Ομιλία Γιαννάκη Γαβριήλ, Βουλευτή ΑΚΕΛ, κατά τη συζήτηση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2025

Κυρία Πρόεδρε,

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,

Ο πρωτογενής τομέας της Κύπρου αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και προβλήματα για τα οποία αν δεν ληφθούν άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα στη βάση ενός σαφούς στρατηγικού σχεδιασμού, θα απειλήσουν ευθέως τα επόμενα χρόνια τη βιωσιμότητα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στον τόπο μας.

Οι συνέπειες της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης και η ανάγκη επανασχεδιασμού και προσαρμογής του τομέα σε αυτές, η παρατεταμένη ανομβρία που πλήττει τον τόπο μας και η ανάγκη βέλτιστης διαχείρισης των υδάτινων πόρων, η τεράστια αύξηση του κόστους παραγωγής, οι χαμηλές τιμές παραγωγού και η μεγάλη ψαλίδα σε σχέση με τις τελικές τιμές, είναι μερικά μόνο από τα μεγάλα ζητήματα που βρίσκει καθημερινά μπροστά του ο Κύπριος αγρότης και κτηνοτρόφος.

Πέρσι μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η κυβέρνηση είναι νέα και δικαιούται κάποια πίστωση χρόνου. Φέτος, όμως, ολοκληρώνονται ήδη δυο χρόνια διακυβέρνησης, μπαίνουμε στον τρίτο και τα συμπεράσματα είναι αρκούντως ασφαλή. Μια ματιά στο προεκλογικό πρόγραμμα του Νίκου Χριστοδουλίδη, στον μακρύ κατάλογο των υποσχέσεων προς τον αγροτικό κόσμο, είναι αρκετή. Είναι αρκετή για να αντιληφθεί κάποιος πόσο μακριά, πόσο πίσω είναι η κυβέρνηση από την υλοποίηση των υποσχέσεων της και πόσο δικαιολογημένη είναι η χαμηλή αποδοχή του έργου της από την κοινή γνώμη.

Δυστυχώς, ο υπό εξέταση προϋπολογισμός του Υπουργείου Γεωργίας είναι, όπως και οι προηγούμενοι των τελευταίων ετών, σε μεγάλο βαθμό διαχειριστικός και δεν απαντά με πειστικό τρόπο στα τεράστια και πιεστικά προβλήματα του αγροτικού κόσμου, ούτε περιλαμβάνει τομές για την αντιμετώπιση τους μακροπρόθεσμα.

Πέραν από τη λήψη αποσπασματικών μέτρων στήριξης κλάδων του πρωτογενούς τομέα, δεν έχουμε δει την εφαρμογή αποφασιστικών μέτρων και πολιτικών για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και ανάπτυξης του τομέα σε βάθος χρόνου.

Ο Κύπριος αγρότης συνεχίζει να έχει από τα ψηλότερα κόστη παραγωγής στην Ε.Ε, γεγονός που σε συνδυασμό με την απόσταση της Κύπρου από τις κύριες αγορές, καθιστά τα κυπριακά γεωργικά προϊόντα μη ανταγωνιστικά, ακόμα και στην εσωτερική αγορά.

Αγνοεί και δεν περιλαμβάνει αποτελεσματικά μέτρα και πολιτικές μείωσης του κόστους παραγωγής, προστασίας από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και διασφάλισης δίκαιου εισοδήματος για τους γεωργούς.

Η ανάγκη λήψης μέτρων μείωσης του κόστους παραγωγής στον πρωτογενή τομέα, φιγουράρει ως πρώτη προτεραιότητα στο πρόγραμμα διακυβέρνησης Νίκου Χριστοδουλίδη. Τί έπραξε μέχρι σήμερα για το πρόβλημα η κυβέρνηση; Απολύτως τίποτα. Μόλις τις προάλλες, κατά την εξέταση του προϋπολογισμού του Υπουργείου Γεωργίας, η αρμόδια Υπουργός ψέλλισε ότι επεξεργάζονται αλλαγές σε σχέση με το γεωργικό πετρέλαιο για το δυσβάστακτο κόστος του οποίου φωνάζουμε εδώ και χρόνια. Στον προϋπολογισμό περιλαμβάνονται σταθερά μόλις 500 χιλ. ευρώ ετησίως, υποτίθεται για την επιδότηση του πετρελαίου κίνησης, οι οποίες όμως μόλις που καλύπτουν τον φόρο κατανάλωσης που επιβλήθηκε το 2018 στο χρωματισμένο γεωργικό πετρέλαιο. Από την απόλυτη άρνηση της προηγούμενης κυβέρνησης και την απαράδεκτη θέση ότι ενδεχόμενη μείωση των φόρων κατανάλωσης στο γεωργικό πετρέλαιο θα εγείρει ανάλογα αιτήματα και από άλλους κλάδους, η δήλωση της αρμόδιας Υπουργού είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Το σχέδιο που υλοποιήθηκε τα προηγούμενα χρόνια για το πετρέλαιο που χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες ψαράδες θα πρέπει να είναι οδηγός για τις αποφάσεις που θα ληφθούν. Θα αναμένουμε, ελπίζω σύντομα, τις προτάσεις της κυβέρνησης και θα τοποθετηθούμε.

Κινείται, βεβαίως, προς τη θετική κατεύθυνση η εξαγγελία σχεδίου επιδότησης για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών από τους γεωργούς, τα οποία μπορούν να καλύψουν μόνο ένα μικρό ποσοστό του αυξημένου κόστους, ωστόσο εκείνο που πρέπει να δούμε για να μην μείνουμε στην εικόνα, είναι η ουσία. Ποιοι και πόσοι αγρότες μπορούν να τα αξιοποιήσουν; Πλείστα γεωργικά και κτηνοτροφικά υποστατικά για διάφορους λόγους αδυνατούν να εξασφαλίσουν άδειες οικοδομής. Ως εκ τούτου, αποκλείονται τόσο από τα προγράμματα των φωτοβολταϊκών όσο και από άλλα επενδυτικά προγράμματα. Πρέπει επιτέλους να βρεθεί λύση στο θέμα της αδειοδότησης, αν θέλουμε πράγματι να βοηθήσουμε τους αγρότες.

Ποιοι και πόσοι αγρότες και κτηνοτρόφοι μπορούν να χρηματοδοτηθούν για την υλοποίηση τέτοιων επενδύσεων; Μετά το κλείσιμο του συνεργατισμού, η πρόσβαση των γεωργών σε χρηματοδότηση αποτελεί ένα εκ των σημαντικότερων προβλημάτων. Από τότε ακούμε υποσχέσεις για εκπόνηση χρηματοδοτικών εργαλείων σε συνεργασία με τις τράπεζες. Τις υποσχέσεις της προηγούμενης κυβέρνησης διαδέχθηκαν ως φυσική συνέχεια οι υποσχέσεις της νυν, αλλά μέχρι σήμερα δεν υπάρχει απολύτως τίποτε μπροστά μας. Ούτε καν η πολυδιαφημισμένη Κάρτα του Αγρότη υλοποιήθηκε, μέσω της οποίας θα καταβάλλονταν προκαταβολές των εκταρικών επιδοτήσεων για ενίσχυση της ρευστότητας.

 

Κυρία Πρόεδρε

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι

Η τεράστια ψαλίδα μεταξύ τιμών παραγωγού και καταναλωτή, αποδεικνύει ότι ο Κύπριος αγρότης εξακολουθεί να είναι έρμαιο μεσαζόντων και ολιγοπωλίων, τα οποία εκμεταλλεύονται τον ιδρώτα του.

Η αύξηση των λιανικών τιμών δεν συνάδει με τις χαμηλές τιμές παραγωγού. Από τις υποσχέσεις της προηγούμενης και της νυν κυβέρνησης για δημιουργία ενός σύγχρονου δημοπρατηρίου τιμών προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αδιαφάνεια στον καθορισμό των τιμών, η εκμετάλλευση από τους μεσάζοντες και να επιτευχθεί μείωση στη ψαλίδα μεταξύ τιμών παραγωγού-καταναλωτή, καταλήξαμε στο περιορισμένων δυνατοτήτων και προσδοκιών, e-kofini. Καλό το e-kofini, απλώς όμως για να διαπιστώσει και να αναδείξει το πρόβλημα χωρίς να προσφέρει λύσεις. Και σε αυτό το θέμα, η απάντηση της κυβέρνησης είναι εν πολλοίς αόριστη, ότι μελετάται η μετεξέλιξη του e-kofini σε δημοπρατήριο.

Η νομοθεσία για την πάταξη των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 2021 και χαιρετίστηκε από όλους ως ένα χρήσιμο εργαλείο πάταξης της εκμετάλλευσης των γεωργών από τους μεσάζοντες. Τρία χρόνια μετά, οι αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους δηλώνουν αδυναμία, λόγω υποστελέχωσης, να ασκήσουν τον απαραίτητο αριθμό ελέγχων. Την ώρα που οι ίδιοι παραδέχονται ότι τα ποσοστά παραβάσεων- με συχνότερη παράβαση την μη έγκαιρη πληρωμή- στους διενεργούμενους ελέγχους είναι τεράστια.

Ανομβρία-Υδατικό πρόβλημα. Και σε αυτό το θέμα η κυβέρνηση- δυστυχώς- ακολουθεί ασθμαίνοντας τις εξελίξεις. Η κλιματική κρίση είναι εδώ, η ανομβρία ήδη πλήττει την Κύπρο. Η τελευταία καλή χρονιά από άποψης εισροής νερού στα φράγματα ήταν το 2021-22, όμως οι σχεδιασμοί της κυβέρνησης μόλις τώρα ξεκινούν. Το γεγονός και μόνο ότι ο τόπος αν θα διψάσει ή όχι το ερχόμενο καλοκαίρι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την βροχόπτωση του χειμώνα που διανύουμε, δεν περιποιεί τιμή για την κυβέρνηση.

Η μείωση στις ποσότητες νερού που παραχωρούνται για άρδευση έχει φτάσει φέτος μέχρι και το 50% και έχει εκτοξεύσει το κόστος και τις τιμές, την ίδια ώρα που μεγάλες ποσότητες ανακυκλωμένου νερού απορρίπτονται, επειδή δεν έχουν κατασκευαστεί αρδευτικά δίκτυα μεταφοράς του. Είναι απαράδεκτο, με την τραγική κατάσταση στο υδατικό, να απορρίπτεται έστω και μια σταγόνα ανακυκλωμένου νερού λόγω έλλειψης δικτύων.

Ενδεικτικά, αναφέρω ότι στο φράγμα της Σολέας που ολοκληρώθηκε το 2012, οι γεωργοί αναμένουν ακόμα την κατασκευή των αρδευτικών δικτύων. Στην αναμονή είναι επίσης και τα αρδευτικά δίκτυα για την χρήση του ανακυκλωμένου νερού του φράγματος Τερσεφάνου.

Οι σχεδιασμοί για νέες μονάδες αφαλάτωσης, οι οποίες θα καλύψουν ποσοστό μεγαλύτερο από το 70% που σήμερα καλύπτουν για τις ανάγκες ύδρευσης και θα απελευθερώσουν τις ποσότητες των φραγμάτων για την άρδευση, έχουν καθυστερήσει και οι εκτιμήσεις ότι μπορούν να λειτουργήσουν νέες αφαλατώσεις πριν το ερχόμενο καλοκαίρι είναι πέραν από αισιόδοξες. Το πρόβλημα επιτείνεται από την πρόσφατη καταστροφική πυρκαγιά στην μονάδα αφαλάτωσης στην Πάφο. Η κυβέρνηση πρέπει να κινηθεί τάχιστα. Τάχιστα πρέπει να κινηθεί και για την αντιμετώπιση των απωλειών στο δίκτυο που φθάνουν στο 70% σε κάποιες περιοχές.

Η κλιματική κρίση επιβάλλει τον επανασχεδιασμό του γεωργικού τομέα και την προσαρμογή του σε αυτή. Τόσο σε επίπεδο βέλτιστης διαχείρισης των υδάτινων πόρων, όσο και σε καλλιέργειες χαμηλών αναγκών σε νερό. Κάτι που δεν βλέπουμε. Το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, με την τεχνογνωσία που διαθέτει, θα έπρεπε να είχε κεντρικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Δυστυχώς, ο καθηλωμένος προϋπολογισμός του Ινστιτούτου δεν μας κάνει αισιόδοξους.

Το θέμα της κατοχύρωσης του χαλουμιού ως ΠΟΠ και κυρίως της εφαρμογής, ή καλύτερα της μη εφαρμογής όσων προβλέπει η κατοχύρωση, αποτελεί εδώ και μια δεκαετία μνημείο εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων, κόντρα στο δημόσιο συμφέρον. Το μόνο που έχει «πετύχει» η κυβέρνηση -και βάζω σε εισαγωγικά το «πετύχει»- είναι να εξασφαλίσει μια νέα πενταετή μεταβατική περίοδο μέχρι το 2029 για την πλήρη εφαρμογή του ΠΟΠ. Ελπίζουμε να μην αφήσει να διαρρεύσουν τα πέντε χρόνια χωρίς να πράξει τίποτε και να μην επαναλάβει την αδράνεια της προηγούμενης κυβέρνησης κατά τη δεκαετή μεταβατική περίοδο που είχε στη διάθεση της.

Είναι καλή η ενίσχυση που ανακοινώθηκε τις προάλλες για την αιγοπραβατοτροφία, θα ανακουφίσει σε κάποιο βαθμό τους κτηνοτρόφους, δεν θα οδηγήσει όμως στην ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα του κλάδου. Η βιωσιμότητα του κλάδου και η αύξηση της παραγωγής, θα διασφαλιστούν μόνο με την εφαρμογή όσων έχουν κατοχυρωθεί και περιλαμβάνονται σε κοινοτικές και εθνικές νομοθεσίες. Με την έκδοση πενταετούς διατάγματος ποσοστώσεων που θα προβλέπει σταδιακή αύξηση της ποσόστωσης αιγοπρόβειου γάλακτος στο χαλλούμι, με αυστηρότατους ελέγχους συμμόρφωσης, με την πάταξη της παράνομης χρήσης γαλακτόσκονης και τον εκσυγχρονισμό των μονάδων μέσα από τα σχέδια που έχουν εξαγγελθεί.

Το χαλλούμι αποτελεί ένα από τα πλέον εξαγώγιμα προϊόντα του τόπου και οι προοπτικές του μετά την κατοχύρωση ως Προϊόντος Ονομασίας Προέλευσης, είναι τεράστιες. Για αυτό εξάλλου, πολλοί, εκτός αλλά δυστυχώς και εντός Κύπρου, πολεμούν με όποιο τρόπο μπορούν την κατοχύρωση. Οι κίνδυνοι συνεπώς για το χαλλούμι και κατ’ επέκταση την κτηνοτροφία του τόπου από τη συνεχιζόμενη εκκρεμότητα είναι τεράστιοι. Ο μόνος τρόπος να εξαλειφθούν είναι η πιστή εφαρμογή της κατοχύρωσης.

 

Κυρία Πρόεδρε

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι

Κλείνω την ομιλία μου με την επαρχία Αμμοχώστου, την ομολογουμένως πιο αδικημένη επαρχία στην εκτέλεση δημόσιων έργων, σε αντιδιαστολή με την τεράστια συμβολή της στην ανάπτυξη του τόπου.  Ίσως το μοναδικό υπό εκτέλεση μεγάλο αναπτυξιακό έργο στην επαρχία, αυτό της ανάπλασης του Ποταμού Λιοπετρίου, κατέρρευσε όπως και σειρά άλλων μεγάλων έργων παγκύπρια. Οι ευθύνες βαραίνουν- κυρίως- την προηγούμενη κυβέρνηση, η οποία ετοίμασε τα συμβόλαια και κατακύρωσε το έργο. Και η οποία έφτασε στο σημείο αντί εγκαινίων, να τελέσει κατάθεση θεμέλιου λίθου δυο μήνες πριν την συμβατική ολοκλήρωση του έργου και ενώ το έργο βρισκόταν ήδη εκτός χρονοδιαγραμμάτων. Απλώς για να ικανοποιήσει προεκλογικές σκοπιμότητες. Οι νυν κυβερνώντες οφείλουν να βρουν τάχιστα τις λύσεις ώστε το έργο να επανεκκινήσει και να ολοκληρωθεί το συντομότερο, προκειμένου να περιοριστούν όσο γίνεται οι τεράστιες ζημιές που υφίστανται οι επηρεαζόμενοι αλλά και η περιοχή στο σύνολο της.

Εσχάτως, η επαρχία Αμμοχώστου, η ημικατεχόμενη επαρχία Αμμοχώστου με την περιορισμένη διαθέσιμη γη, εξελίσσεται σε ένα απέραντο φωτοβολταϊκό πάρκο. Περίπου η ίδια κατάσταση επικρατεί παγκύπρια, στην Αμμόχωστο όμως παίρνει σοβαρότερες διαστάσεις λόγω της περιορισμένης διαθέσιμης γης εξαιτίας της κατοχής.  Άναρχα, χωρίς κανένα σχεδιασμό, χωρίς κριτήρια, ολόκληρες περιοχές σπέρνονται κυριολεκτικά με φωτοβολταικά πλαίσια αντί με καλλιέργειες, κατασπαταλείται εύφορη γεωργική γη ακόμα και εντός αρδευόμενων αναδασμών, απλώς για να ικανοποιηθεί η αδηφαγία μιας χούφτας επιχειρηματιών. Κόντρα στο δημόσιο συμφέρον, κόντρα στις αντιδράσεις του συνόλου των τοπικών αρχών. Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Γεωργίας συζητά εδώ και χρόνια την ανάγκη καθορισμού περιοχών υποδοχής ΑΠΕ με σαφή κριτήρια χωροθέτησης και προστασία της γεωργικής γης. Φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Τα κέρδη πάνω από όλα. Για να γίνει αντιληπτό πλήρως το μέγεθος της κοροϊδίας, γιατί περί αυτού πρόκειται, αναφέρω το εξής. Παγκύπρια έχουν ήδη εγκατασταθεί με την άναρχη μέθοδο που περιγράφω και χωρίς κανένα κριτήριο, περί τα 900MW, ενώ ίσως άλλα τόσα έχουν εγκριθεί και θα υλοποιηθούν με την ίδια διαδικασία. Στην Αμμόχωστο έχουν εγκατασταθεί 65MW και περιμένουν στον προθάλαμο άλλα 250MW. Και έχοντας αυτά υπόψη, το Υπουργείο Εσωτερικών εξέδωσε τον περασμένο Ιούνιο αναθεωρημένη Εντολή με νέα κριτήρια που θα έβαζαν- υποτίθεται- τάξη.  Και τι αναφέρει η νέα Εντολή; Ότι θα καθορισθούν ζώνες υποδοχής ΑΠΕ. Πότε κύριοι; Όταν θα έχει ολοκληρωθεί το έγκλημα; Αρκούντως ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το Υπουργείο Γεωργίας, παρότι είναι το καθ’ ύλην αρμόδιο για την προστασία της γεωργικής γης, αποτελεί τον τελευταίο τροχό της άμαξας, αφού παρά τις αρνητικές του απόψεις όταν επηρεάζεται γόνιμη γεωργική γη, τα έργα προχωρούν γιατί άλλοι έχουν τον τελικό λόγο. Χωρίς, είναι η αλήθεια, το Υπουργείο Γεωργίας να έχει ιδιαίτερες αντιστάσεις.

Το Γενικό Νοσοκομείο της Επαρχίας, το οποίο κατά τους θερινούς μήνες καλείται λόγω τουρισμού να εξυπηρετήσει τις ανάγκες πολλαπλάσιου αριθμού πολιτών, αντί να στηριχθεί και να αναπτυχθεί, βρίσκεται μονίμως σε κατάσταση υποστελέχωσης και λειτουργίας με προσωπικό ασφαλείας με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν ζωές.

Οι δρόμοι που συνδέουν τα δημοτικά διαμερίσματα της Επαρχίας είναι σε κάκιστη κατάσταση και δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να το αντιληφθείς. Απαιτούνται άμεσα μέτρα βελτίωσης της κατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης οδικού φωτισμού ιδιαίτερα στα σημεία μεγαλύτερης επικινδυνότητας.

Αρκετά σχολεία στην επαρχία έχουν ξεπεράσει προ πολλού τις δυνατότητες τους ως προς τον αριθμό των μαθητών. Η Αμμόχωστος έχει την αρνητική πρωτιά να φιλοξενεί το πολυπληθέστερο Γυμνάσιο στην Κύπρο. Η λύση δεν μπορεί να είναι να στοιβάζουμε τους μαθητές, ούτε να καταφεύγουμε στην εύκολη λύση των λυόμενων αιθουσών, οι οποίες από προσωρινές γίνονται μόνιμες. Η Αμμόχωστος έχει άμεση ανάγκη νέου Γυμνασίου και τουλάχιστον δύο νέων Δημοτικών Σχολείων, στο Παραλίμνι και το Φρέναρος, τα οποία βρίσκονται στα συρτάρια εδώ και χρόνια. Αρκετά σχολεία χρήζουν άμεσων εκτεταμένων επιδιορθώσεων και αντισεισμικής αναβάθμισης, βρίσκονται όμως στο περίμενε για χρόνια. Σημειώνουμε, βεβαίως, με θετικό πρόσημο ότι προχωρεί η διαδικασία εγκατάστασης φωτοβολταικών και κλιματιστικών στα σχολεία της επαρχίας, καθώς και τη δέσμευση ότι μέχρι τον ερχόμενο Μάϊο τα κλιματιστικά θα τεθούν σε λειτουργία.

Στα συρτάρια βρίσκονται και σημαντικότατα πολεοδομικά έργα για την ανάπτυξη της περιοχής και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Τα οποία παρότι ώριμα, ούτε και φέτος συμπεριλαμβάνονται στους προϋπολογισμούς.

Κλείνω με την ανάγκη ικανοποίησης του δίκαιου αιτήματος για δημιουργία Πανεπιστημιακής Σχολής στην Επαρχία Αμμοχώστου, η οποία θα έχει πολλαπλά οφέλη, εκπαιδευτικά, κοινωνικά και οικονομικά. Θα ενισχύσει την ανάπτυξη και θα προσφέρει σημαντικά κίνητρα για την παραμονή των νέων ανθρώπων στην επαρχία.

 

Καλές γιορτές σε όλους