Ομιλία του μέλους της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, Γιώργου Κουκουμά στην 3η Μεσογειακή διάσκεψη της Αριστεράς

3^η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

Μάλαγα, Ισπανία, 31 Μαρτίου – 2 Απριλίου 2016

Γεωστρατηγικές συγκρούσεις στη Μεσόγειο:
οι έρευνες και οι διεκδικήσεις για πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άλλες πηγές

Εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών πηγών εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας: Προβλήματα και Προοπτικές

 

Σήμερα, η Ανατολική Μεσόγειος και η Μέση Ανατολή είναι, όχι τυχαία, το ένα από τα τρία σημεία του πλανήτη – τα άλλα δύο είναι η Ανατολική Ευρώπη-Καύκασος και η Θάλασσα της Νότιας Κίνας- όπου οι ενεργειακές τιτανομαχίες βρίσκονται σε εκρηκτικά επίπεδα. Είναι πολύ καλά γνωστό σε όλους μας το δραματικό σκηνικό που επικρατεί στη γειτονιά της Ανατολικής Μεσογείου. Παλαιότερες και ανοιχτές πληγές της περιοχής (όπως το Παλαιστινιακό και το Κυπριακό) έχουν διασταυρωθεί με νεότερα ζητήματα όπως η ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Συρία, η διάλυση της Λιβύης, η δράση του «Ισλαμικού Κράτους» και η κατάσταση που δημιούργησαν οι λεγόμενες εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης.

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά είναι η δραματική στρατιωτικοποίηση της περιοχής. Στην περιοχή βρίσκονταν ήδη κομβικά τμήματα της ΝΑΤΟϊκής μηχανής (στρατηγεία, αεροναυτική βάση, πεδίο βολής πυραύλων, κέντρο ναυτικής εκπαίδευσης, τμήματα της αντιπυραυλικής ασπίδας), η ΝΑΤΟϊκή ναυτική επιχείρηση Active Endeavour –υπό το άρθρο 5- που περιπολούσε τη Μεσόγειο τα τελευταία 15 χρόνια, ενώ δύο στρατιωτικοπολιτικά προγράμματα-δορυφόροι του ΝΑΤΟ, ο «Μεσογειακός Διάλογος» και η «Πρωτοβουλία Συνεργασίας της Κωνσταντινούπολης», επικεντρώνονται στην περιοχή. Από πλευράς ΕΕ, η Θαλάσσια Διάσταση της Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας προωθεί ανοιχτά τη στρατιωτικοποίηση των θαλασσών, με ιδιαίτερη εστίαση την Ανατολική Μεσόγειο. Η πιο ανησυχητική εξέλιξη είναι η αξιοποίηση του προσφυγικού για την περαιτέρω ΝΑΤΟποίηση και στρατιωτικοποίηση της Μεσογείου. Το ΝΑΤΟ έχει εμπλακεί ενεργά στη διαχείριση των προσφυγικών ροών στο Αιγαίο, ενώ η ΕΕ έχει ανεπτυγμένη στα ανοικτά της Λιβύης τη στρατιωτική επιχείρηση EU NAVFOR MED «Sophia» για την ανακοπή των προσφυγικών ροών. Παράλληλα, αναβάθμισε τη Frontex σε δύναμη συνοριοφυλακής-ακτοφυλακής και προωθεί σχέδια για ενίσχυση του πολεμικού ναυτικού των βορειοαφρικανικών κρατών. Οι αποφάσεις της τελευταίας Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ σε σχέση με τα νότια σύνορα της Συμμαχίας είναι ακόμα πιο ανησυχητικές. Η «Active Endeavour» μετεξελίσσεται στην επιχείρηση θαλάσσιας ασφάλειας «Sea Guardian» με διευρυμένες εξουσίες,  βαθαίνει ο προσεταιρισμός της Λιβύης και άλλων χωρών.

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να αντιληφθεί κανείς ότι αυτή η δραστική στρατιωτικοποίηση, τα ζητήματα εθνικών διενέξεων, θρησκευτικού φονταμενταλισμού, της δημοκρατικότητας διαφόρων κυβερνήσεων –ακόμα και το ζήτημα της προσφυγικής κρίσης- αξιοποιούνται στο πλαίσιο των ενεργειακών τιτανομαχιών της εποχής μας. Στην Ανατολική Μεσόγειο διεξάγεται το 30% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου και το 25% της θαλάσσιας μεταφοράς πετρελαίου ενώ το 2010, το Κέντρο Γεωλογικών Ερευνών των ΗΠΑ σε έκθεσή του, εκτίμησε ότι στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου ίσως υπάρχουν μέχρι και 340 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου ενώ η αξία των ενεργειακών αποθεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου είναι περίπου 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Εντούτοις, η αξιοποίηση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου έχει ενώπιον της δύο μεγάλες προκλήσεις. Από τη μια, τα ιδιαίτερα σύνθετα τεχνικά χαρακτηριστικά της άντλησης και της μεταφοράς και από την άλλη, το εύφλεκτο περιφερειακό σκηνικό και οι σχέσεις ανάμεσα στα κράτη της περιοχής. Δική μας θέση είναι ότι η αξιοποίηση του φυσικού πλούτου μπορεί και πρέπει να προχωρήσει πάνω σε συγκεκριμένες παραμέτρους: Να αξιοποιείται προς όφελος των λαών με σχεδιασμό που να προσεγγίζει την ενέργεια ως δημόσιο κοινωνικό αγαθό. Να καθίσταται παράγοντας ειρήνης και περιφερειακής συνεργασίας, και όχι παράγοντας έντασης και στρατιωτικοποίησης. Να βασίζεται στο σεβασμό του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας και των απαράγραπτων κυριαρχικών δικαιωμάτων που προκύπτουν για κάθε κράτος.

Η περίπτωση της Κύπρου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι εδώ διασταυρώνονται διάφορα συμφέροντα –οικονομικά, γεωπολιτικά, ενεργειακά- μαζί με το σύνθετο ζήτημα του Κυπριακού Προβλήματος.  Στην Κύπρο, οι ενδείξεις ύπαρξης κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο νότιο μέρος ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον μεγάλων ενεργειακών κολοσσών αλλά και γειτονικών κρατών. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει προχωρήσει, κατά τα τελευταία χρόνια, σε ενέργειες για τη διασφάλιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, με την οριοθέτηση των ΑΟΖ και άλλες συναφείς συμφωνίες με γειτονικά κράτη και με την αδειοδότηση για έρευνες στα κοιτάσματά της. Εντούτοις, αυτή η προοπτική συγκρούεται με την πολιτική της Τουρκίας στην περιοχή και ειδικότερα απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Η Τουρκία, μετά την εισβολή της στο νησί το 1974, κατέχει παράνομα το 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου μάλιστα έχει εγκαθιδρύσει ένα παράνομο κρατικό μόρφωμα που δεν αναγνωρίζεται από κανένα κράτος στον κόσμο παρά μόνο από την ίδια την Άγκυρα. Επιπρόσθετα, μέχρι σήμερα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, παρότι μάλιστα η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ και η ίδια η Τουρκία ζητά να γίνει μέλος της Ένωσης. Τέλος, η κατάσταση δυσχεραίνεται ακόμα περισσότερο δεδομένου ότι η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στην Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Με αυτά τα δεδομένα, η Τουρκία διεκδικεί μέρος της κυπριακής ΑΟΖ κυρίως στα βορειοδυτικά, αλλά όχι μόνο, ενώ για την υπόλοιπη κυπριακή ΑΟΖ θεωρεί ότι δεν πρέπει να τύχει εκμετάλλευσης μέχρι τη λύση του Κυπριακού, με το επιχείρημα ότι αυτή ανήκει και στους Τουρκοκύπριους. Έτσι, η Τουρκία απειλεί και αναπτύσσει επιθετικότητα σε βάρος της Κύπρου προκειμένου να αποτρέψει την άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Μόλις προχθές η Τουρκία εξέδωσε νέα οδηγία NAVTEX με την οποία δεσμεύει παράνομα, για ασκήσεις, θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου που αμφισβητεί ότι ανήκουν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Μάλιστα, για άλλη μια φορά το υπουργείο εξωτερικών της Τουρκίας επανέλαβε με απειλητικό τρόπο ότι η Τουρκία «θα λάβει  όλα τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσει τα συμφέροντα της στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως επίσης και των δικαιωμάτων της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βορείου Κύπρου». Αυτό μάλιστα το γεγονός, έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τις προσπάθειες λύσης του Κυπριακού όπου αναμένεται η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στους ηγέτες της ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Η στάση της Τουρκίας δεν έχει έρεισμα ούτε από νομικής ούτε από πολιτικής άποψης. Πρώτα και κύρια, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει κάθε δικαίωμα να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην αξιοποίηση του φυσικού της πλούτου. Δεν είναι δυνατόν να απαιτείται από την Κύπρο να μην αξιοποιήσει το φυσικό αέριο μέχρι τη λύση του Κυπριακού, όταν το πρόβλημα για τη λύση του Κυπριακού είναι πρώτα από όλα η ίδια η Τουρκία ως κατοχική δύναμη. Δεύτερο, στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας –κατά την περίοδο που Πρόεδρος της Κύπρου και ηγέτης της ε/κ κοινότητας ήταν ο Γ.Γ. τους ΑΚΕΛ, σύντροφος Χριστόφιας και ηγέτης της τ/κ ο Μεχμέτ Αλίτ Ταλάτ- υπήρξαν σημαντικότατες συγκλίσεις για αυτά τα θέματα. Υπήρξαν συγκλίσεις αναφορικά με τις θαλάσσιες ζώνες, τους φυσικούς πόρους και την κατανομή των ομοσπονδιακών εσόδων, η οποία με τη λύση του Κυπριακού αντιμετωπίζει συνολικά το ζήτημα. Το μόνο σχετικό ζήτημα που απομένει είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Τουρκία, το οποίο εκ των πραγμάτων μπορεί να επιλυθεί μόνο μετά τη λύση του Κυπριακού και στη βάση των προνοιών της Συνθήκης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Στη δική μας αντίληψη, η αξιοποίηση του φυσικού αερίου μπορεί να αποτελέσει και ένα επιπρόσθετο μοχλό προς την κατεύθυνση της λύσης του Κυπριακού προβλήματος, δηλαδή της 43χρονης κατοχής του βόρειου τμήματος του νησιού από την Τουρκία και τη διαίρεση του λαού μας. Πράγματι, μια λύση που θα επανενώνει την Κύπρο και το λαό της, συνεπάγεται ότι και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι θα μπορούν να επωφεληθούν από το φυσικό πλούτο της χώρας μας.  Ακόμα και η ίδια η Τουρκία, όταν αποχωρήσει από την Κύπρο και πάψει να διεκδικεί δικαιώματα επικυριαρχίας πάνω στο νησί μας, μπορεί να συμμετέχει στην περιφερειακή ενεργειακή συνεργασία.

Για αυτό, το ΑΚΕΛ επιμένει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει κάθε δικαίωμα να συνεχίσει το σχεδιασμό της για αξιοποίηση του φυσικού πλούτου. Ασκούμε μάλιστα κριτική στη δεξιά κυβέρνηση Αναστασιάδη για την ακύρωση του προγραμματισμού που είχε γίνει για την δημιουργία τερματικού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο, το οποίο, σε αντίθεση με τους αγωγούς, δεν δημιουργεί επιπρόσθετες εξαρτήσεις και δεσμεύσεις για τη χώρα μας όσον αφορά στην αξιοποίηση του φυσικού της πλούτου. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι το γεγονός ότι έχουμε υποδείξει την επανειλημμένη αναστολή υλοποίησης συμβατικών υποχρεώσεων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ της Κύπρου. Εδώ πρέπει να συνυπολογιστεί η επιδίωξη της Τουρκίας να διασφαλιστεί ότι το φυσικό αέριο της Κύπρου και ολόκληρης της περιοχής θα διοχετεύεται στην Ευρώπη μέσω αγωγού που θα περνά από τα εδάφη της. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι το μνημόνιο της ΕΕ, του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Αναστασιάδη που επιβλήθηκε στην Κύπρο περιλάμβανε αναφορά που προβλέπει εμπλοκή του ΔΝΤ στο στρατηγικό σχεδιασμό, τις υποδομές, τους τρόπους εκμετάλλευσης και τη διαχείριση του φυσικού αερίου αναφέροντας ότι είναι εμπορικά αβέβαιη η ανάπτυξη τερματικού στην Κύπρο. Επιπρόσθετα, γνωρίζουμε ότι υπάρχει και εμπιστευτική μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με κοινοποίηση προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το ΔΝΤ και το Υπουργείο Οικονομικών της Κύπρου που περιγράφει τα πλεονεκτήματα κατασκευής αγωγούς προς την Τουρκία για τη μεταφορά του φυσικού αερίου προς την Τουρκία. Πρέπει μάλιστα να ληφθεί υπόψη ότι με την Ενεργειακή Ένωση που προωθεί η ΕΕ, η Κομισιόν διεκδικεί αυξημένες εξουσίες στην ενεργειακή πολιτική των κρατών, όπως για παράδειγμα η απαίτηση για εκ των προτέρων ενημέρωση της Κομισιόν στις ενεργειακές συμφωνίες των κρατών μελών με τρίτες χώρες, κάτι που πλήττει περαιτέρω την κυριαρχία και ευελιξία των κρατών και τη δυνατότητα τους να διαμορφώσουν πολυδιάστατες ενεργειακές σχέσεις. Όλα αυτά δεικνύουν ότι η Κύπρος έχει να αντιμετωπίσει, εκτός από την τουρκική επιθετικότητα και τους κρυφούς σχεδιασμούς ανάμεσα σε πολυεθνικούς κολοσσούς και στα διευθυντήρια των Βρυξελλών, ενώ η στάση της κυπριακής κυβέρνησης είναι τουλάχιστον αντιφατική.

Για αυτό το ΑΚΕΛ θεωρεί ότι όλα αυτά τα δεδομένα καταδεικνύουν την αναγκαιότητα για λύση του Κυπριακού στη βάση αρχών και του συμφωνημένου πλαισίου. Αυτός είναι ο πιο σίγουρος και ασφαλής τρόπος να αξιοποιήσουμε απρόσκοπτα το φυσικό πλούτο της χώρας μας προς όφελος και των δύο κοινοτήτων του λαού μας.

Τέλος, θα ήθελα συμπερασματικά να υπογραμμίσω ότι το παράδειγμα της Κύπρου μαρτυρεί ότι η αξιοποίηση του φυσικού πλούτου της χώρας μας συναντάται με τα εξής επιτακτικά καθήκοντα

• Υπεράσπιση των αρχών του διεθνούς δικαίου και της κυριαρχίας των κρατών. Το γεγονός ότι η μικρή Κύπρος έχει απέναντι της ένα Γολιάθ του ιμπεριαλισμού δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υποκύψει στην επιθετικότητά της.

• Αγώνας για λύση του εθνικού ζητήματος μας: Με τερματισμό της ξένης κατοχής, κατάργηση των ξένων επεμβατικών δικαιωμάτων στο νησί μας και αποστρατιωτικοποίηση του νησιού καθώς και παράλληλα με τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ένα ομοσπονδιακό κράτος που θα το συνδιαχειρίζονται Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Σε αυτό τον αγώνα – αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την κατοχή και τον ντόπιο εθνικισμό- χρειαζόμαστε την διεθνιστική αλληλεγγύη των δυνάμεων της Αριστεράς στην Ευρώπη, στη Μεσόγειο αλλά και διεθνώς.

• Σύγκρουση με τις πολιτικές της ΕΕ και του ΔΝΤ για την ενέργεια, την ενεργειακή ένωση, την αξιοποίηση του φυσικού πλούτου αλλά και αντίσταση στην συνεχή αξίωση για εκχώρηση περαιτέρω κρατικής κυριαρχίας στις Βρυξέλλες.

• Πρόταξη από την Αριστερά προοδευτικών και σύγχρονων πολιτικών για την ενέργεια θέτοντας την ως ένα κοινωνικό αγαθό και όχι ως εμπόρευμα στα χέρια των μονοπωλίων.