Ομιλία Γενικού Γραμματέα ΚΕ ΑΚΕΛ Α. Κυπριανού στην εκδήλωση ονομασίας πάρκου προς τιμήν του Εζεκία Παπαϊωάννου

«Το 1988 τον συνόδευσα στο Λονδίνο, στην τελευταία του δημόσια πολιτική παρουσία εν ζωή. Τον εγκατέλειπαν οι δυνάμεις του. Με την επιστροφή συγκάλεσε την Κεντρική Γραμματεία του Κόμματος, ενημέρωσε και αποχώρησε.  Είναι για να θαυμάζεις τέτοιους ανθρώπους. Αποφάσισε ότι φτάνει πια, δεν χρειάζεται να βασανίζω άλλους, ούτε και τον εαυτό μου, ούτε και το Κόμμα και θα πεθάνω. Δεν μιλούσε σε κανένα. Μαζεύτηκαν γιατροί. Η μόνη περίπτωση που έδειξε να ανταποκρίνεται ήταν όταν ο Γιώργος Χριστοδουλίδης του είπε «Πάπη αν με ακούς άνοιξε τα μάτια σου». Άνοιξε τα μάτια του και έφυγε. Χάσαμε τον ηγέτη του Κόμματος. Και συγκλονίστηκα όταν όδευε το πλήθος με το φέρετρο στο κοιμητήριο Κωνσταντίνου και Ελένης. Μια ατέλειωτη ουρά από ανθρώπους, μια ανθρωποθάλασσα. Ένας σύντροφος στεκόταν ψηλά και φώναξε με στεντόρεια φωνή «Στο καλό σύντροφε».

Κάπως έτσι, όπως το περιγράφει στο βιβλίο του ο σ. Δημήτρης Χριστόφιας,  έφυγε ένας από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς ηγέτες του τόπου, μια από τις σημαντικές προσωπικότητες του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, ο Εζεκίας Παπαϊωάννου. Ένας κομμουνιστής που έζησε μια ζωή γεμάτη αγώνες και προσφορά. Μια ζωή γεμάτη Ιστορία.

Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου γεννήθηκε στο Κελλάκι στις 8 Οκτωβρίου 1908. Φέτος συμπληρώνονται 110 χρόνια από τη γέννηση και 30 χρόνια από τον θάνατο του. Το ΑΚΕΛ τιμώντας την ανιδιοτελή προσφορά του στην Κύπρο, το λαό και το Κίνημα της Αριστεράς θα διοργανώσει πολιτικό μνημόσυνο στη μνήμη του τον ερχόμενο Οκτώβρη. Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου από μικρό παιδί έζησε τη φτώχεια και την κοινωνική αδικία. Ο ίδιος αναφέρει στο βιβλίο του «Ενθυμήσεις από τη ζωή μου» για τα παιδικά του χρόνια, ότι ήταν πολύ σκληρά «κι αυτή η σκληρότητα έμεινε ζωγραφισμένη στο πρόσωπο μου σ’ όλη μου τη ζωή». Δουλεύοντας κατόρθωσε να τελειώσει την Αμερικάνικη Ακαδημία Λάρνακας και να αποφοιτήσει από την Αγγλική Σχολή Λευκωσίας ως αριστούχος. Ονειρευόταν να σπουδάσει, όμως δεν τα κατάφερε, αφού λεφτά δεν υπήρχαν. «Το Κόμμα της εργατικής τάξης ήταν για μένα το πανεπιστήμιο της ζωή μου, το πανεπιστήμιο των πανεπιστημίων, το καλύτερο από όσα ονειρεύτηκα ποτέ να φοιτήσω. Γιατί είναι το μόνο πανεπιστήμιο με αστείρευτες πηγές γνώσεων που προέρχονται από τη μάνα-λαό και ιδιαίτερα από τον δημιουργό, τον εργαζόμενο λαό», έγραψε χρόνια αργότερα.

Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου δούλεψε και αγωνίστηκε ακούραστα μια ολόκληρη ζωή. Στα μεταλλεία της Φουκάσας, στο λιμάνι του Πειραιά, στο Λονδίνο, στις γραμμές του Κομμουνιστικού Κόμματος Μεγάλης Βρετανίας, στις ομάδες των Κυπρίων Κομμουνιστών του Λονδίνου, στην Επιτροπή για τις Κυπριακές Υποθέσεις. Στο μέτωπο του αντιφασιστικού αγώνα στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, στην αντιαεροπορική άμυνα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην πρώτη γραμμή όλων των πολιτικών και κοινωνικών αγώνων του ΑΚΕΛ.

Το 1949 το ιστορικό 6ο Συνέδριο του ΑΚΕΛ που αντιμετώπισε την κρίση στην ηγεσία, τον εξέλεξε στο πόστο του Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του Κόμματος. «Ομολογώ ότι ποτέ μου δεν επεδίωξα οποιοδήποτε ηγετικό πόστο στο Κόμμα. Ήμουν πάντα και έμεινα μέχρι σήμερα που γράφω αυτές τις αναμνήσεις μου ένας απλός στρατιώτης του Κόμματος της εργατικής τάξης αφοσιωμένος στο καθήκον που προστάζει το Κόμμα και η ιστορική του αποστολή…είχα ένα εξαιρετικά δύσκολο και περίπλοκο έργο να επιτελέσω… τη συλλογική ηγεσία και δουλειά την εφαρμόσαμε από την πρώτη μέρα που ανέλαβε καθήκοντα η νέα ηγεσία και την τηρήσαμε αυστηρά, αυστηρότατα μέσα σ’ όλη την περίοδο που ήμουν Γενικός Γραμματέας. Δεν θυμάμαι έστω μια συγκεκριμένη περίπτωση μεγάλου ή μικρού προβλήματος που δεν αποφάσιζε γι’ αυτό η συλλογική ηγεσία του Κόμματος. Ακόμα και περιπτώσεις επιστολών από μέλη ή και μη μέλη του Κόμματος που έπρεπε να απαντηθούν, αποφάσιζε για το περιεχόμενο της απάντησης η Γραμματεία της ΚΕ του Κόμματος. Κάποτε όταν ρωτήθηκα που βρίσκεται το μυστικό της ενότητας του Κόμματος και της ηγεσίας του απάντησα «πρώτα γιατί το Κόμμα είχε σωστή γραμμή και τακτική αγώνα για τη λύση του Κυπριακού δεύτερο γιατί στο Κόμμα φροντίσαμε να λειτουργεί η αρχή της συλλογικής καθοδήγησης και τρίτο γιατί εφαρμοζόταν αυστηρά η οργανωτική αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού», έγραψε ο ίδιος. Αρχές τις οποίες όλοι όσοι βρισκόμαστε στο ΑΚΕΛ οφείλουμε σήμερα να σεβόμαστε και να τηρούμε. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσει το Κόμμα μας μπροστά. Ας παραδειγματιστούμε από τον τρόπο με τον οποίο λειτούργησαν οι συντρόφοι μας τότε και ας θέσουμε το συλλογικό συμφέρον πάνω από τις όποιες προσωπικές φιλοδοξίες.

Η γραμμή και η τακτική που ακολούθησε το ΑΚΕΛ διαχρονικά σε ότι αφορά το Κυπριακό πρόβλημα δεν υπήρξε απλώς ο καταλύτης για την ενότητα του Κόμματος, αλλά ο παράγοντας που δεν άφησε την Κύπρο να χαθεί. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα αναφέρει ο ίδιος για την κρίσιμη περίοδο των πολιτικών δολοφονιών από τους μασκοφόρους του Γρίβα. Αυτά δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο διαχρονικά το ΑΚΕΛ αντιμετώπιζε τα ζητήματα. Πάντα θέτοντας πάνω από όλα τα συμφέροντα του τόπου και του λαού μας. Λέει ο αείμνηστος Εζεκίας:

«Η μεγαλύτερη δοκιμασία της ζωής μου ήταν όταν η ΕΟΚΑ σκότωνε αριστερούς με τη ρετσινιά του «προδότη» και οι δικοί μας ήθελαν να απαντήσουν σ’ αυτά τα εγκλήματα με το ίδιο νόμισμα. Για ολόκληρη την ηγεσία του ΑΚΕΛ ήταν μια πολύ σκληρή δοκιμασία. Να ενδώσει στην πίεση των κομματικών μελών και οπαδών του Κόμματος και ν’ απαντήσει με το ίδιο νόμισμα ή να περιοριστεί σε μαζικές καταδίκες και διαμαρτυρίες για τα φρικτά εγκλήματα που διαπράττονταν; Η ηγεσία του ΑΚΕΛ δεν ενέδωσε. Έθεσε πάνω από όλα τα συμφέροντα του λαού και του τόπου κι αρνήθηκε επίμονα να οδηγήσει τα πράγματα σε ένα αριστερό εμφύλιο πόλεμο. Θυμάμαι μια νύκτα που μερικοί αριστεροί ήρθαν στο σπίτι μου τρομερά θυμωμένοι και μου είπαν «αν δεν μας αφήσεις να απαντήσουμε θα σκοτώσουμε εσένα». «Προτιμώ απάντησα να σκοτώσετε εμένα παρά να κλάψουν χιλιάδες μάνες και παιδιά».

Το ΑΚΕΛ απάντησε στις δολοφονίες με μαζικές πολιτικές κινητοποιήσεις, στις οποίες η συντριπτική πλειοψηφία του λαού καταδίκαζε έντονα την εγκληματική δράση του γριβισμού και δεν επέτρεψε να βυθιστεί η Κύπρος στη δίνη του εμφυλίου. Το  ΑΚΕΛ στεκόταν διαχρονικά απέναντι από τις ιδεοληψίες, το φανατισμό και τους δογματισμούς, προτάσσοντας την ενότητα και την ανάγκη κοινής πάλης ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων ενάντια στον εθνικισμό και το σοβινισμό, ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Αυτό δεν ήταν απλώς πολιτική γραμμή για την ηγεσία του Κόμματος, ήταν και είναι το Α και το Ω της πολιτικής του δράσης.

Τα χρόνια πριν από τη δεκαετία του 1950 η όποια συνεργασία ή έστω συνεννόηση με την Αριστερά θεωρείτο πράξη εσχάτης προδοσίας.  Η εισήγηση του ΑΚΕΛ για διεξαγωγή μαζικού, πολιτικού, αντιαποικιακού αγώνα, αντί ένοπλου, απορρίφθηκε ασυζητητί από τη δεξιά. Με την κήρυξη του κόμματος και οργανώσεων του Κινήματος εκτός νόμου το 1955, ο Εζεκίας Παπαϊωάννου συνελήφθη και μαζί με άλλα 134 στελέχη του Λαϊκού Κινήματος φυλακίστηκε. Η δράση του Κόμματος συνεχίστηκε στην παρανομία, με συνέπεια στην ίδια πολιτική γραμμή.

Ούτε όμως ακόμα και όταν ο ίδιος ο Γρίβας ομολογούσε το 1958 πως ο αγώνας βρισκόταν προ αδιεξόδου, δικαιώνοντας έτσι τις εκτιμήσεις του ΑΚΕΛ, ούτε αργότερα, πιστώθηκε η Αριστερά με ειλικρινές ενδιαφέρον ώστε να υπάρξει ομοθυμία για τα επόμενα βήματα. Αντιθέτως, η ένταση και ο αντικομμουνισμός κορυφώνονταν. Αιτία γι’ αυτό δεν ήταν απλώς και μόνο ο αντικομμουνισμός του Χίτη Γρίβα. Ήταν, κυρίως, το ζήτημα της εξουσίας.

Κατά την προπραξικοπηματική περίοδο, το ΑΚΕΛ προειδοποιούσε πως το κλίμα που καλλιεργούσε η Χούντα και η ΕΟΚΑ Β΄ ήταν μέρος του ευρύτερου σχεδίου για ανατροπή του Μακαρίου και παράδοση της Κύπρου στα νατοϊκά συμφέροντα. Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου από το βήμα του 13ου Συνεδρίου του ΑΚΕΛ, τον Απρίλη του 1974 προειδοποιούσε για τη Νατοϊκή συνωμοσία. Πέρασε μάλιστα από τα λόγια στην πράξη προτείνοντας στο Μακάριο τη δημιουργία Λαϊκής Πολιτοφυλακής που θα ήταν το αντίπαλο δέος απέναντι στην ΕΟΚΑ Β’ αλλά και την ελεγχόμενη από τη Χούντα Εθνική Φρουρά. Μέσα σε μόλις μια εβδομάδα ο Παπαϊωάννου παρέδωσε στον Μακάριο κατάλογο με χίλια ονόματα που ήταν έτοιμα να αναλάβουν δράση ενάντια στον εοκαβήτικο φασισμό και να προστατέψουν την Κύπρο.

«Το ΑΚΕΛ πάντα τόνιζε ότι οι τούρκοι της Κύπρου δεν είναι εχθροί μας. Εχθρός, άσπονδος εχθρός είναι ο ιμπεριαλισμός. Το ΑΚΕΛ σαν Κόμμα της εργατικής τάξης και των εργαζομένων της Κύπρου, είναι και Κόμμα των τουρκοκυπρίων εργατών και εργαζόμενων… Το καθήκον που μπαίνει μπροστά από κάθε πατριώτη είναι η διακηρυγμένη γραμμή λύσης του Κυπριακού όπως την διαλαμβάνουν τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και η συμφωνία Μακαρίου – Ντενκτάς για πραγματικά ανεξάρτητη, κυρίαρχη, εδαφικά ακέραιη, ομόσπονδη, αδέσμευτη και αποστρατιωτικοποιημένη Κύπρο.

Το ΑΚΕΛ έθετε πάντα τα συμφέροντα του αντιιμπεριαλιστικού, αντικατοχικού, απελευθερωτικού αγώνα πάνω από τα ταξικά συμφέροντα. Το ΑΚΕΛ τόνιζε πάντα ότι στο στάδιο του αντιιμπεριαλιστικού, αντικατοχικού, απελευθερωτικού αγώνα προτεραιότητα έχει αυτός ο αγώνας. Όχι γιατί ο ταξικός αγώνας παύει να υφίσταται σε αυτό το στάδιο αλλά  γιατί αυτό που προέχει είναι ο αντιιμπεριαλιστικός, αντικατοχικός, απελευθερωτικός αγώνας.  Όταν η Κύπρος γίνει πραγματικά κυρίαρχη, εδαφικά ακέραιη, αδέσμευτη και αποστρατιωτικοποιημένη, τότε το κάθε κόμμα θα μπορούσε να κατέβει στο λαό με το δικό του πρόγραμμα και να ζητήσει τη στήριξη του για να το θέσει σε εφαρμογή. Αυτό θα κάνει και το ΑΚΕΛ». Μέσα σε αυτές τις λίγες γραμμές συνόψισε τη γραμμή και την τακτική του ΑΚΕΛ για την Κύπρο και τον κυπριακό λαό ο Εζεκίας Παπαϊωάννου. Αυτή την πολιτική υπηρέτησε με όλες του τις δυνάμεις ως ηγέτης του ΑΚΕΛ. Αυτή η πολιτική θα πρέπει να μας καθοδηγεί και σήμερα. Είναι χρήσιμο για όλους τους ΑΚΕΛιστές να αντλούν διδάγματα από τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύτηκε διαχρονικά το Κόμμα μας. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να το μελετήσουν όσοι με περισσή ευκολία ασκούν κριτική στην ηγεσία του Κόμματος μας γι’ αυτά τα θέματα σήμερα.

Μια Κύπρος «ανεξάρτητη, κυρίαρχη, εδαφικά ακέραιη, ομόσπονδη, αδέσμευτη και αποστρατιωτικοποιημένη» και η συνέπεια στην διακηρυγμένη γραμμή λύσης του Κυπριακού είναι η ουσία της διαχρονικής πολιτικής του Κόμματος μας στο Κυπριακό. Έτσι όπως την περιέγραφε ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, έτσι εξακολουθεί να παραμένει μέχρι σήμερα. Αυτό το τονίζουμε μπροστά σε κάθε κάλπικη απόπειρα από ορισμένους να παρουσιάσουν ένα διαφορετικό Εζεκία τότε, ένα άλλο ΑΚΕΛ τότε και ένα άλλο ΑΚΕΛ σήμερα. «Εξοπλίζουν τους ιμπεριαλιστές οι πολέμιοι της λύσης διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας» δήλωνε ο Εζεκίας Παπαϊωάννου και είχε δίκαιο. Γιατί γνωρίζαμε από τότε ότι είτε θα επανενώσουμε τον τόπο μας με το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης, είτε θα μας μείνει η διχοτόμηση και έτσι θα ικανοποιούσαμε τους σχεδιασμούς αυτών που διέταξαν το δίδυμο έγκλημα του 1974.

Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου καθοδήγησε μαζί με την υπόλοιπη ηγεσία του Κόμματος τους αγώνες για την άνοδο του βιοτικού επιπέδου του κυπριακού λαού εντός και εκτός Βουλής. Η Κύπρος μεταμορφώθηκε χάρη στα μικρά και μεγάλα που πέτυχε με την πολιτική του δράση το ΑΚΕΛ. Από την κατασκευή του φράγματος του Κούρρη, του διυλιστηρίου πετρελαίων, του Σχεδίου Ανάπτυξης Πιτσιλιάς, στη βελτίωση του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στην ανάπτυξη του τουρισμού, στην προστασία του περιβάλλοντος, στα Συμβούλια Εμπορίας φρούτων και λαχανικών, στη διενέργεια κοινοτικών εκλογών και δημοτικών εκλογών και τόσα πολλά άλλα που μεταμόρφωσαν την Κύπρο τις προηγούμενες δεκαετίες φέρουν την σφραγίδα του ΑΚΕΛ. Όλα αυτά ο Εζεκίας Παπαϊωάννου τα εντάσσει στο θετικό ρόλο που είχε το Κόμμα στην πολιτική ζωή και στην κοινωνία. Ως τη θετική και δημιουργική συμβολή του έναντι των διαφόρων Κυβερνήσεων, «την υπεύθυνη, θετική και πατριωτική πολιτική του ΑΚΕΛ στο στάδιο αγώνα που διανύει ακόμα ο κυπριακός λαός», όπως αναφέρει ο ίδιος στο βιβλίο του.

Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου είχε την εκτίμηση και το σεβασμό πολλών και σημαντικών ανθρώπων εντός και εκτός Κύπρο. Είχε ταυτόχρονα την εκτίμηση, το σεβασμό και την αγάπη των πλατιών λαϊκών στρωμάτων. Παρόλο που ο ίδιος σημειώνει στο βιβλίο του, με παράπονο θα έλεγε κανείς, ότι κανένα άλλο πολιτικό πρόσωπο δεν συκοφαντήθηκε και δεν πολεμήθηκε όσο ο ίδιος, εντούτοις η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου τον πιστώνει μέχρι σήμερα για όσα πρόσφερε στον τόπο και στους εργαζόμενους. Αυτό είναι η πιο τρανή απόδειξη ότι φυσιογνωμίες όπως τον Εζεκία Παπαϊωάννου δεν μπορούν να τρωθούν από τη λάσπη και τις μικροπολιτικές επιθέσεις. Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου κατέκτησε τη θέση που έχει στη συνείδηση του λαού γιατί δεν ήταν άνθρωπος των λόγων, αλλά των έργων. Γιατί υπήρξε ένας ηγέτης σεμνός, τίμιος και ειλικρινής. Γιατί άφησε τη σφραγίδα του στη ζωή και στη δράση του Κόμματος∙ γιατί έμεινε πιστός στα ιδανικά του Μαρξισμού- Λενινισμού. Γιατί δούλεψε με συνέπεια, αλύγιστα και ακούραστα για πάνω από τέσσερις δεκαετίες υπηρετώντας το Κόμμα και τον τόπο. Αυτό υπήρξε ένα από τα βασικά συστατικά των επιτυχιών που είχε το ΑΚΕΛ υπό την καθοδήγηση του. Όλα αυτά ήταν και ταυτόχρονα το παράδειγμα αλλά και το βάρος που κληροδότησε στην ηγεσία που τον διαδέχτηκε, το σ. Δημήτρη Χριστόφια και τους άλλους συντρόφους της ηγεσίας. Οι επιτυχίες που γνώρισε το Κόμμα μας στα χρόνια που ακολούθησαν, ήταν η καλύτερη εκπλήρωση της πολιτικής παρακαταθήκης που άφησε ο Εζεκίας Παπαϊωάννου φεύγοντας.

«Είμαι ένας πραγματικός προλετάριος με μοναδική περιουσία μου την βιβλιοθήκη μου, τον ιματισμό και την υπόδηση μου. Αισθάνομαι πραγματικά περήφανος που έδωσα στο Κόμμα που τόσο αγάπησα και για το οποίο αφιέρωσα όλη μου τη ζωή, ό, τι κληρονόμησα γιατί δικά χρήματα ή περιουσία δεν είχα ποτέ μου…ακόμα και ο Μακάριος μου  έλεγε πολλές φορές «πως συμβαίνει Εζεκία εσύ να είσαι άγγονας παπά και να γίνεις κομμουνιστής; Η απάντηση μου σ’ αυτό το ερώτημα είναι γιατί πιστεύω την αλήθεια, αναζητώ την αλήθεια και σιχαίνομαι το ψέμα. Πιστεύω στην αλήθεια της ζωής και στους νόμους που την διέπουν… Ο κομμουνιστής που γνωρίζει πολύ καλά  ότι μονάχα μια ζωή υπάρχει όταν την δίνει για τα πιο υψηλά πανανθρώπινα ιδανικά είναι γι’ αυτόν εκατό φορές μεγαλύτερη θυσία από οποιονδήποτε άλλον που πιστεύει στη μεταθανάτιο ζωή. Δεν είναι τυχαίο που οι υπερασπιστές του Στάλιγκραντ έμπαιναν μέσα στη μάχη φωνάζοντας «Ζήτω η ζωή!».

Η στάση ζωής του Εζεκία Παπαϊωάννου, οι αγώνες και η προσφορά του στο ΑΚΕΛ, στο Λαϊκό Κίνημα, στον άνθρωπο, στην Κύπρο και στον κόσμο δεν είναι απλώς βαριά κληρονομιά στους ώμους των επόμενων ΑΚΕΛιστών. Είναι το παράδειγμα που θα μας θυμίζει για πάντα ότι έχουμε χρέος να συνεχίσουμε αυτή την ίδια πορεία, με την ίδια σεμνότητα, την ίδια απλότητα, την ίδια ανιδιοτέλεια και την ίδια πίστη.

 

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­18 Απριλίου 2018 και ώρα 19:00, Αγ. Αθανάσιο Λεμεσό