεις;…Οι πνευματικοί άνθρωποι αυτού του τόπου ας κάνουν το χρέος τους προς αυτή την κατεύθυνση. Έχουν τη δική τους ευθύνη για την πορεία που παίρνει και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο αγώνας του λαού μας…»
Με τίτλο ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχος Μάης – Ιούνης 1974 (ένα μήνα πριν το πραξικόπημα και την εισβολή) γράφει: «Υποστηρίζουμε πλήρως τα μέτρα της κυβέρνησης που αποσκοπούν στην πάταξη της βίας, της παρανομίας και του εγκλήματος. Οι εθνικοί αγώνες δεν κερδίζονται με τον ψυχικό διχασμό και τον αλληλοσπαραγμό των λαών που τους διεξάγουν, αλλά με τη ψυχική και την αγωνιστική τους ενότητα. Η πάταξη της βίας και της τρομοκρατίας και η εκρίζωση των μεθόδων του εγκλήματος, που διχάζουν τον λαό και εμποδίζουν την επιτυχή διεξαγωγή του εθνικού αγώνα , είναι επιβεβλημένη ανάγκη. Δεν χωρεί κανένας δισταγμός ή θα χτυπηθούν και θα αποκοπούν τα νήματα τις συνωμοσίας ή θα οδηγηθούμε προς τον νόμο της ζούγκλας, προς την καταπάτηση των ανθρωπίνων αξιών προς την κατάργηση της λαϊκής κυριαρχίας και των δημοκρατικών αρχών, προς τον φασισμό και την εθνική καταστροφή… Οι πνευματικοί οδηγοί του λαού μας στις κρίσιμες αυτές ώρες επωμίζονται βαρύ χρέος. Οι πνευματικοί άνθρωποι είναι φορείς αξιών, αλλά παραμένουν τέτοιοι στον βαθμό που έμπρακτα υπερασπίζονται τις αξίες αυτές.…»
Με τίτλο ΝΑ ΚΛΕΙΣΕΙ ΤΟ ΧΑΣΜΑ η σύνταξη της «Νέας Εποχής» στο τεύχος Ιούλης-Οκτώβρης 1974,όταν πια η τραγωδία δεν αποτράπηκε παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις, γράφει: «Η ΚΥΠΡΟΣ ΖΕΙ τις τραγικότερες στιγμές της ιστορίας της. Αυτό που φοβόμαστε, αυτό που με δέος βλέπαμε να έρχεται, αυτό που με αγωνιώδεις εκκλήσεις προσπαθούσαμε ν΄ αποφύγουμε, είναι τώρα μια σκληρή και οδυνηρή πραγματικότητα… μια σωστή τραγωδία, μια τεράστια εθνική καταστροφή, για την οποία επανειλημμένα , από τη σελίδα αυτή εκπέμπαμε αγωνιώδεις προειδοποιήσεις… Οφείλουμε να εργασθούμε όλοι για την αποκατάσταση της Συνταγματικής τάξης… Και ηγεσία και λαός και πνευματικοί άνθρωποι. Οι πνευματικοί άνθρωποι, έχουν κάνει μια κίνηση για τη διαφώτιση των συναδέλφων τους στο εξωτερικό. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό, δεν είναι το μόνο που χρειάζεται η Κύπρος. Η διαφωτιστική δουλειά των πνευματικών ανθρώπων χρειάζεται και στο εσωτερικό. Αυτό που έπρεπε να κάνουν από καιρό, πριν μας πλακώσει η καταστροφή».
Στο ίδιο τεύχος της «Νέας Εποχής», το πρώτο μετά τα τραγικά γεγονότα όπως προαναφέραμε, υπάρχει «Έκκληση» της νεοσυσταθείσας Συντονιστικής Επιτροπής Επιστημονικών, Πνευματικών και Καλλιτεχνικών Ιδρυμάτων και Οργανώσεων Κύπρου προς τα Αντίστοιχα Ιδρύματα στον κόσμο , όπως κινητοποιήσουν τη διεθνή κοινή γνώμη και να βοηθήσουν την Κύπρο για αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και την χωρίς χρονοτριβή αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων». Επίσης το τεύχος Ιουλίου-Οκτωβρίου 1974 έχει κατακλυστεί από ποιήματα, διηγήματα και άλλες αναφορές κορυφαίων δημιουργών της Κύπρου και της Ελλάδας, καθώς και μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τραγικές στιγμές κατά τη διάρκεια του Πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής. Αναμεσά τους και πολλοί άνθρωποι του πολιτισμού οι οποίοι κατέγραψαν ακόμη και την ώρα της μάχης συγκλονιστικές ιστορίες τις οποίες παρουσίασαν σε στίχους, διηγήματα, πίνακες ζωγραφικής, ταινίες, χαρακτικά ευρύτερα σε κάθε μορφή τέχνης.
Ανάλογη πορεία ακολούθησε η εφημερίδα ΧΑΡΑΥΓΗ η οποία σε αυτή την έντονη πολιτικά περιόδο, όχι μόνο υποβάθμισε, αλλά αναβάθμισε την σελίδα πολιτισμού, αλλά και τη σελίδα των Νέων η οποία σταδιακά μετατράπηκε σε πολιτιστική σελίδα με πληθώρα αγωνιστικών μηνυμάτων και πολιτιστικών έργων ενώ οξυνόταν η πολιτική κατάσταση στην Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα με την Χούντα και τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο. Μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας δημοσιοποιήθηκαν τα έργα όλων των κορυφαίων κυπρίων δημιουργών αλλά και πολλών άλλων ανώνυμων που το έργο τους είναι ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας.
Ιδιαίτερα οι νέοι, οι οποίοι είναι πάντα ευαίσθητοι και επαναστατικοί ένοιωθαν την ανάγκη να εκφραστούν με ακόμη περισσότερη ένταση και συχνότητα, αναλόγως των εξελίξεων. Σημειώνω ότι η παρουσίαση του έργου εντάθηκε μετά το 1971 όπου οι εξελίξεις έρχονταν ως χιονοστιβάδα και πως λόγω της δικτατορίας στην Ελλάδα κορυφαίοι Έλληνες δημιουργοί επέλεξαν μέσα από την ΧΑΡΑΥΓΗ αλλά και την ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ να προβάλλουν το έργο τους το οποίο πολλές φορές παρουσιαζόταν για πρώτη φορά.