Ομιλία Άριστου Δαμιανού Προέδρου Επιτροπής Εσωτερικών, Βουλευτή ΑΚΕΛ κατά τη συζήτηση της μεταρρύθμισης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

Βουλή των Αντιπροσώπων, 3 Μαρτίου 2022

 

Κυρία Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Όταν στις 16 Σεπτεμβρίου 2021 ξεκινούσε εκ νέου η προσπάθεια για ολοκλήρωση των νομοσχεδίων για μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση, λίγοι ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι αυτό ήταν εφικτό. Η σημερινή Ολομέλεια αποτελεί απόδειξη του αξιώματος ότι όταν υπάρχει θέληση υπάρχει και ο τρόπος.

Το ΑΚΕΛ ανέκαθεν πρωτοστατούσε για μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η ιστορική του συμβολή στην εγκαθίδρυση της τοπικής αυτοδιοίκησης, ακόμα και υπό συνθήκες στυγνής αποικιοκρατίας, είναι καταγεγραμμένη. Όπως και η ουσιαστική συμβολή του στη θέσπιση του περί Δήμων Νόμου επί προεδρίας του αείμνηστου Σπύρου Κυπριανού. Δεν θα μπορούσε λοιπόν παρά να δηλώσει παρών και σε αυτήν την προσπάθεια.

Ως το μεγάλο κόμμα της αντιπολίτευσης δεν συμπεριφερθήκαμε μικρόψυχα. Έχοντας ξεκάθαρη άποψη ότι η μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι υπαρκτή κοινωνική αναγκαιότητα, μπήκαμε μπροστά. Ηγηθήκαμε της προσπάθειας κατέχοντας εδώ και χρόνια την προεδρία της Επιτροπής Εσωτερικών. Διαδοχικοί Πρόεδροι, προερχόμενοι από την ηγετική πυραμίδα του ΑΚΕΛ έχουν τη δική τους συνεισφορά στη μετεξέλιξη και εδραίωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δεν περιοριστήκαμε στην κοινοβουλευτική εργασία ασφαλώς. Μαζί με τον Τομέα Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Κ.Ε. ΑΚΕΛ αλωνίσαμε την Κύπρο. Επεξηγώντας τα νομοσχέδια, συζητώντας με τις τοπικές κοινωνίες, πείθοντας για την ανάγκη μεταρρύθμισης. Χωρίς να φειδόμαστε κόπων, χωρίς να λειτουργούμε μικροπολιτικά, χωρίς να υπολογίζουμε το κόστος. Είδαμε τη μεγάλη εικόνα. Και αυτή είναι η μαγκιά για ένα κόμμα και δη της αντιπολίτευσης. Όταν εκτιμά ότι μια κυβερνητική πρόταση κινείται προς την ορθή κατεύθυνση να την υιοθετεί, να την ενισχύει και να την κάνει και δικό της κτήμα. Με μια φράση, να λειτουργεί πατριωτικά και υπεύθυνα.

Ομολογουμένως, η πορεία των νομοσχεδίων δεν ήταν πάντοτε ομαλή. Αυτό είναι αναμενόμενο. Διαφορετικοί θεσμοί, διαφορετικοί φορείς, διαφορετικά κόμματα με διαφορετικές προτεραιότητες και στόχους. Εξ’ ου και οι τροπολογίες που είναι σήμερα ενώπιόν μας. Ωστόσο, εμείς είμαστε ικανοποιημένοι. Διότι η αρχιτεκτονική, η δομή, η φιλοσοφία των κειμένων, σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό απηχεί και τις δικές μας θέσεις. Εξάλλου, πέραν των 100 προτάσεων μας βρήκαν τη θέση τους στα νομοσχέδια.

Κυρία Πρόεδρε, ως ήταν αναμενόμενο, η δημόσια συζήτηση για τη μεταρρύθμιση επικεντρώθηκε στα σενάρια των συνενώσεων. Αυτό αδικεί το περιεχόμενο της μεταρρύθμισης. Δημιουργούνται δομές, εισάγονται διαδικασίες που δυνητικά εξασφαλίζουν τη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια της τοπικής αυτοδιοίκησης, ενισχύουν τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη δημόσια διαβούλευση. Εν γένει εκσυγχρονίζουν το θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης, ο οποίος αφού συνεχίσει τις διεκδικήσεις από το κεντρικό κράτος, μπορεί να μετεξελιχθεί σε πραγματική τοπική κυβέρνηση. Στην πιο άμεση μορφή δημοκρατίας με εγγύτητα στον πολίτη και ευαισθησία προς τις ανάγκες του.

Ασφαλώς, όπως λέχθηκε ήδη, σήμερα βρίσκονται ενώπιον της Ολομέλειας τροπολογίες. Καθ’ όλα θεμιτό και αναμενόμενο. Σε ό, τι αφορά στις τροπολογίες του ΑΚΕΛ, αυτές κινούνται σε τρία επίπεδα. Σε εκείνες που στοχεύουν την περαιτέρω λειτουργικότητα, διαφάνεια και αποτελεσματικότητα, σε εκείνες που αναφέρονται σε σενάρια συνενώσεων και σε εκείνες που προνοούν για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων.

Ταυτόχρονα συνυπογράφουμε τροπολογίες που αφορούν την ηλεκτροκίνηση (με το ΔΗΚΟ και το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών). Πολύ σημαντική για το ΑΚΕΛ και την Κοινοβουλευτική μας Ομάδα είναι η τροπολογία που κατατέθηκε -ουσιαστικά από κοινού- με πρωτοβουλία της ΔΗΠΑ – Συνεργασία, η οποία αλλάζει τον τρόπο κατανομής εδρών στη δεύτερη κατανομή, δίνοντας αυξημένες δυνατότητες εκπροσώπησης σε κόμματα και συνδυασμούς με μικρότερα ποσοστά, ενισχύοντας έτσι τη διεύρυνση της συμμετοχής στα συμβούλια.

Ως ΑΚΕΛ δεν θα ψηφίσουμε τροπολογίες που ανατρέπουν τη φιλοσοφία των νομοσχεδίων.

Κυρία Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, γράφτηκαν και λέχθηκαν πολλά για τα σενάρια των συνενώσεων και τον αριθμό των νέων δήμων. Στη δική μας αντίληψη, τα σενάρια που εγκρίθηκαν κατά πλειοψηφία τον Μάρτιο του 2021, κατά βάση διατηρούν την αναγκαία γεωγραφική, οικονομική και κοινωνική ισορροπία. Ενέχουν και το στοιχείο της πολιτικής υπό την έννοια της εθνικής ισορροπίας. Διατηρούνταν ως αυτόνομοι Δήμοι ο ακριτικός Δήμος Αθηαίνου, ο ημικατεχόμενος Δήμος Δερύνειας και δεν επηρεαζόταν το ειδικό καθεστώς της Πύλας, για ευνόητους λόγους. Το ΑΚΕΛ θεωρεί ότι έτσι πρέπει να παραμείνουν. Από το Υπουργείο Εσωτερικών προτάσσεται το κριτήριο της βιωσιμότητας. Διερωτώμαι γιατί αυτό το κριτήριο να ισχύει α λα καρτ, κατά περίπτωση. Διότι την ώρα που ο κ. Νουρής καθηκόντως υπερασπίζεται τα σενάρια του Υπουργείου του, η κυβερνητική παράταξη, ο ΔΗΣΥ, προωθεί ως αυτόνομους δήμους Δήμους στους οποίους χαρίστηκαν εκατομμύρια οφειλών (σε βάρος του δημοσίου) για να επιβιώσουν, όπως για παράδειγμα ο Δήμος Αραδίππου. Για να μην αναφερθώ σε Δήμους και Δημάρχους που εμφανίζονται διαπρύσιοι κήρυκες συγκεκριμένων σεναρίων συνενώσεων, την ώρα που θα έπρεπε να λογοδοτούν ενώπιον της δικαιοσύνης, το λιγότερο για περιβαλλοντικά εγκλήματα.

Οι τροπολογίες του ΑΚΕΛ σε σχέση με τα σενάρια είναι συγκεκριμένες.

Προτείνουμε τη συνένωση του Δήμου Αγλαντζιάς με τους Δήμους Λατσιών και Γερίου και τη μετονομασία τους σε Δήμο Αθαλάσσας. Ένα νέο δήμο με μεγάλη αναπτυξιακή προοπτική και με ισχυρό περιβαλλοντικό συμβολισμό.

Στοχεύουμε την επαναφορά του Δήμου Αραδίππου στο νέο Δήμο Λάρνακας. Είναι κρίμα και άδικο για τους δημότες Αραδίππου να στερηθούν των δυνατοτήτων αλλά και της μεγάλης αναπτυξιακής προοπτικής που διαγράφεται στο Δήμο Λάρνακας. Έναν Δήμο με μια τεράστια ακτογραμμή, τα οικονομικά οφέλη του οποίου δεν θα καρπώνονται οι Αραδιππιώτες αν μείνουν εκτός της συνένωσης. Τουναντίον, με όλο το σεβασμό προς τις δύο κοινότητες, των Κελλιών και των Τρούλλων, η συνένωση με την Αραδίππου θα οδηγήσει σε εκτόξευση των τελών και θα καταστεί αμοιβαία ζημιογόνα. Η δε ανάπτυξη θα παραμείνει περιορισμένη, δεδομένης της μορφολογίας του εδάφους, των κτηνοτροφικών ζωνών και του αυτοκινητόδρομου.

Η τρίτη τροπολογία αφορά τη διατήρηση του ημικατεχόμενου Δήμου Δερύνειας αντί της συνένωσης με το Δήμο Παραλιμνίου. Δύο Δήμων με διαφορετικές πορείες, διαφορετικές οικονομίες και διαφορετικά διακυβεύματα. Στο σενάριο που μέχρι πρόσφατα υπήρχε στα νομοσχέδια, το οποίο ανατράπηκε και το οποίο επιδιώκουμε να επαναφέρουμε, ο Δήμος Δερύνειας συνενώνεται με τις κοινότητες Φρενάρους και Αχερίτου. Μαζί αποτελούν τη φυσική προέκταση του κατεχόμενου Δήμου Αμμοχώστου. Όσοι γνωρίζουν και δεν παραγνωρίζουν λόγω σκοπιμοτήτων, τί σημαίνει Παραλίμνι και τί σημαίνει Δερύνεια μπορούν να αντιληφθούν γιατί απαιτούνται συναινέσεις και όχι απονενοημένα διαβήματα που δυναμιτίζουν την ειλικρινή βούληση, τουλάχιστον του ΑΚΕΛ, για μεταρρύθμιση.

Η Δερύνεια πρέπει να διατηρηθεί ως αυτόνομος Δήμος, όπως πρέπει να διατηρηθεί και διατηρείται ο ακριτικός Δήμος Αθηαίνου. Είναι θλιβερό να μετριέται με χρήμα η πύλη μας στην κατεχόμενη Αμμόχωστο και στην περίκλειστη περιοχή των Βαρωσίων. Είναι αστείο να μετατραπεί το Παραλίμνι σε ημικατεχόμενο Δήμο μέσω της Δερύνειας. Και είναι επικίνδυνο να παραγράφουμε κατεχόμενα εδάφη με τόση ευκολία. Η κατεχόμενη Κάτω Δερύνεια είναι προέκταση της Αμμοχώστου και κομμάτι της Δερύνειας. Αντιλαμβάνονται οι συνάδελφοι το μήνυμα που θα στείλει αυτή η συνένωση; Πως ό, τι είναι κατεχόμενο παραγράφεται. Και αυτό είναι απαράδεκτο.

Κυρία Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Το ΑΚΕΛ και άλλα κόμματα θεωρούμε ότι οι πολίτες πρέπει να έχουν (μέσω δημοψηφισμάτων) λόγο για ένα θέμα που τους αφορά και που επηρεάζει τις ζωές τους. Το περιεχόμενο των συνενώσεων θα καθορίσει προσαρμογές, που αν δεν είναι συμφωνημένες και επέλθουν δια της επιβολής δεν θα υιοθετηθούν, δεν θα γίνουν κτήμα της κοινωνίας, οι δε τοπικές κοινωνίες θα τις απορρίψουν στην πράξη.

Υπάρχει ο ισχυρισμός περί αντισυνταγματικότητας. Ως νομικός θα επαναλάβω το εξής και ας ενοχλεί. Έχω ως Πρόεδρος της Επιτροπής στα χέρια μου 4 γνωματεύσεις με εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις. Ένας ικανός νομικός μπορεί με την ίδια επάρκεια να απαλλάξει ως δικηγόρος υπεράσπισης έναν κατηγορούμενο για φόνο ή ως δημόσιος κατήγορος να τον καταδικάσει. Επομένως, εδώ πρόκειται για πολιτική θέση. Τα δημοψηφίσματα, κατά τρόπο που να είναι σύννομος, αποτελούν σύγχρονο δικαίωμα των πολιτών και δεν πρέπει να φοβίζουν τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Υπάρχουν πολλά νομικά επιχειρήματα αλλά θα περιοριστώ σε ένα της κοινής λογικής. Πώς γίνεται να δημιουργήθηκαν στο παρελθόν νέοι Δήμοι μέσω δημοψηφισμάτων αλλά τώρα να είναι παράνομο; Το ΑΚΕΛ διεκδικεί μαζί με την ΕΔΕΚ και τους Οικολόγους τοπικά δημοψηφίσματα γιατί είναι η πιο άμεση μορφή δημοκρατίας. Και ουδόλως ακυρώνεται το Κοινοβούλιο. Εμείς θα εκχωρήσουμε το δικαίωμα στους πολίτες.

Τίθεται το επιχείρημα ότι  είναι παράδοξο να περάσουν τα 3 νομοσχέδια από τη Βουλή και στη συνέχεια να καλεστούν οι πολίτες να τοποθετηθούν. Απαντούμε πως παράδοξο θα ήταν να καλούνταν σε δημοψήφισμα χωρίς να έχουν καν εικόνα για το τί θα ψήφιζαν. Αυτό που εμείς λέμε είναι όπως μέχρι τον Μάιο 2023, αφού αποκρυσταλλώσουν εικόνα οι πολίτες, μέσα από αντικειμενική ενημέρωση που πρέπει να γίνει και αφού έχουν κάποιες εμπειρίες από τη νέα κατάσταση, να κληθούν να πουν τη γνώμη τους.

Εμείς σεβόμαστε τους ενδοιασμούς που υπάρχουν από άλλα κόμματα. Πιστεύουμε –ωστόσο- ότι είναι ορθό και δίκαιο να δοθεί στους πολίτες δικαίωμα λόγου και έκφρασης γνώμης, για ένα θέμα που τους επηρεάζει άμεσα. Για εμάς τα δημοψηφίσματα αποτελούν πολιτική επιδίωξη, την οποία σήμερα διεκδικούμε.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, όλη αυτή την περίοδο το ΑΚΕΛ και η Κοινοβουλευτική μας Ομάδα λειτουργήσαμε σοβαρά και υπεύθυνα. Χωρίς σκοπιμότητα αλλά με συγκεκριμένο σκοπό: να ολοκληρωθεί η συζήτηση και να ψηφιστεί η μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση. Σεμνυνόμαστε ότι η μεταρρύθμιση φέρει έντονα το αποτύπωμα της δουλειάς μας και είμαστε περήφανοι γι’ αυτό. Σοβαρά και υπεύθυνα θα σταθούμε και σήμερα. Στο τέλος των ψηφοφοριών θα συνεκτιμήσουμε τα δεδομένα και θα τοποθετηθούμε ανάλογα.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι στο τέλος θα επικρατήσει πνεύμα συναίνεσης και ότι αλλαγές της τελευταίας στιγμής που συνιστούν στρεψοδικία θα αποσυρθούν. Οφείλουμε να στείλουμε στην κοινωνία ένα ισχυρό μήνυμα στήριξης της μεταρρύθμισης. Και αυτό προϋποθέτει την εγκατάλειψη μικρόψυχων πράξεων. Αν η σημερινή Ολομέλεια και ορισμένα κόμματα εμφανιστούν έμπλεα σκοπιμοτήτων, θα πάει στράφι η τεράστια προσπάθεια που έγινε. Γιατί αλήθεια, τί άλλο παρά σκοπιμότητα με οικονομικές προεκτάσεις είναι η συγκόλληση του Ασώματου και του Ύψωνα με τη Λεμεσό; Τι άλλο παρά σκοπιμότητα είναι η ζημιογόνα αποκόλληση της Αραδίππου από τη Λάρνακα; Τί άλλο παρά σκοπιμότητα είναι η εθνικά επιζήμια μη διατήρηση ως αυτόνομου Δήμου της ημικατεχόμενης Δερύνειας, την ώρα που διατηρείται (και ορθά) ως τέτοια η Αθηαίνου; Τί άλλο παρά ακύρωση της φιλοσοφίας, της λογικής της τοπικής αυτοδιοίκησης θα συνιστά η συγκόλληση ενός βιώσιμου δήμου, του Δήμου Στροβόλου με την υπόλοιπη Λευκωσία, δημιουργώντας ένα υδροκέφαλο σχήμα που θα αποτελεί σχεδόν το 38% του εκλογικού σώματος της Κύπρου;

Γι’ αυτό απευθύνουμε έκκληση προς όλες τις πολιτικές δυνάμεις και ιδιαίτερα προς το κυβερνών κόμμα, όπως επιδείξει την ίδια υπευθυνότητα που επέδειξε το ΑΚΕΛ, την ίδια συνέπεια που επιδεικνύει και σήμερα η Κοινοβουλευτική μας Ομάδα. Να επιλέξει τη συναίνεση αντί της σύγκρουσης. Τη συνεργασία για την υλοποίηση μιας σημαντικής μεταρρύθμισης αντί της αντιπαράθεσης.

Κυριά Πρόεδρε, καταλήγω ως εξής: η δομή και η λογική των νομοσχεδίων επιτρέπει πιθανές και αναγκαίες προσαρμογές κατά τη μεταβατική περίοδο. Ας παραμείνουμε σήμερα στη μεγάλη εικόνα. Εξάλλου, πλειάδα θεμάτων που αφορούν τις παραλίες, την ηχορύπανση, τη δημοτική αστυνομία, πολεοδομικά ζητήματα και άλλα θα συνεχίσουν να απασχολούν κατά προτεραιότητα την αρμόδια Επιτροπή Εσωτερικών, όπως ομόφωνα συμφωνήσαμε.

Στο τέλος της σημερινής συζήτησης το ΑΚΕΛ προσδοκεί ότι θα μπορέσουμε να παραδώσουμε στην κοινωνία ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ας παραμείνουμε όλες και όλοι περισσότερο χρήσιμοι και λιγότερο αρεστοί. Η μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να ιδωθεί και είναι ζήτημα δημοσίου συμφέροντος και όχι κομματικών συμφερόντων ή άλλων ιδιοτελών σκοπιμοτήτων.

Σας ευχαριστώ.