Ομιλία Γενικού Γραμματέα Κ.Ε. ΑΚΕΛ Άντρου Κυπριανού για τα 80χρονα του ΑΚΕΛ
Παρασκευή 23 Απριλίου 2021 και ώρα 18:30, Σπίτι του ΑΚΕΛ Σκαρίνου
Στέκομαι στο βήμα αυτό με ιδιαίτερη συγκίνηση, και σας καλωσορίζω στη συμβολική αυτή εκδήλωση για τα 80 χρόνια του ΑΚΕΛ. Οι συνθήκες της πανδημίας δε μας επιτρέπουν να γιορτάσουμε την επέτειο όπως πραγματικά της αρμόζει. Σε μια εκδήλωση με μαζική παρουσία, αντάξια των αγώνων και της δράσης του ΑΚΕΛ. Περιοριζόμαστε λοιπόν σε ένα συμβολικό χαρακτήρα, στην παρουσία 80 ατόμων. 80 άτομα, 80 χρόνια, όσα και τα χρόνια ζωής του ΑΚΕΛ.
Κάτω από άλλες συνθήκες η εκδήλωση μας θα ήταν μεγαλύτερη και μαζικότερη. Η πανδημία ωστόσο μας αναγκάζει να βρεθούμε εδώ ένας μικρότερος αριθμός ανθρώπων, με την ίδια όμως συγκίνηση και δέος.
Βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό χώρο, για το ΑΚΕΛ και για την Κύπρο.
Εδώ μαζεύτηκαν εκείνη την Κυριακή του Απρίλη του 1941, περίπου σαράντα άνθρωποι. Εδώ αποφάσισαν την ίδρυση ενός δημοκρατικού και αντιφασιστικού Κόμματος. Ενός Κόμματος αρχών, όπως το χαρακτήρισαν.
Συνειδητοποιούσαν άραγε οι τότε συγκεντρωθέντες σ’ ένα ταπεινό καφενείο ότι έγραφαν ιστορία;
Σίγουρα αντιλαμβάνονταν την πρωτοβουλία τους ως κάτι το πρωτόγνωρο˙ ως πράξη που υπονόμευε τα δεσμά της παλμεροκρατίας. Δεν νομίζω όμως η σκέψη τους να προεκτεινόταν ως τις μέρες μας. Να έβλεπε, 80 χρόνια μετά, το Κόμμα που ίδρυσαν να υπάρχει ως μεγάλη πολιτική και κοινωνική δύναμη, φορέας των πιο ευγενικών ιδανικών και των μεγαλύτερων προσδοκιών του κυπριακού λαού.
Η ιδρυτική συνέλευση της Σκαρίνου υπήρξε το επιστέγασμα μιας μακράς διαδικασίας ωρίμανσης των αντικειμενικών συνθηκών και μεγάλου προβληματισμού για το μέλλον του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος στην Κύπρο.
Όπως είναι γνωστό, μετά την αυθόρμητη αντιαποικιακή εξέγερση των Οκτωβριανών του 1931, οι Βρετανοί αποικιοκράτες επέβαλαν στην Κύπρο ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς, που έμεινε στην ιστορία ως Παλμεροκρατία. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου, που άρχισε να διαμορφώνεται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 και πραγματοποίησε το πρώτο του Συνέδριο τον Αύγουστο του 1926, τέθηκε εκτός νόμου. Οι αποικιοκράτες κτύπησαν το Κόμμα με ιδιαίτερη μανία.
Εν τω μεταξύ το εργατικό κίνημα στην Κύπρο άρχισε να ανασυντάσσεται. Από το 1932 και ύστερα άρχισαν να ιδρύονται και να λειτουργούν δεκάδες συντεχνίες. Στο διάστημα που ακολούθησε πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες μεγάλες απεργίες με πιο σημαντική την απεργία των οικοδόμων. Αυτό οδήγησε στην κατάκτηση του οκταώρου και της πρώτης συλλογικής σύμβασης. Οι κομμουνιστές ήταν η κινητήρια δύναμη της οργανωτικής ανάπτυξης των συντεχνιών και των εργατικών αγώνων. Όμως η κατάσταση παρανομίας περιόριζε κατά πολύ τις δυνατότητες δράσης του Κόμματος.
Γεννήθηκε έτσι η ανάγκη αναζήτησης τρόπων εξόδου από την παρανομία.
Ο προβληματισμός για αυτό εντάθηκε περισσότερο μετά την επιστροφή του Πλουτή Σέρβα στην Κύπρο το 1935, την ανάληψη της ηγεσίας και την αναδιοργάνωση του Κόμματος από τον ίδιο.
Οι βρετανοί αποικιοκράτες, στριμωγμένοι από την εξέλιξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, άρχισαν να μοιράζουν στις αποικίες αόριστες υποσχέσεις για το μέλλον. Στην Κύπρο τα καταπιεστικά μέτρα της παλμεροκρατίας ατόνησαν σε βαθμό που οι Βρετανοί διακήρυξαν ότι σκέφτονταν σοβαρά να επιτρέψουν τη διενέργεια δημοτικών και αρχιεπισκοπικών εκλογών. Οι εκλογές προϋποθέτουν οργανωμένη πολιτική ζωή.
Το ευρισκόμενο στην παρανομία ΚΚΚ άδραξε την ευκαιρία. Σε συνθήκες άκρας μυστικότητας πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1940 στο Βαρώσι το 4ο Συνέδριο του Κόμματος. Εκεί με εισήγηση του Πλουτή Σέρβα λήφθηκε η απόφαση για δημιουργία μιας μαζικής πολιτικής οργάνωσης που θα δρα ως η νόμιμη έκφραση του ΚΚΚ, ενώ το ίδιο το Κόμμα θα την καθοδηγεί από την παρανομία.
Έτσι φτάσαμε στη συνέλευση στη Σκαρίνου, η οποία ενέκρινε κατ’ αρχή το πρόγραμμα και το καταστατικό του νέου κόμματος και εξέδωσε ανακοίνωση για τον τύπο. Το πρόγραμμα και το καταστατικό θα πάρουν μετά από εκτενή συζήτηση την τελική τους μορφή στο Α΄ Συνέδριο του ΑΚΕΛ τον Οκτώβριο του 1941.
Από την ανακοίνωση εκείνη δυο σημεία έχουν διαχρονική σημασία. Το πρώτο είναι η αυτοκριτική ότι «δεν κατορθώθη να αντιπροσωπευθή εις αυτήν το Τουρκικόν στοιχείον». Αυτό δείχνει πως από την αρχή η πρόθεση ήταν να ιδρυθεί όχι ένα ελληνοκυπριακό κόμμα, αλλά ένα κυπριακό κόμμα που να αγκαλιάσει και να εκφράσει τους εργαζόμενους όλων των κοινοτήτων. Ως τέτoιο εξελίχθηκε στη συνέχεια το ΑΚΕΛ.
Το δεύτερο σημείο αφορά τον χαρακτήρα του Κόμματος. Υπογραμμίζει η ανακοίνωση ότι το ΑΚΕΛ έχει «καθαρώς Δημοκρατικόν, Αντιφασιστικόν και Αντιχιτλερικόν χαρακτήρα, που συνάδει πλήρως προς τον σημερινόν αγώνα κατά της απολυταρχίας και της βίας». Δηλαδή το ΑΚΕΛ από της ληξιαρχικής πράξης της ίδρυσης του τάχθηκε στο αντιφασιστικό αντιχιτλερικό στρατόπεδο.
Εδώ λοιπόν στην Σκαρίνου είχαμε μια συνέχεια και μια νέα αφετηρία. Η συνέχεια έγκειται στο γεγονός ότι το ΑΚΕΛ διαδέχθηκε στον αγωνιστικό στίβο το ΚΚΚ διατηρώντας την ιδεολογία και τον προλεταριακό του χαρακτήρα. Η νέα αφετηρία έγκειται στο γεγονός ότι με το ΑΚΕΛ το λαϊκό κίνημα της Κύπρου έκανε μια νέα αρχή, μαζικοποιήθηκε και καθιερώθηκε σταδιακά ως η πρωτοπόρα, μαχητική, πατριωτική πολιτική και κοινωνική δύναμη με καθοριστική παρουσία στα δρώμενα της πατρίδας μας, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Ο Πλουτής Σέρβας υπήρξε πρωταγωνιστής των τότε εξελίξεων. Ανεξάρτητα από τη μετέπειτα πορεία του εντός και εκτός κόμματος, ως ΑΚΕΛ αναγνωρίζουμε και τιμούμε τη συμβολή του στην αναδιοργάνωση του ΚΚΚ, στη σύλληψη και υλοποίηση της ιδέας της ίδρυσης του ΑΚΕΛ και στην καθοδήγηση του Κόμματος στα χρόνια του αντιφασιστικού πολέμου με αποκορύφωμα την απόφαση της 16ης Ιουνίου 1943.
Τις δεκαετίες που ακολούθησαν το ΑΚΕΛ πέρασε μέσα από τα κύματα της παρανομίας, των διώξεων, των φυλακίσεων και των πολιτικών δολοφονιών. Έδωσε μεγάλες και μικρές πολιτικές μάχες, ξεπερνώντας τις επιθέσεις και διαψεύδοντας όσους βιάζονταν να προαναγγείλουν το τέλος του.
Ασφαλώς δεν υποβάλλουμε ότι αυτό οφείλεται σε κάποιου είδους μεταφυσική δύναμη που κάνει το ΑΚΕΛ εφτάψυχο.
Οφείλεται στους ισχυρούς δεσμούς που έχει με τους εργαζόμενους˙ τους δεσμούς που έχει με την πλειοψηφία της κοινωνίας, τις ανάγκες και τις προσδοκίες της. Οφείλεται στη δύναμη που έχει να κάνει αυτοκριτική, να διορθώνει λάθη, να λαμβάνει γενναίες αποφάσεις αψηφώντας το κόστος, να εντοπίζει και να αντιμετωπίζει αδυναμίες.
Το ΑΚΕΛ μαζικοποιήθηκε και εδραιώθηκε γιατί την εμπιστοσύνη του κόσμου φρόντισε και φροντίζει να την ανταποδίδει με νέα αιτήματα, νέους αγώνες, νέα προσφορά.
Πρώτα και κύρια ως ο διαχρονικός, σταθερός και συνεπής υπερασπιστής των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Κάθε κατάκτηση του κυπριακού εργατικού κινήματος φέρει τη σφραγίδα των αγώνων του ΑΚΕΛ. Κάθε μικρό ή μεγάλο πρόβλημα που απασχολούσε τον τόπο και την κοινωνία ήταν στοίχημα για το ΑΚΕΛ που υπήρξε ανέκαθεν Κόμμα της θέσης και της πρότασης.
Έπειτα ως η πολιτική δύναμη που ήταν και παραμένει σταθερή στο στόχο της για την απελευθέρωση και την επανένωση του τόπου. Με συνέπεια στο στρατηγικό στόχο και με τακτική που ενώνει όσους θέλουν και επιθυμούν λύση και ειρήνη στον αγώνα για τη δικαίωση του λαού. Το Κόμμα που προειδοποίησε για την τραγωδία του 1974, αντιστάθηκε με το αίμα του στην προδοσία και στην τουρκική εισβολή. Το Κόμμα που έβρισκε πάντα τη δύναμη να στέκεται πάνω από συναισθηματισμούς, ιδεοληψίες και στενόκαρδες προσεγγίσεις και να βλέπει μακριά, να προειδοποιεί για επερχόμενους κινδύνους και περιπέτειες. Η ιστορία δυστυχώς το δικαίωσε επανειλημμένα.
Το ΑΚΕΛ είναι η δύναμη που τόλμησε. Τόλμησε να αντισταθεί στο φασισμό και τον εθνικισμό. Τόλμησε να μιλήσει για τα πολιτικά εγκλήματα και στις δύο κοινότητες. Τόλμησε την ώρα που το αίμα δεν είχε ακόμα στεγνώσει, να μιλήσει για την επαναπροσέγγιση, για την ανάγκη αυτός ο τόπος να κλείσει τις πληγές, αυτός ο λαός να μονοιάσει και να χτίσει το κοινό του μέλλον.
Στα πιο σκοτεινά και αιματηρά χρόνια της κυπριακής Ιστορίας κάτω από την ηγεσία του Εζεκία Παπαϊωάννου και των άλλων συντρόφων, το ΑΚΕΛ χάραξε γραμμή ενότητας και αγώνα για τον κυπριακό λαό και την τήρησε μέχρι τέλους, παρόλες τις προκλήσεις, την πολεμική, ακόμα και τις δολοφονίες στελεχών του.
Παρά τις αιματηρές περιπέτειες του Κυπριακού, το καθεστώς διακρίσεων σε βάρος της Αριστεράς και την προδοτική δράση της ακροδεξιάς κατά τις δεκαετίες του 60 και του 70, το ΑΚΕΛ έβαλε τη σφραγίδα του και στη μεταμόρφωση της Κύπρου από μια καθυστερημένη αποικία σε ένα αναπτυσσόμενο κράτος. Κόμμα Αρχών μα και Κόμμα Έργων, όπως έγραφε ο Παπαϊωάννου.
Όταν αργότερα το παγκόσμιο κίνημα συγκλονιζόταν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το ΑΚΕΛ υπό την ηγεσία του Δημήτρη Χριστόφια δεν περιχαρακώθηκε στην εσωστρέφεια. Αντίθετα. Παρόλο που και το ίδιο ταλανίστηκε από εσωτερική κρίση, άνοιξε τις πόρτες του. Μίλησε με θάρρος για τα ιδεολογικά και πολιτικά ζητήματα, εμβάθυνε την εσωκομματική δημοκρατία, πλάτυνε τη δράση του δίνοντας νέα πνοή σε ολόκληρο το Λαϊκό Κίνημα.
Μέσα σε στιγμές κρίσιμες, βρήκε τη δύναμη και την αυτοπεποίθηση να παραμείνει συνεπές στις αρχές, τη φυσιογνωμία και τον χαρακτήρα του και την ίδια στιγμή να πιάνει τον παλμό των προσδοκιών και να χαράσσει πολιτική προς όφελος του λαού και της Κύπρου.
Πολλές φορές μπαίνει από πολλούς, πότε καλόπιστα και πότε όχι, αν όλη αυτή η διαδικασία έκανε το ΑΚΕΛ να χάσει τον εαυτό του. Η απάντηση είναι απλή. Το ΑΚΕΛ άντεξε, επιβίωσε και πέτυχε. Ο ηγέτης του έφτασε, για πρώτη φορά στην Ιστορία, στην Προεδρία της Δημοκρατίας, ακριβώς επειδή παρέμεινε αυτό που ήταν, αυτό που είναι. Δύναμη πολιτική, πατριωτική, κοινωνική με πλατιά και μαζική δράση.
Ουδέποτε αντίκρισε τα πολιτειακά αξιώματα ως αυτοσκοπό. Χωρίς να εγκαταλείπει το στόχο για ποιοτική συστημική αλλαγή, επιδιώκει διαχρονικά τη βελτίωση της θέσης των εργαζομένων και του απλού ανθρώπου.
Η εμπειρία του ΑΚΕΛ στη διακυβέρνηση συζητήθηκε πολύ. Το βέβαιο είναι ότι τότε τραβήχτηκε γραμμή υπεράσπισης των εργαζομένων και των αδυνάτων. Πήρε σάρκα και οστά το όραμα για την επανένωση του τόπου με συγκεκριμένες και ρεαλιστικές προτάσεις για τη λύση του Κυπριακού. Ο κυπριακός λαός είχε απέναντι του ένα Πρόεδρο που μιλούσε με ειλικρίνεια και εντιμότητα. Που ήταν ο ίδιος παράδειγμα με τη στάση του απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής.
Μέσα σε αυτές τις οκτώ δεκαετίες δράσης που τιμούμε σήμερα, το ΑΚΕΛ μαζί με τις Λαϊκές Οργανώσεις, την ΠΕΟ, την ΕΔΟΝ, την ΠΟΓΟ και την ΕΚΑ έβγαλαν στο προσκήνιο αιτήματα και πέτυχαν σπουδαίες κατακτήσεις για τους εργαζόμενους, τους νέους, τις γυναίκες και τους αγρότες.
Όλα τα χρόνια της πορείας του, το ΑΚΕΛ έγραψε και γράφει ιστορία και «στο στίβο του πολιτισμού». Από τους μορφωτικούς και πολιτιστικούς συλλόγους τις περασμένες δεκαετίες ξεπήδησαν μορφές του τόπου μας, όπως ο Τεύκρος Ανθίας, ο Θοδόσης Πιερίδης, ο Παύλος Λιασίδης, ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης. Βαδίζουμε όλα αυτά τα χρόνια χέρι με χέρι με τον κόσμο της δημιουργίας, των γραμμάτων και των τεχνών, με τον πολιτισμό να είναι σημαντικό και αναγκαίο κομμάτι της πολιτικής μας.
Ακούμε όλο και πιο συχνά τελευταίως και ενόψει των βουλευτικών εκλογών, να γίνεται από διάφορους αναφορά στον «παλαιοκομματισμό» φωτογραφίζοντας προφανώς το ΑΚΕΛ που υπολογίζοντας και το ΚΚΚ, κλείνει σχεδόν 95 χρόνια ζωής σε αυτό τον τόπο.
Όντως το ΑΚΕΛ είναι το παλαιότερο Κόμμα του τόπου. Αν δεν το κατάπιε η Ιστορία, όπως τόσους και τόσους άλλους πολιτικούς σχηματισμούς που πέρασαν από την Κύπρο, υπάρχουν λόγοι γι’ αυτό. Που δεν αφορούν απλώς την πλούσια Ιστορία και την πείρα του.
Αλλά την ικανότητα του, με τον φακό της φιλοσοφίας του να εντοπίζει τις ανάγκες της προόδου, της κάθε εποχής και να τις κάνει αιτήματα, πολιτική δράση, πολιτική πρόταση.
Αν κάποιος ανατρέξει στις συνεδριακές αποφάσεις του πρώτου ακόμα συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου θα εντοπίσει τα αιτήματα για τα οποία πάλεψε τότε η αγράμματη φτωχολογιά. Κοινό αγώνα ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων ενάντια στους δυνάστες τους. Αύξηση των μεροκαμάτων. Εφαρμογή του οκταώρου και προστασία των εργαζομένων. Δωρεάν ιατρική περίθαλψη. Οικονομική υποστήριξη των ανέργων. Φορολόγηση των κερδών από τη μαύρη αγορά αλλά και των ειδών πολυτελείας.
Τα αιτήματα αυτά έχουν ιστορικό βάρος. Γιατί σηκώνουν τα όρια του χρόνου και μας φέρνουν στο σήμερα.
Σήμερα που φτάσαμε στο σημείο να ακούμε ότι βρέθηκαν χείλη ελληνοκυπρίων να συζητήσουν λύση δύο κρατών. Σήμερα που οι μισθοί είναι μισοί, τα δικαιώματα κουτσουρεμένα, οι αδύναμοι απροστάτευτοι, η στέγη πανάκριβη. Σήμερα που το οκτάωρο έγινε εξαίρεση, η Κυριακή εργάσιμη και φτάσαμε να συζητούμε ακόμα και αυτή την Πρωτομαγιά αν πρέπει οι εργαζόμενοι να δουλέψουν.
Οκτώ δεκαετίες μετά, η κύρια δύναμη που μπορεί να σηκώσει ανάστημα και να αντιμετωπίσει τις πολιτικές τους, να ανακόψει τον κατήφορο στον οποίο οδηγούν τον τόπο, είναι το ΑΚΕΛ. Η μόνη δύναμη που μπορεί να παλέψει, με σταθερότητα, συνέπεια και σοβαρότητα για να διεκδικήσει και να κερδίσει για το λαό. Η δύναμη που έχει πολιτική πρόταση για το μέλλον της Κύπρου, το δίκαιο των πολλών, την προοπτική του τόπου.
Καταθέτουμε σήμερα από το βήμα αυτής της εκδήλωσης φόρο τιμής και σεβασμό στους πρωτοπόρους που έριξαν το σπόρο, στους ΑΚΕΛιστές που πήραν τη σκυτάλη.
Στους χιλιάδες ανώνυμους αριστερούς που έδωσαν όλη τους τη ζωή στους αγώνες του Κινήματος, που μάτωσαν για να μην περάσει ο φασισμός και ο Αττίλας, που θεμέλιωσαν με τους αγώνες τους το ΑΚΕΛ, που πότισαν με τους κόπους τους αυτό τον τόπο, που έδεσαν με τη ζωή τους το «και τώρα, και πάντα».
Στους εκατοντάδες που βουρκώνουν την ώρα που καρφιτσώνεται στο πέτο τους το παράσημο με την κόκκινη κορδέλα, κοιτάζοντας περήφανοι τα παιδιά και τα εγγόνια τους με μόνη εντολή «να συνεχίσετε».
Στους χιλιάδες που οκτώ δεκαετίες μετά, συνεχίζουν την Ιστορία που γέννησε η ανάγκη.
Οκτώ δεκαετίες μετά, η Ιστορία είναι μπροστά μας.
Οκτώ δεκαετίες μετά, το μέλλον θα το γράψουμε και πάλι εμείς.
