Ομιλία Γενικού Γραμματέα ΚΕ ΑΚΕΛ Στέφανου Στεφάνου στη συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού 2024
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Η συζήτηση για τον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό στη Βουλή των Αντιπροσώπων, κάθε φορά εξελίσσεται σε εφ’ όλης της ύλης. Αυτό είναι αναπόφευκτο, επειδή η οικονομία σχετίζεται με όλες τις πτυχές και εκφάνσεις της ζωής μας. Επηρεάζεται από συνθήκες και πολιτικές εντός και εκτός Κύπρου. Και αποτελεί το κύριο πεδίο εφαρμογής κυβερνητικών πολιτικών όπου αντικατοπτρίζεται το όραμα της νυν διακυβέρνησης για το σήμερα και το αύριο της χώρας μας. Αυτή η συζήτηση αφορά στην ποιότητα ζωής των πολιτών και την υποχρέωση αυτών που εξέλεξε ο λαός να μην κάνουν απλώς διαχείριση, αλλά να δημιουργούν συνθήκες υγειούς ανάπτυξης σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου.
Με αυτή τη φιλοσοφία προσεγγίζει το ΑΚΕΛ τη συζήτηση για τον κρατικό προϋπολογισμό: με υψηλό αίσθημα ευθύνης που απορρέει από τον θεσμικό μας ρόλο ως αντιπολίτευση. Δεν κατατρυχόμαστε από ιδεοληψίες κι ούτε κρίνουμε κοντόφθαλμα τις κυβερνητικές επιλογές. Η ευθύνη μας όμως είναι να λειτουργήσουμε ως ανάχωμα σε αντιλαϊκές πολιτικές και να παρεμβαίνουμε διορθωτικά όπου το συμφέρον των πολλών το απαιτεί.
Το νέο διεθνές περιβάλλον
Η συζήτηση του προϋπολογισμού για το 2024 γίνεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο για τη διεθνή και ευρωπαϊκή οικονομία, η οποία καθιστά τις προοπτικές δυσοίωνες. Αναμφίβολα, βρισκόμαστε στο μέσο μιας γενικευμένης κρίσης χωρίς προηγούμενο, με την έννοια ότι αυτή παρουσιάζει, μαζί με τα πάγια χαρακτηριστικά, και καινούρια στοιχεία σε σχέση με τις τρεις προηγούμενες παγκόσμιες κρίσεις του καπιταλισμού.
Η παρούσα κρίση πυροδότησε αλλά και ανατροφοδοτείται από κρισιακές καταστάσεις σε γενικότερα και ειδικότερα πεδία της ζωής στον πλανήτη μας.
Κατ’ αρχάς έχουμε την οικολογική κρίση, η οποία προκλήθηκε από ένα κοινωνικο/οικονομικό σύστημα το οποίο από τη φύση του επιβάλλει τη διαρκή και ολοένα εντεινόμενη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, προκαλώντας τεράστια ζημιά στο περιβάλλον. Πρόκειται για μια εφιαλτική πραγματικότητα που στις μέρες μας έφτασε να απειλεί τη ζωή στον πλανήτη μας.
Η παρούσα κρίση συνοδεύεται από την ενεργειακή κρίση αλλά και την κρίση στις εφοδιαστικές και επισιτιστικές αλυσίδες. Η κρίση επηρεάζει δυσμενώς το χρηματοπιστωτικό σύστημα και το ιδιωτικό χρέος.
Η κρίση μεγεθύνει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες που ταλανίζουν την ανθρωπότητα. Είναι ενδεικτικό της κατάστασης το γεγονός ότι οι είκοσι έξι πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη έχουν περιουσία ίση με τα εισοδήματα τεσσάρων δισεκατομμυρίων ανθρώπων στις φτωχότερες χώρες.
Στον κόσμο υπάρχει αμύθητος πλούτος συσσωρευμένος στα χέρια λίγων και απύθμενη φτώχεια σχεδόν στον μισό παγκόσμιο πληθυσμό. Αυτή η ντροπιαστική κατάσταση για τον σύγχρονο πολιτισμό έγινε εντονότερη τις τελευταίες δεκαετίες, ως αποτέλεσμα -κυρίως- της παγκόσμιας επιβολής του νεοφιλελευθερισμού. Πρόκειται για ένα μοντέλο επιθετικού καπιταλισμού που φορτώνει τις συνέπειες των αδιεξόδων και των προβλημάτων του συστήματος στους πολλούς, ενώ ενισχύει τους λίγους και τους προνομιούχους με αποτέλεσμα οι ανισότητες να έχουν γίνει κολοσσιαίες.
Η κρίση συνοδεύεται και από κρίση πολιτική η οποία εκφράζεται αφενός με την ενίσχυση των δημοκρατικών ελλειμμάτων και αφετέρου με την αδυναμία των κυβερνήσεων να εκπονήσουν ένα ρεαλιστικό και αποτελεσματικό σχέδιο εξόδου από αυτήν.
Η μεγαλύτερη αδυναμία σημειώνεται στην Ε.Ε. Οι εξουσιαστικές ελίτ των Βρυξελλών, λαμβάνουν αποφάσεις οι οποίες ουσιαστικά φορτώνουν τις συνέπειες των κρίσεων στα λαϊκά στρώματα. Με αυτές τις αποφάσεις τα βασικά προβλήματα ανατροφοδοτούνται, συντηρούνται, μεταλλάσσονται ή επανέρχονται με άλλη μορφή. Είναι γι’ αυτό που η Ένωση συνεχίζει να απομακρύνεται από τους πολίτες της.
Η ευρωπαϊκή ηγεσία αντί να αλλάξει ρότα, προσπαθεί να αποσπάσει την κοινωνική συναίνεση με τον έλεγχο της πληροφόρησης και τη χειραγώγηση των συνειδήσεων. Ζούμε στην εποχή που το διαδίκτυο κατάργησε σχεδόν τους όποιους φραγμούς στην ελευθερία της έκφρασης. Το ίδιο όμως συμβαίνει με το εύρος και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την επιβολή περιορισμών στην ελευθερία της σκέψης και τον έλεγχό της.
Η όξυνση των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων και αδιεξόδων, μαζί με την αδυναμία ορθολογικής και ανθρώπινης διαχείρισης του μεταναστευτικού, τροφοδοτούν την ακροδεξιά η οποία ενισχύει επικίνδυνα τα κοινωνικά ερείσματά της. Δυνάμεις προερχόμενες από τη δεξιά, ενώ επικαλούνται τον κίνδυνο της ακροδεξιάς, τη συναγωνίζονται σε μισαλλόδοξη, ξενοφοβική, εθνικιστική, αντικομμουνιστική ρητορική και ενίοτε δεν διστάζουν να συνεργαστούν μαζί της. Κάτι τέτοιες συμπεριφορές έχουμε κι εδώ στην Κύπρο.
Είναι φανερό ότι στην ΕΕ υπάρχει και κρίση ηγεσίας. Η παρούσα ηγεσία όχι μόνο αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα πολιτικά προβλήματα, αλλά εγκλωβισμένη στις ιδεοληψίες και τις αντιφάσεις της τα επιτείνει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία. Αντί να λειτουργήσει προς όφελος των κοινωνιών της σύρεται δογματικά πίσω από τα αμερικανικά συμφέροντα. Ενώ οι ΗΠΑ θησαυρίζουν από τον πόλεμο, οι Ευρωπαίοι πληρώνουν τεράστιο κόστος με την απογείωση των τιμών στην ενέργεια και στα βασικά καταναλωτικά αγαθά και η Ε.Ε. κινδυνεύει να εισέλθει σε ύφεση.
Η επίκληση του διεθνούς δικαίου από μέρους της Ε.Ε. δεν πείθει, αφού σε άλλες περιπτώσεις, όπως είναι η Κύπρος, η κατεχόμενη Παλαιστίνη, η Λιβύη, η Συρία κι άλλες χώρες, είτε παραβιάζει η ίδια το διεθνές δίκαιο είτε σιωπά και σφυρίζει αδιάφορα. Κορύφωση της υποκριτικής στάσης της Ε.Ε. αποτελεί η σφαγή που διενεργεί το κράτος του Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων. Εδώ η Ευρώπη ένοχα σιωπά.
Κατάσταση κυπριακής οικονομίας
Μέσα σ’ αυτές, λοιπόν, τις συνθήκες που χαρακτηρίζονται από πολλές αβεβαιότητες συζητούμε τον κρατικό προϋπολογισμό του 2024. Για να μπορούμε με όρους ορθολογισμού να κάνουμε αυτή τη συζήτηση επιβάλλεται να απαντήσουμε σε δύο βασικά ερωτήματα:
- Ποια οικονομία έχουμε;
- Ποια οικονομία πρέπει να έχουμε;
Η κυπριακή οικονομία βρίσκεται σε φάση επιβράδυνσης της ανάπτυξής της. Από το 3% που ήταν η πρόβλεψη για φέτος, η ανάπτυξη περιορίστηκε στο 2,4%.
Η επιβράδυνση οφείλεται τόσο σε εξωγενείς παράγοντες (κόστος ενέργειας και μεταφορών, ψηλά επιτόκια, δυσκολίες στις τροφοδοτικές αλυσίδες, κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας κ.α.), όσο και σε διαρθρωτικά προβλήματα, στρεβλώσεις και αδυναμίες της κυπριακής οικονομίας. Τα τελευταία χρόνια η παραγωγική βάση της χώρας μας δεν έχει αυξηθεί κατ’ αναλογία της μεγέθυνσης της οικονομίας, με αποτέλεσμα να τροφοδοτούνται ο πληθωρισμός και τα ελλείμματα στο εξωτερικό εμπόριο. Ενώ την περίοδο 2006-2010 το ποσοστό αξιοποίησης των κερδών για επενδύσεις ήταν γύρω στο 85%, σήμερα μόλις που φτάνει το 60%.
Μεγέθυνση ανισοτήτων
Από το 2013 βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία μεγάλης υποβάθμισης της εργασίας και μείωσης των πραγματικών εισοδημάτων των εργαζομένων. Αυτές οι μειώσεις φαίνονται σε δύο μεγέθη: στον πραγματικό μισθό και στο μερίδιο της εργασίας. Ο μέσος πραγματικός μισθός μειώθηκε το 2022 εξαιτίας του πληθωρισμού κατά 3%, ενώ το μερίδιο της εργασίας στο εθνικό εισόδημα έχει μειωθεί κατά περίπου 4% του ΑΕΠ. Μείωση που προστίθεται στη μεγάλη μείωση της περιόδου επιβολής του μνημονίου 2013-2015. Από την άλλη, το μερίδιο των κερδών είναι αυξημένο κατά 7,5% του ΑΕΠ συγκρινόμενο μ’ αυτό του 2011.
Αυτό το συν για τα εισοδήματα του κεφαλαίου αφαιρέθηκε από το εισόδημα της εργασίας, γεγονός που εξηγεί τη μεγέθυνση των οικονομικών ανισοτήτων που γίνεται ακόμα πιο έντονη εξαιτίας του γεγονότος ότι η μέση αύξηση των μισθών κινείται πιο κάτω από τη μέση αύξηση των τιμών (7,1% αύξηση οι μισθοί, 8,4% οι αυξήσεις των τιμών).
Η μεταφορά παραγόμενου πλούτου από τους μισθούς στα κέρδη συμβαίνει εξαιτίας της απορρύθμισης της εργασίας και της μεγέθυνσης της απασχόλησης με φθηνή εργασία. Συμβαίνει, επίσης, γιατί απουσιάζουν επαρκείς πολιτικές αναδιανομής του παραγόμενου πλούτου προς όφελος της μισθωτής εργασίας, των χαμηλοεισοδηματιών και των ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας. Είναι σ’ αυτά που πρέπει να παρέμβει η κυβέρνηση και δεν βλέπουμε να το κάνει. Επιλέγει να συνεχίζει στον δρόμο της προηγούμενης διακυβέρνησης η οποία συνειδητά επέβαλλε ή ενεθάρρυνε πολιτικές απορρύθμισης της εργασίας.
Εργασία/εργασιακές σχέσεις
Η εργασία επιβάλλεται να αναρρυθμιστεί και να στηριχθεί, καθώς επίσης και οι απολαβές των εργαζομένων. Τρόποι υπάρχουν. Είναι, για παράδειγμα, η αποκατάσταση και η επέκταση της ΑΤΑ σε ολόκληρο το εύρος του ιδιωτικού τομέα. Είναι η επέκταση του θεσμού των συλλογικών συμβάσεων. Είναι η βελτίωση του θεσμού του κατώτατου μισθού. Κι επειδή ορισμένοι κύκλοι συνεχώς προσπαθούν να ενοχοποιήσουν τα εισοδήματα των εργαζομένων για τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας, αναφέρω ότι σχετικά στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η μείωση των μισθών των τελευταίων χρόνων δεν οδήγησε στη μείωση του κόστους παραγωγής ούτε και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Οι αυξήσεις στα εισοδήματα των εργαζομένων όχι μόνο δεν θίγουν την ικανότητα χρηματοδότησης των παραγωγικών επενδύσεων, αλλά έχουν θετικά αποτελέσματα στη ζήτηση, τονώνουν την παραγωγή και την απασχόληση.
Τούτων λεχθέντων σημειώνω τη μεγάλη ανάγκη η οικονομική ανάπτυξη να είναι κοινωνικά προσανατολισμένη. Έτσι αποκτά νόημα η ισχυρή οικονομία. Αλλιώς ευημερούν οι αριθμοί, οι οποίοι ασφαλώς πρέπει να ευημερούν, με την προϋπόθεση όμως να ευημερούν και οι άνθρωποι. Θέλουμε ισχυρή οικονομική ανάπτυξη για ισχυρή κοινωνική ευημερία. Μπορούμε να πετύχουμε και τα δύο.
Απαλλαγή από βαρίδια
Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα πρέπει η κυπριακή οικονομία ν’ απαλλαγεί από βαρίδια που καθηλώνουν και ενίοτε εμποδίζουν τη δυναμική της. Ποια είναι αυτά τα βαρίδια;
Πρώτο βαρίδιο είναι η αρνητική εικόνα που δημιουργήθηκε διεθνώς τα τελευταία χρόνια για τη χώρα μας εξαιτίας του σκανδάλου με το εμπόριο των χρυσών διαβατηρίων, παιδί της διακυβέρνησης του Ν. Αναστασιάδη – Συναγερμού. Το κυπριακό κράτος διεθνώς θεωρείται διεφθαρμένο. Μας το λένε, όταν βρισκόμαστε σε αποστολές στο εξωτερικό. Το διαπιστώνουν Κύπριοι επιχειρηματίες όταν προσπαθούν να φέρουν σοβαρούς επενδυτές στη χώρα μας. Πόσο διεφθαρμένους μάς θεωρούν; Όσο το δηλώνει ο τίτλος του BBC World σε ντοκιμαντέρ που πρόβαλλε για τη διαφθορά στην Κύπρο. «The offshore President» ήταν ο τίτλος αναφερόμενος στον Νίκο Αναστασιάδη.
Η καταπολέμηση της διαπλοκής και της διαφθοράς είναι μια μεγάλη πρόκληση που έχει ενώπιον της η κυβέρνηση. Αναμένουμε στην πράξη να δούμε πώς θα ανταποκριθεί σ’ αυτή, ξεκινώντας από τη διερεύνηση και την προσαγωγή στη δικαιοσύνη των πρωταγωνιστών του μεγάλου σκανδάλου των χρυσών διαβατηρίων. Αυτή είναι η αφετηρία που θα αλλάξει την κακή εικόνα της Κύπρου διεθνώς. Η κυβέρνηση καλείται επίσης να βάλει τέλος στην ατιμωρησία η οποία πλήττει και υποσκάπτει το κύρος των θεσμών.
Δεύτερο βαρίδιο είναι οι πρακτικές της άναρχης ανάπτυξης, της αρπαχτής και του πρόσκαιρου κέρδους που κυριάρχησαν τα τελευταία χρόνια σε βάρος της βιωσιμότητας της οικονομίας και σε πολλές περιπτώσεις, σε βάρος του περιβάλλοντος.
Ποια οικονομία θέλουμε;
Λέγοντας όλα τα πιο πάνω, καλούμαστε να απαντήσουμε στο ερώτημα: Ποια οικονομία θέλουμε;
Απαντούμε: θέλουμε μια οικονομία η οποία να μην περιορίζεται σε λογιστική προσέγγιση των αναγκών της χώρας και της κοινωνίας. Οικονομία που να διασφαλίζει σταθερότητα στα δημόσια οικονομικά και να στηρίζει ένα αναπτυγμένο κοινωνικό κράτος.
Απαιτείται ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο που να μεγεθύνει την οικονομία μέσα από παραγωγικές επενδύσεις μόνιμου χαρακτήρα και να στηρίζει αποφασιστικά την επιστημονική καινοτομία και την τεχνολογία που αποτελούν τους κύριους μοχλούς της οικονομίας του 21ου αιώνα.
Χρειαζόμαστε ένα οικονομικό μοντέλο με αξιόπιστο χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο να λειτουργεί προς όφελος και όχι σε βάρος της οικονομίας και της κοινωνίας. Ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που η σχέση του με τις επιχειρήσεις και τους πολίτες να μην στηρίζεται στον εκβιασμό και την εκμετάλλευση της δεσπόζουσας θέσης που κατέχει, αλλά στη συνεργασία. Οι τράπεζες θα πρέπει να συμβάλουν στη μείωση του κόστους δανεισμού τερματίζοντας τις πρακτικές υπερχρεώσεων και να διευκολύνουν με ορθές τραπεζικές πρακτικές, τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης αλλά και την κάλυψη κοινωνικών αλλαγών.
Χρειαζόμαστε ένα Κράτος πρότυπο που να συνεργάζεται με τον ιδιωτικό τομέα προς όφελος των πολλών, με σημαντική παρουσία σε στρατηγικούς τομείς.
Η οικονομία μας έχει ανάγκη από μια ουσιαστική φορολογική μεταρρύθμιση που να κατανέμει τα βάρη δικαιότερα, να στηρίζει το επιχειρείν με παροχή λογικών κινήτρων και, ασφαλώς, να διασφαλίζει τους απαραίτητους πόρους στο κράτος.
Ακρίβεια / Πληθωρισμός
Μιλώντας για την ακρίβεια η οποία αφαιμάσσει τα εισοδήματα των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οφείλω να καταθέσω την εκτίμηση του ΑΚΕΛ ότι η κυβέρνηση μέχρι τώρα εμφανίζεται κατώτερη των περιστάσεων, δεν έδειξε και συνεχίζει να μην δείχνει τα απαραίτητα αντανακλαστικά.
Χωρίς να υποτιμούμε τη σημασία των μέτρων που με καθυστέρηση και έπειτα από πολλή πολιτική και κοινωνική πίεση έλαβε η κυβέρνηση, θεωρούμε ότι αυτά είναι κυρίως προσωρινά και χαμηλής έντασης. Αν η κυβέρνηση κινούνταν στο επίπεδο του ευρωπαϊκού μέσου όρου για τα μέτρα στήριξης, θα έπρεπε να δαπανήσει μισό δισεκατομμύριο ευρώ και όχι διακόσια εκατομμύρια. Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση δεν έλαβε μέτρα διορθωτικού χαρακτήρα που να θωρακίζουν την οικονομία έναντι εξωγενών πιέσεων.
Το ΑΚΕΛ επιμένει ότι χρειάζονται περισσότερα και ουσιαστικότερα μέτρα για αντιμετώπιση της ακρίβειας. Καταθέσαμε συγκεκριμένες προτάσεις, όπως π.χ. για κατάργηση της διπλής φορολογίας στα καύσιμα, για στοχευμένη επιδότηση των επιτοκίων για στεγαστικά δάνεια, για παροχή έκτακτων επιδομάτων για κάλυψη οικογενειακών αναγκών κ.α. Ταυτόχρονα, υποδείξαμε τρόπους για αύξηση των εσόδων του κράτους ώστε να ενισχύσει περισσότερο την κοινωνία. Εισηγηθήκαμε τη φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών που έχει εφαρμοστεί σε διάφορα κράτη μέλη της Ε.Ε. Η κυβέρνηση αρνείται πεισματικά να το κάνει, αν και υπήρξαν αρχικά δηλώσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση κι εδώ συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο της προηγούμενης διακυβέρνηση αποφεύγοντας να συγκρουστεί με τα μεγάλα συμφέροντα, τα ολιγοπώλια και τα καρτέλ που ταλαιπωρούν την οικονομία και τα νοικοκυριά.
Αύξηση των εσόδων μπορεί να επιτευχθεί με την πάταξη της φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με την Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Κύπρος μόνο το 2021 έχασε σχεδόν 200 εκ. ευρώ από τη φοροδιαφυγή και την φοροαποφυγή.
Η κυβέρνηση πρέπει να κινηθεί αποφασιστικά για πάταξη της αισχροκέρδειας έχοντας υπόψη δύο φαινόμενα που παρατηρούνται: πρώτο, η μείωση των διεθνών τιμών δεν ακολουθείται από αντίστοιχη μείωση των τιμών στην Κύπρο. Δεύτερο, σε διάφορες περιπτώσεις τη μείωση στους συντελεστές ΦΠΑ σε προϊόντα πλατιάς κατανάλωσης την επωφελούνται οι μεσάζοντες αντί οι καταναλωτές.
Κοινωνική πολιτική:
Το πρόβλημα της ακρίβειας γίνεται ακόμα πιο μεγάλο για τα νοικοκυριά εξαιτίας των ελλειμμάτων και των ανεπαρκειών της κοινωνικής πολιτικής του κράτους. Συνήθως η συζήτηση για την κοινωνική πολιτική περιορίζεται στην παράθεση αριθμών και στατιστικών. Αυτό έχει κάνει και η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη παρουσιάζοντας τον προϋπολογισμό της. Ασφαλώς, οι αριθμοί έχουν τη δική τους σημασία αλλά αν δεν γειώνονται στις πραγματικότητες τότε αυτοί πολλές φορές παραπλανούν. Θα αποφύγω λοιπόν να παραθέσω αριθμούς, αλλά νομίζω αξίζει να αναφέρω ότι σε πολλούς βασικούς δείκτες κοινωνικής πολιτικής η Κύπρος υστερεί από τους μέσους όρους της Ε.Ε. Σε κάποιους δε κοινωνικούς δείκτες η Κύπρος βρίσκεται στον πάτο, όπως για παράδειγμα για τα άτομα με αναπηρίες, για τη στήριξη της οικογένειας, σε επιδόματα παροχής υγείας, συντάξεις κ.α.
Υπάρχει, λοιπόν, πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει. Δουλειά κυρίως προς την κατεύθυνση της δημιουργίας δομών και υποδομών, της εφαρμογής συγκεκριμένων πολιτικών και δράσεων, της αναπροσαρμογής επιδομάτων και χορηγιών. Θα μπορούσαν να λεχθούν πολλά όμως λόγω χρόνου να μου επιτρέψετε να αναφερθώ σε δύο μόνο πολύ κρίσιμους τομείς οι οποίοι σχετίζονται με τη νέα γενιά του τόπου, η οποία δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση από τις αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις.
Ο πρώτος είναι το στεγαστικό: η στέγη έχει γίνει απλησίαστο όνειρο για ένα μεγάλο μέρος της νέας γενιάς. Το κράτος δεν έχει ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική. Δεν έχει ούτε για τους πρόσφυγες, αφού η προηγούμενη κυβέρνηση ξήλωσε τα περισσότερα προγράμματα που υπήρχαν. Τα κρατικά προγράμματα προσφοράς και χρηματοδότησης στέγης είναι πολύ περιορισμένης εμβέλειας. Επιβάλλεται η διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου στεγαστικού σχεδιασμού και η δημιουργία κεντρικού κρατικού στεγαστικού φορέα για την υλοποίησή του. Σχετικά με τη δανειοδότηση για απόκτηση στέγης, από τη στιγμή που ο Οργανισμός Χρηματοδότησης Στέγης το 2017 μετατράπηκε σε τράπεζα, δεν μπορεί να εκπληρώσει αυτό τον ρόλο. Είτε λοιπόν ο Οργανισμός θα επιστρέψει πίσω στον αρχικό του χαρακτήρα είτε η κυβέρνηση θα πρέπει να δημιουργήσει καινούριο.
Ο δεύτερος τομέας είναι αυτός των νέων οικογενειών. Ένας από τους βασικούς λόγους, ίσως ο πιο βασικός, για την υπογεννητικότητα στον τόπο μας, είναι τα προβλήματα που υπάρχουν για τη φροντίδα των παιδιών και τη στήριξη των γονιών. Για τούτο απαιτείται η δημιουργία δομών και η ανάπτυξη προγραμμάτων και δράσεων. Και για τα δύο ζητήματα το ΑΚΕΛ έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις μέσα από δύο εκστρατείες που τρέχει.
Στο κεφάλαιο της κοινωνικής πολιτικής εξέχουσα θέση κατέχουν οι τομείς της δημόσιας υγείας και παιδείας, στους οποίους δεν θα επεκταθώ αφού θα καλυφθούν τεκμηριωμένα από βουλευτές και βουλεύτριες του Κόμματος. Νιώθω όμως την ανάγκη να επαναλάβω μια έκκληση προς τον Πρόεδρο για τη δημόσια υγεία, την οποία απηύθυνα σε επιστολή μου στις 21 Νοεμβρίου, η οποία δεν έτυχε καμίας απάντησης. Όπως κι άλλες επιστολές μου δεν έτυχαν προεδρικής απάντησης. Προφανώς έτσι εννοεί ο πρόεδρος και η κυβέρνησή του τον νέο αέρα που επαγγελλόταν προεκλογικά αγνοώντας την αντιπολίτευση. Εν πάση περιπτώσει, στη δημόσια υγεία χρειάζονται μέτρα αμέσως. Τόσο για να σωθούν τα δημόσια νοσηλευτήρια όσο και για να διορθωθούν προβλήματα και να συμπληρωθούν ανάγκες και κενά στο ΓΕΣΥ. Οι εξελίξεις είναι κρίσιμες και επιβάλλονται ενέργειες και αποφάσεις πριν να είναι αργά.
Ενέργεια / πράσινη μετάβαση
Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο για τη χώρα μας, είναι αυτό της ενέργειας. Πέραν του κόστους και της πλήρους σχεδόν εξάρτησης της Κύπρου από τα ορυκτά καύσιμα, πρέπει να έχουμε επίγνωση και των μεγάλων κινδύνων που αντιμετωπίζει η χώρα μας στα θέματα ενεργειακής ασφάλειας και επάρκειας. Γι’ αυτό το θλιβερό γεγονός ασήκωτες είναι οι ευθύνες της κυβέρνησης Αναστασιάδη – Συναγερμού, η οποία με την ανικανότητά της και τον εθισμό της στην εξυπηρέτηση μεγάλων συμφερόντων, άφησε την Κύπρο ενεργειακά ανοχύρωτη.
Η μη έλευση Φυσικού Αερίου για ηλεκτροπαραγωγή, η μειωμένη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μας μείγμα, η καθυστέρηση στη βελτίωση και ανανέωση των δικτύων της ΑΗΚ που προκαλεί αδυναμία διαχείρισης της παραγόμενης ενέργειας, η απουσία σχεδιασμού για αποθήκευση ενέργειας σε συνάρτηση με την παγκόσμια κατάσταση στις τιμές των καυσίμων, οδηγούν σε ολοένα μεγαλύτερο κόστος στην παραγωγή ρεύματος. Ένα κόστος το οποίο γίνεται ακόμα πιο μεγάλο από το πέναλτι που πληρώνουμε στους ρύπους: 350 εκ. το 2023, μισό δις το 2024, «δώρα» της κυβέρνησης του Συναγερμού στους Κύπριους φορολογούμενους πολίτες. Πρόβλημα υπάρχει και με την έλλειψη διαφάνειας σχετικά με τη δημοπράτηση ρύπων και των εσόδων που προκύπτουν για το κράτος.
Σ’ αυτή την απαισιόδοξη εικόνα αν προσθέσουμε τη μεγάλη καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των υποδομών έλευσης ΦΑ, την αδυναμία αξιοποίησης των κυπριακών κοιτασμάτων, τη μεγάλη καθυστέρηση στο άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς, τότε αντιλαμβανόμαστε το βουνό που πρέπει να ανεβούμε χωρίς μάλιστα να έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου. Αυτή είναι η αρνητική κληρονομιά της προηγούμενης κυβέρνησης. Αυτή όμως είναι και η πρόκληση στην οποία καλείται η κυβέρνηση να ανταποκριθεί.
Για τη μείωση των τιμών ενέργειας πρότασή μας είναι να αξιοποιηθεί μέρος των εσόδων από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών αερίων με σκοπό την κατάργηση του τέλους ΑΠΕ και του τέλους των υπηρεσιών δημόσιας ωφέλειας που καταβάλλουν οι καταναλωτές, καθώς επίσης και για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας που οξύνεται. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις κατευθύνσεις της Ε.Ε. και τη νομοθεσία για διάθεση τουλάχιστον του 50% των εσόδων δημοπράτησης προς αυτή την κατεύθυνση.
Επιβάλλεται η διαμόρφωση ολοκληρωμένου μακροπρόθεσμου ενεργειακού στρατηγικού σχεδιασμού που να καλύπτει όλες τις πτυχές του κεφαλαίου της ενέργειας: τον ηλεκτρισμό, το φυσικό αέριο, τις μεταφορές, τη διείσδυση των ΑΠΕ, την ενεργειακή απόδοση και την αποθήκευση ενέργειας.
Μεγάλη είναι η πρόκληση για την πράσινη μετάβαση. Αυτή πρέπει να στοχεύει στην προστασία και την ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου της χώρας μας, στην προστασία της υγείας και της ευημερίας των πολιτών από επιπτώσεις που σχετίζονται με την περιβαλλοντική κρίση. Η πράσινη μετάβαση πρέπει να γίνει δίκαια και να είναι προσβάσιμη σε όλους. Είναι μεγάλη η ανησυχία μας για τους πράσινους φόρους που θα αρχίσουν να επιβάλλονται από τον ερχόμενο Μάρτιο και οι οποίοι θα επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η κυβέρνηση πρέπει να απαιτήσει διευκολύνσεις από την Ε.Ε. και να συζητήσει πώς θα αντισταθμίσει το κόστος ιδιαίτερα για τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα της κοινωνίας.
Μεταναστευτικό:
Μια άλλη μεγάλη πρόκληση είναι το μεταναστευτικό. Η Κύπρος τα τελευταία χρόνια είναι χώρα υποδοχής προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Η προηγούμενη κυβέρνηση απέτυχε παταγωδώς να ανταποκριθεί στις προκλήσεις. Ενώ είχε συναινέσει σε πολιτικές της Ε.Ε. που στην ουσία εγκλωβίζουν χιλιάδες ανθρώπους στις χώρες πρώτης γραμμής, όπως είναι η Κύπρος, δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να διαχειριστεί αυτές τις ροές. Έτσι τα προβλήματα συσσωρεύτηκαν και έγιναν πρώτης τάξεως πρόσχημα για την ακροδεξιά προκειμένου να χύνει το δηλητήριο του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στην κυπριακή κοινωνία και να φτάνει μέχρι την οργάνωση πογκρόμ.
Η Κύπρος επιτέλους πρέπει να αποκτήσει ολοκληρωμένη πολιτική για τη μετανάστευση. Είναι κι αυτό ένα μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση. Μια τέτοια πολιτική δεν πρέπει να εξαντλείται στη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου, οι οποίες βεβαίως πρέπει να εξετάζονται γρήγορα, δίκαια και αποτελεσματικά.
Η δημιουργία υφυπουργείου για τη μετανάστευση από μόνη της δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει τα προβλήματα. Χρειάζονται δομές με κατάλληλη και επαρκή στελέχωση, πολιτικές που να βελτιώνουν την πρόσβαση σε δικαιώματα, την ενημέρωση για τις υποχρεώσεις και για ένταξη σε όσους λαμβάνουν άσυλο. Πρέπει αποφασιστικά να παταχθούν τα κυκλώματα εμπορίας προσώπων και διακινητών και να προωθηθούν διμερείς συμφωνίες επαναπατρισμού με άλλες χώρες με τη συμβολή της Ε.Ε. Είναι ανάγκη να εφαρμοστεί μια ολοκληρωμένη πολιτική για την ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού ώστε οι μετανάστες και οι αιτητές ασύλου να μην πέφτουν θύματα μαύρης εργασίας, αλλά να εργάζονται με αξιοπρέπεια εκεί όπου υπάρχουν ρυθμισμένες εργασιακές σχέσεις. Έτσι, δεν θα υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας και θα αποφεύγεται η δημιουργία συνθηκών εξαθλίωσης και γκετοποίησης.
Η κυβέρνηση επιτακτικά πρέπει να θέσει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς την προώθηση της πολιτικής του επιμερισμού των μεταναστευτικών ροών σε όλα τα κράτη μέλη, ανάλογα με τον πληθυσμό και τις δυνατότητές τους.
Κυπριακό
Στον επίλογο της αναφοράς μου για τις προκλήσεις που υπάρχουν ενώπιον της χώρας μας δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο καθοριστικό ζήτημα για το μέλλον του τόπου μας. Τη λύση του Κυπριακού. Η συνεχιζόμενη εκκρεμότητα υποθηκεύει το μέλλον όχι μόνο της οικονομίας, αλλά και της χώρας ολόκληρης. Η μη λύση δεν συντηρεί μόνο τις συνθήκες ανασφάλειας, αλλά ταυτόχρονα, περιορίζει ή και αποστερεί από δυνατότητες για ανάπτυξη της οικονομίας. Σκεφτείτε αν το Κυπριακό ήταν λυμένο, πόσο πιο εύκολα θα μπορούσαμε να πετύχουμε την ενεργειακή συνδεσιμότητα της χώρας μας, αντί να βολοδέρνουμε σε δύσκολους ή και ασύμφορους, από οικονομικής άποψης, σχεδιασμούς. Σκεφτείτε, πού ενδεχομένως να βρισκόταν το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σκεφτείτε, τι επιπρόσθετες επενδύσεις θα μπορούσαν να γίνουν για την ανάπτυξη στη χώρα μας και τι νέες προοπτικές θα ανοίγονταν μπροστά μας.
Βρισκόμαστε σε μια περίοδο που οι προσδοκίες για λύση είναι σχεδόν μηδαμινές και η απαισιοδοξία κυριαρχεί. Είμαστε όμως πεπεισμένοι ότι οι προοπτικές για επίλυση του Κυπριακού δεν εξέλειπαν. Υπάρχει χαραμάδα ελπίδας, την οποία πρέπει να επιδιώξουμε με τις πρωτοβουλίες μας να την ενισχύσουμε. Να σπάσουμε το μακροβιότερο αδιέξοδο που υπήρξε ποτέ. Παραμένοντας συνεπείς στη συμφωνημένη βάση λύσης της δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα. Προβάλλοντας συνεχώς την ετοιμότητά μας για συνέχιση των διαπραγματεύσεων στη βάση του Πλαισίου Γκουτέρες από το σημείο που διακόπηκαν το 2017 και διαφυλάσσοντας όλες τις επιτευχθείσες συγκλίσεις. Διαμορφώνοντας και προωθώντας θετική ατζέντα έναντι της Τουρκίας και της τουρκοκυπριακής κοινότητας αξιοποιώντας τα ενεργειακά θέματα χωρίς να παραβιάζουμε κόκκινές μας γραμμές. Ανακοινώνοντας μέτρα από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας προς τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας που αποτελούν τους φυσικούς μας συμμάχους για την επίτευξη και τη λειτουργία της λύσης. Στόχος είναι να δημιουργήσουμε δυναμική διάρρηξης του αδιεξόδου, το οποίο εκμεταλλεύεται η Τουρκία για να παγιώνει με νέα κατοχικά τετελεσμένα τη ντε φάκτο διχοτόμηση.
Γιατί καταψηφίζουμε τον προϋπολογισμό:
Όπως ήδη έχουμε ανακοινώσει η απόφαση του ΑΚΕΛ είναι να καταψηφίσει τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης. Ο εκάστοτε κρατικός προϋπολογισμός δεν είναι απλώς αριθμοί. Είναι η έκφραση των αξιών και των προτεραιοτήτων κάθε κυβέρνησης. Κατά την εκτίμησή μας ο πρώτος προϋπολογισμός της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη είναι διαχειριστικός. Βασικά, η κυβέρνηση συνεχίζει από εκεί που έμειναν οι προϋπολογισμοί της προηγούμενης κυβέρνησης Ν. Αναστασιάδη. Άλλωστε, ο πρόεδρος συχνά πυκνά τονίζει ότι συνεχίζει την οικονομική πολιτική της προηγούμενης διακυβέρνησης.
Κατά την εκτίμησή μας ο προϋπολογισμός δεν ανταποκρίνεται στις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας.
Το ΑΚΕΛ καταψηφίζει τον προϋπολογισμό, γιατί:
- Δεν προνοεί την επιστροφή στην κοινωνία έστω ενός μέρους από τα απροσδόκητα έσοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ που έχει το κράτος εξαιτίας της ακρίβειας. Έσοδα που βγαίνουν από τις τσέπες του κόσμου. Η κυβέρνηση προτιμά να πιέζει την κοινωνία αντί να κάνει αυτό που κάνουν πολλά ευρωπαϊκά κράτη στηρίζοντας τους ανθρώπους απέναντι στο αυξανόμενο κύμα ακρίβειας και τα υψηλά επιτόκια.
- Πολύ λίγα πράγματα περιλαμβάνει για την αντιμετώπιση των σημαντικών δομικών στρεβλώσεων που ταλαιπωρούν την οικονομία μας. Πολύ λίγα περιλαμβάνει επίσης για τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου, ισχυρού, αναπτυξιακού μοντέλου που να απελευθερώνει και να αξιοποιεί τις δυνατότητες που έχει ο τόπος. Μοντέλο ανάπτυξης που να παράγει αξιοπρεπείς ποιοτικές θέσεις εργασίας και ευημερία για όλους, πάντοτε με σεβασμό στο περιβάλλον.
- Δεν προβλέπει πολιτικές ώστε επιτέλους το κράτος να αντιπαρατεθεί με τα μεγάλα συμφέροντα, τα ολιγοπώλια και τα καρτέλ που κερδοσκοπούν σε βάρος των πολιτών, τα κατεστημένα στην οικονομία, στην αγορά και στο τραπεζικό σύστημα προκειμένου να δοθούν λύσεις για την κοινωνία, τη μεσαία τάξη, τα νοικοκυριά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
- Απουσιάζουν πολιτικές που να προσδίδουν στην οικονομική ανάπτυξη βάθος και βιωσιμότητα και να ενισχύουν ουσιαστικά το εισόδημα της κοινωνίας για αντιμετώπιση των ανισοτήτων.
- Δεν απαντά ικανοποιητικά στα οξυμένα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία, όπως είναι η ακρίβεια, το στεγαστικό, η έλλειψη σύγχρονης κοινωνικής πολιτικής με επίκεντρο τη νέα γενιά, τους εργαζόμενους γονείς και την οικογένεια. Δεν απάντησε ικανοποιητικά στο θέμα των εκποιήσεων, αλλά ουσιαστικά ακολούθησε την πεπατημένη της προηγούμενης κυβέρνησης.
Δεν μπορούμε να δώσουμε ψήφο εμπιστοσύνης:
Το ΑΚΕΛ καταψηφίζει τον προϋπολογισμό, για ένα επιπρόσθετο λόγο: δεν μπορεί να δώσει ψήφο εμπιστοσύνης σε μια κυβέρνηση η οποία στους πρώτους δέκα μήνες της διακυβέρνησής της κατάφερε -γιατί περί κατορθώματος πρόκειται- να απογοητεύσει με τις κακές επιδόσεις και συμπεριφορές της, ακόμα και πολλούς από αυτούς που ψήφισαν Ν. Χριστοδουλίδη.
Η κοινωνία αντιμετωπίζει σοβαρά, μεγάλα και πιεστικά προβλήματα που χρειάζονται ουσιαστικές απαντήσεις, στρατηγικές επιλογές και λύσεις ριζικές. Αντ’ αυτού, και παρόλες τις προεκλογικές υποσχέσεις και εξαγγελίες, διαπιστώνουμε ότι η κυβέρνηση απουσιάζει από τα προβλήματα, παρακολουθεί αμήχανη τις εξελίξεις.
Ενώ υποσχόταν νέο αέρα και αλλαγή, σκόρπισε την απογοήτευση. Οι προσδοκίες διαψεύστηκαν νωρίς με τον σχηματισμό του Υπουργικού Συμβουλίου. Έπειτα ζήσαμε τα τραγελαφικά με τους διορισμούς συμβούλων χωρίς ή αμφιβόλου νομιμότητας πτυχία, με τις υπερωρίες κυβερνητικών αξιωματούχων, με τα θέματα συντάξεων και επιδομάτων που αγγίζουν ακόμα και τον πρώτο τη τάξει. Και στα θέματα τάξης, αξιοκρατίας, διαφάνειας, χρηστής διοίκησης, νοοτροπιών και αντιλήψεων η παρούσα κυβέρνηση αντιγράφει την προηγούμενη.
Είναι διάχυτο το αίσθημα που υπάρχει στην κοινωνία ότι η κυβέρνηση δεν κυβερνά. Ότι πελαγοδρομεί, κρύβεται και συνήθως αρκείται σε επικοινωνιακή διαχείριση των διάφορων ζητημάτων που προκύπτουν.
Το ΑΚΕΛ θα συνεχίσει να πολιτεύεται ως η μόνη συνεπής δύναμη αντιπολίτευσης, με υπευθυνότητα και κυρίως, με δημιουργικό τρόπο. Δεν ασκούμε κριτική «καθηκόντως». Εκεί όπου συμφωνούμε βάζουμε πλάτη προκειμένου οι πολιτικές να έχουν αποτέλεσμα. Η ιστορία μας άλλωστε μάς δικαιώνει, καθώς αυτό πράξαμε και στο παρελθόν, όπως στην περίπτωση του ΓεΣΥ. Αναλόγως, για κάθε τι με το οποίο διαφωνούμε, αντιπαραβάλλουμε προτάσεις, εισηγήσεις, θέσεις. Λύσεις ρεαλιστικές και τεκμηριωμένες, από την σκοπιά των αναγκών της κοινωνίας και της οικονομίας, των εργαζομένων, των ευάλωτων ομάδων, της νέας γενιάς, της πλειοψηφίας της κυπριακής κοινωνίας που εξακολουθεί να πιστεύει ότι αυτός ο τόπος μπορεί και πρέπει να κάνει βήματα μπροστά. Μακάρι η κυβέρνηση να αλλάξει ρότα αναγκάζοντάς μας να αναθεωρήσουμε τη στάση μας στο μέλλον. Έως τότε όμως, εμείς θα συνεχίσουμε να ασκούμε τον αντιπολιτευτικό μας ρόλο με ψηλό αίσθημα ευθύνης έναντι του τόπου και του λαού μας.
18.12.2022
