Ομιλία Αντρέα Καυκαλιά, Βουλευτή ΑΚΕΛ, κατά τη συζήτηση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2025
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Η συζήτηση του προϋπολογισμού ενός κράτους δεν γίνεται στο κενό, αλλά μέσα σε συγκεκριμένες γεωπολιτικές, κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και οικονομικές πραγματικότητες, οι οποίες επιβάλλεται να λαμβάνονται υπόψη. Ποιες είναι αυτές οι συνθήκες και οι πραγματικότητες:
- Οι εξωτερικές εξαρτήσεις μεγαλώνουν, ενώ οι γεωπολιτικές εξελίξεις αυξάνουν τους κινδύνους για την οικονομία.
- Η οικονομία μεγεθύνεται, αλλά οι διαρθρωτικές αδυναμίες παγιώνονται.
- Οι δείκτες της κυπριακής οικονομίας καταγράφουν βελτίωση, εξαιτίας, κυρίως, των αυξημένων κρατικών εσόδων, από φορολογίες, λόγω της καταλυτικής επίδρασης του πληθωρισμού.
- Η θετική εικόνα των οικονομικών δεικτών δεν συμβαδίζει με την ενίσχυση του εισοδήματος της κοινωνίας.
- Ανισότητα υπέρ των λίγων και των μεγάλων.
- Η Κύπρος είναι το κράτος με το υψηλότερο ποσοστό ατόμων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στέγασης σε όλη την Ευρώπη. Ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι λιγότερο από 5%, ενώ στην Κύπρο ξεπερνά το 11%.
- Η Κύπρος κατατάσσεται στις χώρες με το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη.
- Τα έσοδα λόγω της ακρίβειας αυξήθηκαν κατά €2.4 δις τα τελευταία δύο χρόνια, ωστόσο η κυβέρνηση επέστρεψε στους πολίτες λιγότερα από €300 εκατομμύρια, με αποσπασματικού χαρακτήρα μέτρα.
- Το ιδιωτικό χρέος παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Οι πολίτες δανείζονται για να καλύψουν καταναλωτικές ανάγκες- αυξάνονται τα δάνεια για βιοποριστικούς σκοπούς.
- Το πρόβλημα με τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια και το ετεροβαρές πλαίσιο υπέρ των Τραπεζών, των Εταιρειών Εξαγοράς και Διαχείρισης Πιστώσεων, εις βάρος των δικαιωμάτων των δανειοληπτών, παραμένει. Οι τελευταίες αλλαγές στη νομοθεσία, με την Ειδική Δικαιοδοσία των Δικαστηρίων και την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου δεν έχουν αλλάξει τα δεδομένα.
- Το τραπεζικό σύστημα συγκεντρωποιείται περισσότερο. Οι κυπριακές τράπεζες σημειώνουν τεράστια κέρδη. Το περιθώριο κέρδους για τις κυπριακές τράπεζες είναι 3.5 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με την Ευρωζώνη. Πιο ψηλά από τον ευρωπαϊκό μέσο και τα επιτόκια στην Κύπρο, ενώ παραμένει πιο αργή η μείωση τους σε σχέση με την Ευρωζώνη.
Και ενώ έχουμε αυτή την εικόνα στον τραπεζικό τομέα, κυβέρνηση, κόμματα και βουλευτές δεν επέτρεψαν τη φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών. Και επιτρέψετε μου να πω, κυρία Πρόεδρε του ΔΗΣΥ, ότι η καταψήφιση της πρότασης του ΑΚΕΛ δεν συνιστά υπεύθυνη στάση, αλλά επιλογή που «ξεπλένει» τις αυθαιρεσίες και τις καταχρηστικές συμπεριφορές των τραπεζών. Οπότε μην ενοχλείστε όταν σας λέμε, ότι την ώρα που έπρεπε να επιλέξετε, αν είσαστε με τις τράπεζες ή την κοινωνία, επιλέξατε τις τράπεζες!
- Απουσία ή και καθυστέρηση στην υλοποίηση μεγάλων έργων αναπτυξιακού χαρακτήρα που θα δημιουργήσουν επιπρόσθετη αξία στην οικονομία και στην κοινωνία. Φτάσαμε στο σημείο να συμπεριλαμβάνονται στους εσωτερικούς κινδύνους της οικονομίας, οι κίνδυνοι από δικαστικές αποφάσεις από ενδεχόμενη επιβολή προστίμου λόγω μη συμμόρφωσης με το κοινοτικό κεκτημένο, αλλά και οι κίνδυνοι από την καθυστέρηση υλοποίησης του έργου του Τερματικού Σταθμού φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Είναι τραγικό για ένα κράτος να εκτίθεται σε τέτοιους κινδύνους, λόγω της ανικανότητας των κυβερνήσεων του
- Ενίσχυση μονοπωλιακών τάσεων σε διάφορους τομείς της οικονομίας: τραπεζικός τομέας, τομέας υγείας, εμπόριο.
- Χωρίς φραγμό και έλεγχο η πώληση περιουσίας σε κεφάλαια ξένων συμφερόντων.
Όλα τα πιο πάνω οδηγούν στην ανάγκη για επανασχεδιασμό του αναπτυξιακού μοντέλου για μια δυναμική οικονομία η οποία :
- Να επικεντρώνεται σε διαρθρωτικές τομές για ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, με ένα ολοκληρωμένο ενεργειακό σχεδιασμό, με αποτελεσματική στρατηγική για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, τον τουρισμό, τις παραγωγικές επενδύσεις και τον πρωτογενή τομέα.
- Να εισάγει πρακτικές καλής διακυβέρνησης, να προάγει τη διαφάνεια, να ενισχύει τους θεσμούς, να αντιμετωπίζει τη γραφειοκρατία.
- Να αντιμετωπίζει τις αυξανόμενες εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες.
- Να κατανέμει τα οικονομικά βάρη ανάλογα με το εισόδημα και το οικονομικό εκτόπισμα του καθενός.
- Να δημιουργεί ποιοτικές θέσεις εργασίας, αξιοπρεπείς μισθούς και συντάξεις.
- Να διασφαλίζει τη παροχή βασικών αγαθών και υπηρεσιών στους πολίτες (υγεία, παιδεία ,στέγη, κοινωνική πρόνοια).
- Να διασυνδέει τη φορολογική μεταρρύθμιση με την κοινωνική πολιτική.
- Να κτίζει για τις επόμενες γενιές.
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Οι κυβερνητικές πολιτικές δεν αντιμετωπίζουν τη διεύρυνση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων.
Ο προϋπολογισμός του 2025, ως βασικός πυλώνας και οδηγός, επιβεβαιώνει τις αδυναμίες των κυβερνητικών πολιτικών να δώσουν απαντήσεις σε κρίσιμα ζητήματα που πιέζουν τη θέση των εργαζομένων, των νοικοκυριών και της κοινωνίας, ευρύτερα.
Ζητήματα όπως:
- Η αγοραστική δύναμη του μέσου μισθού/ σύνταξης στην Κύπρο σημειώνει μεγάλες απώλειες. To διάμεσο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών από το 2010 αυξήθηκε μόλις 1,8%, ενώ στην ΕΕ κατά 18,5%. Στη σχετική κατάταξη η Κύπρος είναι προτελευταία. Τούτο σημαίνει ότι στην πράξη οι αυξήσεις στους μισθούς είναι πολύ πιο χαμηλές από τις αυξήσεις στις τιμές. Ιδιαίτερα πολύ υψηλοί οι δείκτες πληθωρισμού στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και τα τρόφιμα.
- Η απαξίωση της εργασίας παγιώθηκε προς όφελος του κέρδους.
- Οι μισθοί υστερούν κατά πολύ σε σχέση με τον παραγόμενο πλούτο. 1 στους 4 μισθωτούς είναι χαμηλόμισθοι. Ενώ 10% είναι και χαμηλόμισθοι και επισφαλείς.
- Πάνω από 250 χιλιάδες άνθρωποι ζουν με διαθέσιμο εισόδημα λιγότερο από €14.100 το χρόνο. Από αυτούς μάλιστα οι μισοί ζούνε με πολύ λιγότερα και βρίσκονται στον κίνδυνο φτώχειας.
- Συνεχίζεται η απορρύθμιση εργασίας με τις άτυπες μορφές εργασίας και την αγορά υπηρεσιών, το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές, προκαλώντας περαιτέρω πιέσεις στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
- Συνεχίζεται η αύξηση της υποαπασχόλησης/ετεροαπασχόλησης, η φυγή και η εγκατάσταση νέων στο εξωτερικό.
Επιβάλλεται η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και δυσκολιών, με τις οποίες αναμετράται η μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, απαιτείται:
- Σχεδιασμός προς διασφάλιση, ενίσχυση και επέκταση της εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων, ως και η Ευρωπαϊκή Οδηγία, με την οποία θα έπρεπε να είχαμε εναρμονιστεί μέχρι τις 15 Νοεμβρίου του 2024.
- Επαναρρύθμιση της εργασίας και καθορισμός της σχέσης εργοδότη-εργοδοτούμενου. Να τερματιστεί το φαινόμενο της αντικατάστασης της μόνιμης και σταθερής εργασίας με την αγορά υπηρεσιών και τη μερική απασχόληση.
- Πλήρης αποκατάσταση της αγοραστικής αξίας των μισθών και επέκταση της ΑΤΑ στις κατηγορίες εργαζομένων που δεν καλύπτονται σήμερα από τον θεσμό. Και κ. Παπαδόπουλε ελέγξετε καλύτερα τα στοιχεία σας, διότι σίγουρα η συμφωνία για την ΑΤΑ δεν καλύπτει 480 χιλιάδες εργαζομένους, όπως έχετε αναφέρει, χθες, στην ομιλία σας. Στην πραγματικότητα, ούτε οι μισοί εργαζόμενοι καλύπτονται από την ΑΤΑ.
- Αναθεώρηση του διατάγματος για τον κατώτατο μισθό με διόρθωση στο ύψος του μισθού, ωριαία απόδοση, ανώτατο χρόνο 38ωρης εβδομαδιαίας εργασίας. υπερωριακή αποζημίωση, 13ο μισθό, αργίες και αυτόματη αναπροσαρμογή με βάση τον δείκτη τιμών του καταναλωτή.
- Δικαιότερες συντάξεις. Αποκατάσταση του πέναλτι 12%.
- Παροχή σύνταξης χηρείας σε όλους τους άνδρες.
- Θεσμοθέτηση της επ’ αμοιβής πρακτικής άσκησης.
- Δημιουργία πραγματικού αποθεματικού και αποτελεσματικής επενδυτικής πολιτικής του Ταμείου των Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
- Αναθεώρηση του διατάγματος για τη Στρατηγική Απασχόλησης των εργαζομένων από τρίτες χώρες.
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Οι δαπάνες για την κοινωνική προστασία παραμένουν καθηλωμένες στο 12% του ΑΕΠ, έναντι 20% στην ΕΕ. Η Κύπρος κατατάσσεται στην 4η θέση από το τέλος. Την ίδια ώρα, το 2023 στην Κύπρο, περίπου 29 χιλιάδες παιδιά εξακολουθούν να βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ το ποσοστό των συνταξιούχων με σοβαρές υλικές στερήσεις διπλασιάστηκε.
Επιπρόσθετα:
Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου στην Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών-Υλική και Κοινωνική Στέρηση – για το 2023:
22 χιλιάδες άτομα διαβιούσαν σε συνθήκες σοβαρής υλικής και κοινωνικής στέρησης.
Κατά την περίοδο 2021-2023, ο αριθμός των ατόμων με εισοδήματα στον κίνδυνο της φτώχειας αυξήθηκε κατά 2.100. Συνολικά 128 χιλιάδες άτομα (14%) .
Το ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας, παρέμεινε στο 16.7% ή 153 χιλιάδες άτομα.
Περίπου 1 στους 6 Κύπριους αδυνατεί να κρατήσει το σπίτι του επαρκώς ζεστό.
Σχεδόν 4 στους 10 δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε πληρωμή έκτακτων, αλλά αναγκαίων δαπανών (ΕΕ 31%).
Το 36%(ΕΕ 28,5%) δεν είχε την οικονομική δυνατότητα για μια εβδομάδα διακοπών.
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Βασική μας θέση είναι ότι χρειάζεται εκ βάθρων αναθεώρηση της κοινωνικής πολιτικής του κράτους. Κύρια, με το να αποτελέσει προτεραιότητα που να διαπνέει οριζόντια τις κυβερνητικές πολιτικές σε όλα τα επίπεδα και υπουργεία.
Ειδικότερα, προτείνουμε:
- Αναδιάρθρωση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας: Επιβάλλεται αλλαγή φιλοσοφίας, ώστε να τερματιστεί το δόγμα που ακολουθείται για λιγότερο κράτος και ανάθεση υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα. Με αποτελεσματικές δομές παιδικής προστασίας.
- Εκσυγχρονισμό της επιδοματικής πολιτικής του κράτους. Επαναπροσδιορισμό του ΕΕΕ, βελτίωση των διαδικασιών, αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας και των καθυστερήσεων. Και ναι. Ακούγεται και είναι προκλητικό για την κοινωνία, κ.Παπαδόπουλε, όταν δηλώνετε, πως «για πρώτη φορά τα επιδόματα δίνονται στην ώρα τους, όταν τα χρειάζονται οι δικαιούχοι και όχι μετά από μήνες».
- Αύξηση του ύψους των επιδομάτων για το ενοίκιο και τις βασικές ανάγκες. Το επίδομα παραμένει καθηλωμένο στα €480 από το 2014.
- Αναπροσαρμογή του ορίου της φτώχειας και βελτίωση του ορίου του εισοδήματος που μπορεί να φτάσει ένας συνταξιούχος. Ειδική αναφορά, επιτρέψετε μου να κανω, στην τεράστια καθυστέρηση για εφαρμογή του κόκκινου κουμπιού – υπηρεσίας τηλεειδοποίησης, ένα ζήτημα το οποίο, αν και αξιολογείται απ΄ όλους, ως θέμα ζωής και θανάτου, συζητείται εδώ και περισσότερο από πέντε χρόνια, με την κυβέρνηση να παρουσιάζεται ανίκανη να βρει λύση.
- Συνολική στρατηγική με ολιστικές προτάσεις και προσεγγίσεις για αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, στήριξη της οικογένειας και συμφιλίωση της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή.
- Αναθεώρηση του ύψους των επιδομάτων τέκνου, μονογονιού και φοιτητικής χορηγίας. Επανακαθορισμός των εισοδηματικών κριτηρίων των δικαιούχων. Η περεταίρω μείωση της φοιτητικής χορηγίας κατά €2.8 εκατομμύρια είναι απόδειξη της κυβερνητικής αναλγησίας.
- Η φορολογική μεταρρύθμιση που βρίσκεται σε εξέλιξη να λάβει, ως σημαντική παράμετρο στην εξίσωση, τον παράγοντα παιδί.
- Δικαίωμα σε πληρωμένη άδεια φροντίδας και πληρωμένη άδεια για λόγους ανωτέρας βίας.
- Σύγχρονες δομές και προγράμματα για τις ανάγκες των εργαζόμενων γονέων.
- Δημιουργία ξεχωριστής, ενιαίας νομοθεσίας για τα Άτομα με Αναπηρία και απεγκλωβισμό τους από την ισοπεδωτική αντιμετώπιση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Ενιαία νομοθεσία, που θα αυξάνει το ύψος των επιδομάτων, τoν αριθμό των δικαιούχων, αλλά και να ενισχύει τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Με βάση την αρχή ότι το κόστος μιας αναπηρίας δεν πρέπει να αφήνεται να το σηκώνουν τα ίδια τα άτομα με αναπηρίες ή οι οικογένειες τους, αλλά το κράτος. Σήμερα, παιδιά με ήπια ή μέτρια αναπηρία αποκλείονται από το ΕΕΕ, οικογένειες με μη επαρκείς πόρους με παιδιά με αναπηρία αποκλείονται από το σύστημα, λόγω «τεχνητής» κατηγοριοποίησης της αναπηρίας.
- Εκσυγχρονισμό βασικών νομοθεσιών, όπως ο Νόμος περί Παιδιών, ο Νόμος περί Υιοθεσιών, ο Νόμος για τη λειτουργία Στεγών Ηλικιωμένων και Ανάπηρων, οι οποίοι είναι απαρχαιωμένοι με διατάξεις που δεν ανταποκρίνονται στο σήμερα. Στο ανέμενε και η δημιουργία νομοθεσίας για την αναδοχή.
Η κυβέρνηση, δυστυχώς, έμεινε πολύ πίσω και σε ό,τι αφορά στη λειτουργία ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού κοινωνικού κράτους. Χωρίς όραμα και μακρόπνοο σχεδιασμό. Με ανεπαρκείς πολιτικές, αναχρονιστικές νομοθεσίες, περιορισμένους πόρους, προγράμματα και δομές που δεν μπορούν ν’ ανταποκριθούν στις ανάγκες του σήμερα.
Κυρία Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Καταληκτικά, το ΑΚΕΛ, θα καταψηφίσει τον προϋπολογισμό, ως αποτέλεσμα, ακριβώς, της διαφωνίας μας με τις βασικές συνιστώσες της κοινωνικοοικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη.
Σας ευχαριστώ!
